Opinie -

Onderbescherming en rechtstoegang

Als mensen hun sociale rechten niet kunnen uitoefenen, wordt sociale bescherming uitgehold. Wie toch zijn rechten juridisch wil verdedigen, ziet zich geconfronteerd met financiële en andere drempels in de toegang tot de rechtspraak.

maandag 19 mei 2014 14:46
Spread the love

Een belangrijke drempel bij het verkrijgen van rechten is het feit
dat de toekenning van vele rechten niet automatisch gebeurt. Om non
take up
van rechten en onderbescherming te voorkomen is automatische
toekenning noodzakelijk. Dikwijls halen beleidsmakers budgettaire,
technische en andere redenen aan om automatische toekenning als onhaalbaar te bestempelen. Maar onderneemt men wel voldoende pogingen
om ontbrekende gegevens en databanken aan te vullen en is er
voldoende politieke wil om te automatiseren?

[Youtube]Cw9WFlsGAA4[/Youtube]

Omdat men vreest voor misbruiken of omdat rechten zouden toegekend
worden aan mensen die het niet echt nodig hebben, wordt
automatisering vaak tegengehouden. Het belang van de meerderheid van
de gerechtigden moet primeren boven het risico dat een minderheid
ten onrechte mee zou profiteren van een bepaalde maatregel. Daar
dienen controlemechanismen voor.

Een tussenoplossing is een gedeeltelijke automatisering of een meer
actieve toekenning. Hier blijft het opletten dat dit geen
achteruitgang is voor de persoon. Veelal gaat het dan over een louter
schriftelijke communicatie die zorgt voor extra drempels. Ook bij
automatisering van rechten moeten we omzichtig te werk gaan. Vaak zet
het de deur open voor vereenvoudigingen, die leiden tot eenheidsworst
(in plaats van een aanpak op maat) of tot nieuwe uitsluitingen.

Wie
naar justitie stapt om zijn rechten af te dwingen, krijgt nog extra
drempels opgeworpen. Afgelopen jaar werden de rolrechten en de
griffierechten verhoogd. Als kers op de taart is de 21 procent btw ingevoerd op
prestaties van advocaten (na de deurwaarders en de notarissen). Dit maakt dat het rechtssysteem voor de gemiddelde burger, en zeker voor mensen in armoede, bijna onbetaalbaar is geworden. Zeker
als men zich net boven de grens van de pro-Deobedragen bevindt.

In
België kennen we bovendien een min of meer lineair pro-Deosysteem, dat te weinig rekening houdt met een stijgende inkomens- en
bijdragecurve. Er is ook minder budget voorzien (€1 miljoen
minder) dan vroeger voor de behandeling van pro-Deozaken. Zo krijgen advocaten minder budget per punt, waardoor steeds ze meer afhaken om, zeker in sociale zaken waar het puntenaantal al
laag ligt, pro Deo op te treden.

De
kostprijs van een rechtszaak en de complexe inschatting ervan blijken
zeer hoge drempels te zijn, die steeds meer de rechtstoegang
belemmeren voor wie een laag inkomen heeft. Daarnaast moet de
tweedelijnsbijstand (het recht op een pro-Deoadvocaat) dringend
geherfinancierd worden.

Geregeld komen er klachten over de kwaliteit van pro-Deowerk, geleverd door advocaten. Veelgehoorde klachten zijn:

  • verkeerde of gebrekkige informatie voor cliënten.
  • niet opdagen in de rechtbank
  • onvoldoende uitwerken van juridische argumentatie
  • onvoldoende kennis van de materie

Er
moet toezicht zijn op de kwaliteit van het pro-Deowerk. Het
is duidelijk dat een groot aantal rechtszaken kan vermeden worden,
mocht men meer en beter investeren in een eerstelijns juridische
hulpverlening (informatie, een eerste advies, hulp bij lezen van
contracten en aangetekende brieven,…).

Een volwaardige eerstelijns
juridische hulpverlening, met voldoende middelen en een goed
uitgebouwde samenwerking tussen organisaties, publieke instellingen
en advocaten, kan het beste van een generalistische en
specialistische aanpak combineren en verdere juridische stappen
onnodig maken. Hoog tijd dat men daar werk van maakt.

take down
the paywall
steun ons nu!