Uittreksel uit een vakbondsnieuwsbrief gericht aan het personeel van een secundaire school in Mechelen.

Opa’s en oma’s voor de klas

In december van vorig jaar verhoogde de federale regering de pensioenleeftijd (federale materie) met twee jaar. Het was dan uitkijken naar de Vlaamse regering wat zou gebeuren met de uitstapregeling in het onderwijs (Vlaamse materie). Wie gedacht had dat Vlaanderen tenminste wat soelaas zou brengen, kwam snel bedrogen uit.

Smet en co deden er nog een schep bovenop: de uitstapregeling, de zogenaamde TBS (terbeschikkingstelling), waar heel veel leerkrachten een beroep op deden, werd koudweg afgeschaft. En niet alleen dat. Ook het aantal ziektedagen werd geplafonneerd op 250 kalenderdagen. (Vroeger kon je ongeveer 30 kalenderdagen per jaar ‘opsparen’.)

Tot voor kort stopten heel wat mensen vroeger met ‘opgespaarde’ dagen, vaak omdat ze effectief ziek waren (zie verder). Met de huidige regeling kan je verwachten dat het aantal ‘zieke’ mensen exponentieel zal toenemen. Welnu, precies deze mogelijkheid wordt nu ook afgeblokt.

Laat ons eventjes kijken naar de toestand van de oudere collega’s. Een recente wetenschappelijke studie bracht het volgende aan het licht: driekwart van de Belgen tussen 55 en 65 jaar lijdt aan 1 of meerdere chronische ziekten. Bijna de helft van de oudere werknemers lijdt aan ziektes van het spier-, beender- of gewrichtsstelsel. 1 op de 5 heeft belangrijke mentale problemen. Ruim een kwart heeft ziekten van hart, bloedvaten of luchtwegen. Vrouwen scoren opvallend slechter dan mannen: een duidelijk hoger percentage van de vrouwen lijdt aan meerdere chronische ziekten tegelijk.

Die situatie is alles behalve rooskleurig, en het gaat hier over alle beroepscategorieën. Voor het onderwijs is de situatie nog problematischer. 30 percent van de leraren heeft tussen 45 en 65 jaar rugklachten, 25 procent stemproblemen en 20 procent een chronische ziekte.

Slechts 30 procent (!) van de leraren is nog volledig gezond aan het einde van de loopbaan. Vanaf 45 jaar blijken bijna 8 op de 10 leraren al uit te kijken naar een uitstapmogelijkheid. En dan willen ze dat we nog twee tot vier jaar langer gaan werken! De klachten zullen onvermijdelijk sterk toenemen. Men heeft berekend dat als de uitstapregeling wordt afgeschaft, de rugklachten dan zullen stijgen van 30 procent naar 40 procent. Er zijn nu eenmaal fysieke grenzen. [1]

Geen geld meneer?

De media en bijna alle politieke partijen zingen in koor: we moeten bezuinigen en we kunnen niet anders dan langer werken omdat er nu eenmaal geen geld is.

Hallo? Het ACV heeft het eens nagerekend. Een belasting op de hogere vermogens (1 miljoen euro met vrijstelling van eigen huis) kan 7,6 miljard euro opbrengen; het afschaffen van de notionele interest 2,4 miljard; betere inning van de belasting van bedrijven 11,4 miljard en de volledige inning van de overwinsten van Electrabel 1,8 miljard euro.

Dat is samen 23 miljard, of het dubbele van wat de regering wou besparen in december. En dat bedrag houdt nog geen rekening met de fraude en de ontwijking van belastingen, ook nog eens goed voor enkele tientallen miljarden euro.

En ja, de regering is inderdaad gaan aankloppen bij de vermogenden en de bedrijven: solidariteitsbijdrage op roerende inkomsten: 0,1 miljard; vermindering notionele intrest: 2 miljard; nucleaire rente Electrabel: 0,3 miljard en een beurstaks 0,037 miljard. Kruimels dus.

Men is nog maar eens bij de werkende bevolking gaan aankloppen: hogere taksen op digitale tv, tabak en alcohol; beperking van fiscale aftrekposten voor je woonlening, pensioensparen, kinderopvang en voor de isolatie van een huis. Dan is er ook nog de verlaging van sociale uitkeringen voor jonge schoolverlaters, werklozen, bruggepensioneerden. Ten slotte zullen we langer moeten werken en zullen de pensioenen in de meeste gevallen naar beneden gaan.

De tien procent rijksten van ons land bezitten samen 850 miljard euro. Dat is een gigantisch bedrag. Die rijken worden zoals geweten nauwelijks belast. Een pietluttige belasting van amper 1,5 procent zou volstaan om de vergrijzing op te vangen. Waar zijn we eigenlijk mee bezig?

Afbouw van de welvaartsstaat

Ja, waar zijn we mee bezig? Dat wordt stilaan duidelijk. Na de Tweede Wereldoorlog werd de welvaartsstaat opgebouwd. Dat wil zeggen dat de rijkdom (welvaart) beter verdeeld werd en dat grote groepen van de bevolking voortaan niet meer veroordeeld waren tot ellendige arbeids- of levensomstandigheden. Er kwam een menselijke werkweek, er kwamen sociale uitkeringen bij ziekte, invaliditeit of werkloosheid, en mensen konden vanaf hun 65ste genieten van hun oude dag.

Gaandeweg werd die welvaartsstaat verder uitgebouwd en werd het leven comfortabeler. De kinderen van de naoorlogse generatie hadden het beter dan hun ouders. Dat kon ook, want de rijkdom nam gestaag toe. In 1980 waren we 2,5 maal zo rijk (BNP per inwoner) als in 1950 en dertig jaar later zijn we nog eens tweemaal zo rijk. [2] De reden is heel eenvoudig: jaarlijks stijgt de productiviteit (geproduceerde rijkdom per uur) met enkele procenten. En die productiviteit zal ook in de toekomst stukken sneller stijgen dan de vergrijzing. [3]

Je zou dan normaal verwachten dat we met zijn allen zouden blijven vooruitgaan en steeds comfortabeler kunnen gaan leven. Het ziet er nu meer en meer naar uit dat die vlieger niet meer opgaat en dat de trend van welvaartsopbouw wordt omgebogen in zijn tegendeel.

Je ziet het aan allerhande fenomenen. De publieke dienstverlening als post en openbaar vervoer gaan achteruit. Woningen voor jonge mensen zijn zo goed als onbetaalbaar geworden. Er zijn wachttijden voor kinderopvang, opvang van volwassenen met een handicap, …

Steeds minder mensen kunnen genieten van werkloosheidsuitkeringen en ook die uitkeringen gaan achteruit, terwijl de werkloosheid torenhoog blijft. Mensen worden verplicht allerhande prutsjobs aan te nemen anders worden ze naar het OCMW verbannen. Het aantal armen stijgt. Enzovoort.

Als we die evolutie laten gebeuren, dan zullen de huidige kinderen de eerste naoorlogse generatie zijn die het slechter zal hebben dan de vorige. Een recente studie in Groot-Brittannië toont aan dat voor het eerste sinds 1905 (!) het beschikbaar inkomen van de twintigers niet meer stijgt, terwijl de kosten (een woning bijvoorbeeld) wel toenemen. [4] En dat ondanks de toenemende rijkdom.

Als we niet opletten zullen we onze duur bevochten sociale verworvenheden één voor één kwijt geraken. Het langer werken en de verlaging van de pensioenen is daar al een eerste voorteken van. De crisis wordt gebruikt (misbruikt) om die asociale herverdeling door te drukken, om de 1 procent nog verder te verrijken ten nadele van de 99 procent.

En om dat programma door te drukken, moet de maatschappelijke weerstand zoveel mogelijk gebroken worden. Vandaar de recente aanvallen tegen de vakbonden en de stakingsacties. Hoe meer de vakbonden kunnen worden verzwakt hoe meer de asociale aanvallen zullen kunnen worden doorgevoerd.

Zullen we passief blijven toekijken, zullen we dit laten gebeuren? Onze toekomst en die van de volgende generatie zal daarvan afhangen.

Bronnen:

[1] Brandpunt, maart 2012.

[2] Berekend op basis van Maddison A., Contours of The World Economy, I-2030AD, Oxford 2007, p. 377 en 379.

[3] De vergrijzing (actieve bevolking t.o.v. gehele bevolking) zal jaarlijks stijgen met 0,5 procent, de productiviteit wellicht tussen de 1,75 en 2,25 procent. Berekend op basis van een studie van Itinera.

[4] Financial Times, 17/18 maart 2012.