Precies honderd jaar geleden, op
kerstdag 1914, legden duizenden soldaten spontaan de wapens neer. Ze verlieten de
loopgrachten om hun tegenstanders geschenken te geven en samen met hen te
zingen en te drinken. Ook al was dit ‘kerstbestand’ van korte duur, toch
onthulde de gebeurtenis een diepe vredeswens.
Minder bekend is de verwante geschiedenis
van vrouwen die zich tijdens de Eerste Wereldoorlog voor vrede inzetten. Hun
jarenlange inspanningen voor gelijkheid en stemrecht dreigden immers te
verstommen onder het gedreun van kanonnen. Veel suffragettes waren niet gekant
tegen de oorlog, anderen wilden de internationale solidariteit tussen vrouwen
in stand houden. Via brieven zoals de ‘Open Christmas Letter’ communiceerden zij
met feministen aan de andere kant van het front. Een moeilijke zaak, aangezien oorlogsretoriek
de tegenstander ontmenselijkte en pacifisten als verraders bestempelde. Dat
‘verraad’ was een keuze voor het einde van de slachting, zodat men over grenzen
heen verder kon werken aan gelijke rechten.
Deze feministen trokken de wereld
rond om regeringen te overtuigen de wapens neer te leggen. Hun inspanningen
mondden eind april 1915 uit in het ‘Internationaal Vrouwencongres’ in Den Haag.
Franse vrouwen werden belet om deel te nemen en Duitse onderzeeërs maakten dat slechts
enkele Britse vrouwen tot in Nederland geraakten. Toch werd dit congres een
succes met 1136 deelnemers uit 12 landen.
De doelstellingen richtten zich op
gelijke participatie van vrouwen aan de besluitvorming en op geweldloze conflictpreventie.
Men sprak zich uit tegen de waanzin van de oorlog en sympathiseerde met alle slachtoffers,
ongeacht hun nationaliteit. De vrouwen stelden vast dat alle vechtende landen beweerden
dat ze zich ‘slechts verdedigden’, en dat er dus ruimte moest bestaan voor vredesonderhandelingen.
Om te zorgen voor een duurzame vrede, mochten gebieden niet worden overgedragen
zonder dat hun inwoners ermee instemden. Ook moest er tijdig worden
onderhandeld om verdere oorlogen te voorkomen en zouden alle landen autonomie
en een democratische staatsstructuur moeten krijgen, dit met inspraak van
vrouwen. Ten slotte werd een strikte controle op wapenproductie voorgesteld,
omdat men vond dat een duurzame vrede onmogelijk was zolang er met de verkoop
van wapens veel geld te verdienen viel.
Het zou echter nog 85 jaar duren
vooraleer de VN-Veiligheidsraad in 2000 Resolutie 1325 goedkeurde. Die wilde vrouwen
eindelijk meer inspraak geven in vredesprocessen en beter beschermen tijdens
conflicten. Maar de intenties van Resolutie 1325 blijven grotendeels dode
letter. Samenlevingsopbouwprojecten voor en door vrouwen krijgen zelden
voldoende steun. Meestal zijn het de krijgsheren met directe belangen bij de
oorlog die betrokken worden bij de vredesonderhandelingen. Ook al maken
oorlogen steeds meer burgerslachtoffers en ook al lijden talloze vrouwen onder seksueel
geweld als oorlogswapen, toch wordt de stem van vrouwen veelal niet gehoord.
Dit is een gemiste kans, want vrouwen in conflictgebieden tonen een enorme
veerkracht om zich ondanks alles te blijven inzetten voor hun gezinnen en
gemeenschappen. Omdat ze al het mogelijke doen om het welzijn van hun omgeving
te herstellen en te beschermen, zijn deze vrouwen zeer belangrijk voor vredesprocessen.
Wij willen vandaag alle vrouwen
huldigen die zich tussen 1914 en nu hebben ingezet voor vrede. Wij zeggen
vandaag nee tegen de eeuwige logica van machtige legers. Volgens SIPRI spendeerde
de wereld in 2013 maar liefst 1747 miljard dollar aan wapens. Ook België
verklaarde dat het vier miljard euro wil besteden aan nieuwe straaljagers. Wij
vinden dit absoluut niet kunnen wanneer men ondertussen bespaart op pakweg
kinderopvang of de ondersteuning van wie deeltijds werkt – maatregelen waarmee men
vooral (armere) vrouwen treft. Ook vragen wij dat alle kernwapens uit België
verwijderd worden.
Duurzame vrede komt niet voort uit
straaljagers of bommen maar uit rechtvaardigheid en de wens om de ‘Ander’ te
begrijpen. Zeker in tijden van toenemende polarisering onderstrepen wij het
belang van dialoog, inclusie en gelijkwaardigheid.
Wij wensen iedereen, en in het
bijzonder alle vrouwen die te lijden hebben onder oorlog, een vredevolle kerst
en een jaar van verzoening toe.
Magda
De Meyer, voorzitter van de Vrouwenraad en vredesvrouw
Vredesvrouwen
zijn vrouwen in/uit België die gehuldigd werden voor hun inspanningen voor
vrede. Meer info op www.vrouwenkracht.net.
De ondertekenende vredesvrouwen: Magda
De Meyer, Adriana Barcenas Flores, Geert Bossaerts, Martine Bossuyt, Sabine de
Bethune, Maria Donvil, Elmira Estukajeva, Annemarie Gielen, Josée Goethals, Frieda
Groffy, Marcelline Lulaka, Hilde Mattelaer, Antoinette Pecher, Anita Purnal, Rita
Robberechts, Miet Smet, Lieve Snellings, Elien Spillebeen, Ingrid Stals, Julie
Standaert, Marleen Temmerman, Marianne van de Goorberg, Godelieve Van Haver, Jennie
Vanlerberghe en Suzette Verhoeven
