Jayyus, een dorpje vlakbij Qalqiliya in het noorden van de West Bank, telt 3700 inwoners. Twee van deze inwoners, Noor Baida en Shareef Omar Khalid, nemen ons mee op sleeptouw en laten ons kennismaken met hun woonplaats. Opmerkelijk feit nummer 1: dit dorp heeft het beste volleybalteam van Palestina. Opmerkelijk feit nummer 2: de inwoners van het dorp worden door een muur afgesneden van hun eigen landbouwgronden.
Een muur met vergaande consequenties
In 2002 startte Israël met de bouw van de muur, 6 km verwijderd van de groene lijn (de grens tussen Israël en Palestina), dwars door het land van Jayyus. Op deze manier wordt 75% van de grond van Jayyus afgesneden van zijn inwoners en ingelijfd bij Israël. Van op het dak van het gemeentehuis zien we de muur door het landschap kronkelen. Aan de andere kant van de muur, die in Jayyus de vorm van een hek aanneemt, zien we de vruchtbare landbouwgronden en serres van Palestijnse boeren liggen, maar ook Israëlische kolonies die illegaal gebouwd zijn op het grondgebied van Jayyus. In de verte zien we zelfs de Middellandse Zee. Prachtig uitzicht, ware het niet dat alles wat we zien ontoegankelijk is voor de dorpbewoners.
Het land dat we achter de muur zien liggen, is een gesloten militaire zone die enkel bereikbaar is via drie toegangspoorten. Voor een dorp dat leeft van landbouw, zijn de gevolgen dramatisch. Om doorgelaten te worden aan deze toegangspoorten, moet je namelijk in het bezit zijn van een vergunning. Aanvankelijk kregen veel mensen zo’n vergunning, maar doorheen de jaren werd het steeds moeilijker om er een te krijgen en vandaag beschikken slechts 380 mensen over een vergunning. De regel die Israël momenteel hanteert is dat per 5 dunums (1 dunum is 1000 m²) één persoon een vergunning krijgt. Eén persoon krijgt echter nooit al het werk gedaan dat zo’n grote oppervlakte land met zich meebrengt. In het geval van Noors familie hebben enkel zijn vader en broer een vergunning. Enkel zij worden nu toegelaten om op het land te werken, terwijl vroeger de hele familie er de kost verdiende. De werkloosheidcijfers in het dorp zijn dan ook gigantisch gestegen sinds de bouw van de muur, van 15% voor 2002 tot 45% nu.
Het vergunningsysteem maakt het leven moeilijk, maar de beperkte openingstijden van de toegangspoorten maken het nog complexer om het land te blijven bewerken. Twee van de drie toegangspoorten zijn relatief dicht bij de dorpskern gelegen. Welke poort je mag gebruiken staat vermeld op je vergunning. De poorten openen drie keer per dag voor telkens één uur. Ben je laat, dan heb je pech. Is er een noodgeval waardoor je vroeger terug naar het dorp wil, heb je eveneens pech. De derde toegangspoort ligt een eindje buiten de dorpskern, maar is in tegenstelling tot de andere poorten 12 uur per dag open. Van zes uur ’s morgens tot zes uur ’s avonds. En ook als deze poort niet op je vergunning vermeld staat, mag je ze gebruiken. Shareef legt ons uit waarom de toegang via deze poort veel gemakkelijker is: “Israël maakt het voor ons erg verleidelijk om deze toegangspoort te gebruiken. Men creëert deze situatie bewust om ons de twee toegangspoorten vlak bij onze huizen te doen vergeten. Deze zijn namelijk vlak bij de uitbreidingszone van de Israëlische kolonie gelegen. Het is voor Israël dan ook veel beter dat we deze niet gebruiken. Regelmatig worden de toegangspoorten vlak bij onze huizen gesloten. Telkens heropenden ze pas na stakingen, sit-ins en diplomatieke druk. Het is duidelijk, Israël wil ons daar niet.”
Een ander probleem dat de muur met zich meebrengt is de gebrekkige toegang tot de watervoorraden. De zes bronnen die Jayyus rijk is, liggen allemaal aan de andere kant van het hek en zijn dus ontoegankelijk. Bijgevolg zijn de inwoners genoodzaakt om hun water uit het nabijgelegen dorp ‘Azzun te halen. Dit is echter onvoldoende voor het hele dorp en bovendien is het water vervuild. Na gesprekken tussen de gemeente Jayyus en Israël, werd er een overeenkomst afgesloten om de inwoners van Jayyus opnieuw toegang te geven tot hun eigen waterbronnen. Maar tot op de dag van vandaag werden er door Israël nog geen stappen ondernomen om deze in praktijk om te zetten.
Een nieuwe route voor de muur
In december 2009 besliste het Israëlische hooggerechtshof om de route van de muur te veranderen. Deze nieuwe route zal 2400 dunum van Jayyus’ land terug geven aan zijn inwoners. 17 januari van dit jaar, meer dan drie jaar later, startten de werken voor de nieuwe muur eindelijk. Meteen reageerden Israëlische kolonisten door vijf caravans te plaatsen op twee strategische plaatsen. Enkele caravans zijn neergezet pal op de route van de nieuwe muur en een aantal staan op het land dat teruggegeven hoort te worden aan de inwoners van Jayyus. Hun aanwezigheid zorgt ervoor dat de werken momenteel stilliggen. Noor ’s reactie op deze gebeurtenissen is kort maar krachtig: “De kolonisten zijn erger dan het Israëlische leger!” Als de caravans blijven staan, is het veranderen van de route van de muur betekenisloos, vermits er zich dan een Israëlische kolonie aan de Palestijnse kant van de muur bevindt. Shareef, die door de nieuwe route van de muur binnenkort terug toegang hoopt te krijgen tot vier stukken van zijn land, is daar niet onverdeeld gelukkig mee. Er is maar één iets dat door zijn hoofd spookt, en dat is de angstige vraag: “Wat met de nieuwe ‘buren’?”
