“De Grote Hakbijl is niet neergekomen op de hals van de ‘kleine man’” en “Er wordt vooral gerekend op ‘pijnloze’ ingrepen”, wees journalist Karl Van den Broeck de grommende vakbonden terecht.  

Wie zich die vrijdag mengde onder de betogers, zag dat dat daar toch even anders wordt aangevoeld. Op zo’n betoging brengt normaal iedereen zijn eigen besognes mee. Nu mocht je gelijk wie er uitpikken, je kreeg één boodschap: “dat ze het geld elders halen”.

Wie beweert dat het allemaal wel meevalt, onderschat dat gevoel. Enkele jaren geleden kwam de wereldeconomie tot stilstand omdat banken en speculanten het verknoeid hadden. Tonnen overheidsgeld werden aangesleept om de financiële instellingen overeind te houden. En nu de rekening moet betaald worden, blijkt dat zij ongemoeid worden gelaten. En ondertussen zitten we alweer in een nieuwe crisis.

Neem die begroting er eens bij. Er komt een extra bankentaks en die moet 100 miljoen euro opbrengen. De banken moeten dat geld ophoesten als compensatie voor de overheidsverzekering van spaargelden. 

En wat gebeurt er: de banken rekenen die taks en nog veel meer onmiddellijk door aan de klanten. Aan alle Belgen dus zonder onderscheid. De getrouwheidspremie op spaarboekjes gaat naar beneden. We zullen meer moeten betalen voor elektronisch bankieren (echt waar, alsof u zou moeten extra betalen omdat u zo vriendelijk bent zelf te tanken in een benzinestation) en ook woningkredieten dreigen duurder te worden.

Of neem de nucleaire taks waar Electrabel zo tegen tekeer gaat. 550 miljoen euro moeten de kernproducenten betalen, maar de woekerwinst uit de versnelde afschrijving van de kerncentrales wordt op 1,7 miljard per jaar geschat. Ook die 1,7 miljard euro hoort alle Belgen toe want zij hebben die centrales versneld afbetaald.

Van de goedkopere kernenergie hebben consumenten nooit kunnen genieten. Dankzij het monopolie van Electrabel betalen wij prijzen die gelinkt zijn aan de veel duurdere fossiele brandstoffen. Zo is elektriciteit hier de helft duurder dan in Frankrijk.

De notionele interestaftrek dan. Dat fiscale fantasietje kostte in 2009 5,8 miljard euro. De nieuwe regering wil daar 1,6 miljard euro van aftoppen. Onder andere die aftrek zorgt er voor dat heel grote bedrijven in België bijna geen belastingen betalen. AB Inbev betaalt 0 (nul!) procent op een winst van 9,8 miljard euro. Het normale officiële tarief is 33,99 procent. Het coördinatiecentrum van GDF Suez tekende een winst op van 3,6 miljard euro en betaalde daarop 0,12 procent belastingen.

Mochten die twee multinationals evenveel belastingen betalen als de gemiddelde kmo (20,7 procent), dan zou dat 2,8 miljard euro opleveren.

Buikgevoel

De betogers hebben dus geen ongelijk met hun buikgevoel dat er evenwichtiger manieren te bedenken zijn om 11,3 miljard euro te besparen.

Maar hoe zit het dan met de sociaal-economische hervormingen? Is men daar met het fijnste snoeisnaartje te werk gegaan?

Naast de gigantische besparing in de gezondheidszorg (2,3 miljard euro zonder de patiënt te raken, al willen ze dat bij de ziekenfondsen nog wel eens zien) worden vooral de vervroegde uittredingen en de langdurige werklozen geviseerd.

Bij de systemen om vóór de pensioenleeftijd van 65 uit te treden mag je gerust spreken van een aardverschuiving. Een ‘Generatiepact op steroïden’, zo omschreef Itinera-profeet Marc De Vos het.

Werknemers zullen twee tot vier jaar langer moeten werken. Zonder onderscheid. “Ja maar, we leven met zijn allen langer.” Dat “met zijn allen” klopt niet. Een man die in de chique Londense wijk Notting Hill woont, wordt gemiddeld 83. Zijn leeftijdsgenoot in het gure en arme Schotse Glasgow gemiddeld 71. In België leven ongeschoolden gemiddeld 7 jaar minder lang dan hooggeschoolden.

Kassiersters, ploegenarbeiders of medewerkers in een callcenter vragen om 4 jaar langer te werken, is met die cijfers in het achterhoofd hardvochtig. Het zal ook werkgevers niet tegenhouden om hen lang voor de pensioenleeftijd weg te saneren omdat ze het hoge ritme niet meer aankunnen.

Ze springen dan gewoon van de ene statistiek naar de andere. Van de nu nog 120.000 bruggepensioneerden naar de langdurig zieken of oudere werklozen.

Bovendien maakt deze regering het vreemd genoeg net moeilijker om langer aan de slag te blijven. De mogelijkheden om tijdkrediet te nemen worden ingekrimpt. Het halftijdse of 4/5de eindeloopbaantijdkrediet kan voortaan pas vanaf 55 jaar in plaats van 50 zoals nu.

In crisistijden piekt de jeugdwerkloosheid en net op dat moment beslist de regering om de wachttijd te verlengen met drie maanden. Een uitkering krijg je pas als je voldoende dagen gewerkt hebt. Jongeren die van het ene uitzendwerk in de andere korte opdracht rollen, geraken moeilijk aan die voorwaarden voor een volwaardige uitkering. Zeker in streken als Charleroi of Molenbeek waar de jeugdwerkloosheid ongemeen hard toeslaat, kan dat tot drama’s leiden.

Voor langdurige werklozen zakt de uitkering ver onder de armoedenorm. Gezinshoofden zullen nog 1069 euro krijgen als ze langer dan 14 maanden werkloos zijn (afhankelijk van hun loopbaan kan die bodem iets later bereikt worden). Dankzij de sociale zekerheid daalt de armoede van 27 naar 14 procent. Zal dat met die uitkeringen onder de armoedenorm nog zo zijn?

En wat met de werkzoekenden die zonder uitkering vallen? Het ABVV in Wallonië berekende dat vanaf april volgend jaar 24.000 werklozen hun uitkering zullen verliezen.

Contractbreuk

Bij de vakbonden is er ook veel wrevel over de vele inbreuken in sociale afspraken. De regering morrelt aan een aantal rechten die eigenlijk afgesproken zijn tussen vakbonden en werkgevers en in CAO’s gegoten werden. Die afspraken zijn meestal het resultaat van broze evenwichten waarbij ook de werknemers inspanningen doen op het vlak van flexibiliteit en zelfs op vlak van de loonnorm.

In een aantal gevallen is er zelfs sprake van contractbreuk. Mensen die al in brugpensioen zijn, zien zich plots geconfronteerd met een nadeliger pensioenberekening.

Die inbreuken op het sociaal overleg zijn meer dan louter symbolisch. In België spelen vakbonden en werkgeversorganisaties een cruciale rol in het beheer van de sociale zekerheid en via het loonoverleg ook in de sturing van de economie. Die rol ligt binnen Europa onder vuur. Als N-VA onder impuls van de Vlaamse werkgeversorganisatie Voka komaf wil maken met het federale België dan viseren zij voor een stuk ook dat onderdeel van de Belgische staat.

Deze begroting bevat dus een aantal ingrijpende sociaal-economische en maatschappelijke hervormingen die al bij al weinig geld zullen opbrengen voor de overheid (aangezien je verschuivingen krijgt richting ziekenkas of OCMW, bij een aantal OCMW’s kijken ze nu al met een bang hart 2012 tegemoet), maar die wel grote gevolgen hebben voor werknemers en mensen die overleven met een uitkering.

Bovendien is die hele besparingsoperatie ingebed in een Europees saneringsbeleid dat volgens alle nuchtere economen de crisis alleen maar verscherpt. De begroting van Di Rupo gaat nog uit van een groei van 0,8 procent. Stilaan wordt gevreesd dat de economie wel eens zou kunnen krimpen volgend jaar. Waardoor de begrotingscontrole in het voorjaar op een nieuwe grote besparingsronde kan uitdraaien. Wat de economie nog hardere klappen zal toedienen.

Aan die negatieve spiraal wordt niets gedaan. Deze regeringsverklaring biedt geen enkele hoop op een betere toekomst of een uitweg uit de crisis. Dat het storm loopt tegen de regeringsplannen, is alleen een verrassing voor wie de afgelopen maanden blind was voor de algemene onvrede die zich al uitte op pleinen in Spanje en New York. De betoger is persoon van het jaar volgens Time. In België is het jaar pas begonnen.