En raar maar waar, waarschijnlijk zit juist in deze vraag nu net het antwoord vervat.
Laten we duidelijk zijn: de jonge inbrekertjes die gevat zijn na hun autocrash behoren tot een groep families waarvan de ouders de kinderen opvoeden en inzetten met het oog op snel winstbejag: via inbraak en diefstal. Ze zijn internationaal actief, wonen meestal tijdelijk in huurwoningen, gaan van daaruit over het ganse land op rooftocht. En wanneer de grond onder hun voeten te heet wordt, wijken ze uit naar één onzer buurlanden. Deze jongeren zijn bekende klanten bij de politie, de ouders blijven buiten schot. Politie, gerecht, maar ook Roma-werkers en Roma zelf kaarten de noodzaak aan effectieve maatregelen al sinds jaren aan. Hard aanpakken die boel, het gaat hier wel degelijk om maffiose bendes.
Maar toch verslik ik me telkens in mijn koffie, wanneer in dergelijke verslaggeving de onweerstaanbare drang opduikt om ook de rest van de Roma-gemeenschap (12 à 15 miljoen in Europa) erbij te sleuren. Onlangs was er bijvoorbeeld het internationale mediacircus over het blonde Bulgaarse Roma-meisje, waarna plots elke blond Roma-kind een potentieel slachtoffer van ontvoering werd. Zo verging het gisteren ook in Ter Zake waarin men liet suggereren dat “al die Roma die hier naar toe komen, met slechte bedoelingen komen”. Nochtans gaf de presentatrice toe: “Dit is meteen ook een heel stigmatiserend gesprek voor de zigeunergemeenschap”. De gast, een niet-Roma ex-bendelid, deed zijn verhaal in een gesprek dat zich niet beperkte tot deze bendes, maar dat zo nodig de lijn moest doortrekken naar de rest van ‘dé Roma-gemeenschap’. Pittig detail: op de achtergrond prijkte een foto van woonwagenbewoners (een volledig andere groep dan de in huizen wonende bendes) met de reuzegrote titel: ZIGEUNER (een benaming die Roma sinds de Holocaust aanvechten). Enfin een uitzending over dé Roma zonder één Roma aan het woord. Oepsie, vergeten!
Wat zouden Roma nu zelf over dergelijke stigmatisatie denken? Gabriel Mihai (Roma-bemiddelaar Foyer): “Onbegrijpelijk voor ons, doorsnee-Roma, dat wij ons zouden moeten verantwoorden voor het criminele gedrag van een kleine specifieke groep families. Een criminele levenswijze heeft niets met Roma-cultuur te maken. Roma zijn enorm divers, je vindt er alle mentaliteiten terug, spijtig genoeg ook criminele. Maar dat is dan een persoonlijke keuze, en die vind je in elke gemeenschap of cultuur”. Niet dat alle andere Roma heilig zijn, maar dergelijke criminele families vormen een kankergezwel waaronder het imago van de rest lijdt.
Terug naar onze beginvraag ‘waarom dé Roma steeds opnieuw crimineel gedrag vertonen’. De vraag impliceert dat we hen als één homogene groep zien, waarop we de zonden van enkelen projecteren. Helaas gebeurt dit bij Roma al eeuwen lang. Elke maatschappij heeft haar zondebok nodig. En diens functie is nu net om te kunnen overladen met alle zonden ’s werelds. Maar dit kan ook als een selffulfilling prophecy werken. Als je van jongs af aan te horen krijgt dat je het uitschot bent van de maatschappij, loop je een groot risico dat je je later naar dit beeld gaat gedragen.
Dus als we ons nog eens afvragen ‘waarom dé Roma almaar problematisch zijn’, zou het niet slecht zijn even de bedenking te maken dat we tegelijk deels al een goed antwoord hebben gegeven.
Koen Geurts is stafmedewerker Roma & Woonwagenbewoners en Regionaal Integratiecentrum Foyer Brussel.
Dit opniestuk verscheen in De Standaard op 11/12/2013
