Het wordt nu hoog tijd voor onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland, vinden de VS en ook Europese bondgenoten, zo blijkt uit recent nieuws. De oorlog blijft immers massa’s geld verslinden en het groots aangekondigde tegenoffensief van Oekraïne was geen succes. Maar Zelenski heeft er geen oren naar. Hij wil alleen maar met Rusland praten als eerst alle Russische troepen zijn teruggetrokken en de situatie van voor 2014 hersteld is. Hij heeft geen oog voor de oorlogsmoeheid die stilaan overal doorbreekt, en is bezig die te doen omslaan in Zelenskimoeheid. Zijn rigide standpunt maakt onderhandelingen immers onmogelijk en zijn steeds eisender en zelfs al eens dreigend optreden tegenover VS en NAVO doen zijn imago daar ook geen goed. Maar zonder steun in de vorm van geld, wapens en munitie kan hij ook niet verder, dus hij is op weg om met zijn kop tegen de muur te lopen.
Het kantelpunt in de oorlog was een half jaar geleden al bereikt. (1) De steun voor de oorlog begon bij de bevolking in de VS te minderen en tegelijk leek de oorlog een element in de strijd om de presidentsverkiezing te worden. Joe Biden wilde zijn streven om herverkozen te worden niet laten bemoeilijken door de oorlog, zodat onderhandelingen in zicht kwamen. Er werden voorbereidende vergaderingen gehouden, waarbij uiteraard de vraag aan de orde moest komen welke concessies Oekraïne zou moeten doen.
Het mislukte tegenoffensief
Het is normaal dat de strijdende partijen in zo’n situatie proberen eerst nog zoveel mogelijk terrein te veroveren of te heroveren. Hoewel Zelenski niets wil horen van onderhandelingen, moest hij, gezien de steun die hij eiste en grotendeels ook kreeg, met militaire resultaten uitpakken. Maar dat viel tegen. Een zeer opgemerkt interview in The Economist van 4 november liet de opperbevelhebber van het Oekraïense leger, Zaloesjni, aan het woord. Die gaf toe dat er een militaire patsituatie is en dat het fameuze “tegenoffensief” niets heeft opgeleverd. Alleen betere, geavanceerdere wapensystemen zouden de krijgskansen kunnen keren, maar die zijn niet in zicht.
Dat de hoogste militair van Oekraïne in het openbaar en dan nog voor een Westers publiek zo spreekt en daarmee de positie van zijn president onderuithaalt, is opmerkelijk. En er zijn nog andere signalen dat Oekraïeners zich distantiëren van Zelenski’s beleid. Dat het leger moeite heeft om recruten te vinden is er zo een, en het is rampzalig. Want wat is een leger zonder soldaten? En als er wel nog wat soldaten gevonden (gedwongen?) worden om te vechten, is het probleem dat zij opleiding en ervaring missen en daardoor weinig voorstellen en snel ten onder gaan. Er komt ook steeds meer protest tegen gedwongen recrutering.
Na de aftastende gesprekken die er geweest zijn over het beëindigen van de oorlog wordt de druk op Zelenski groter, want de Amerikaanse presidentsverkiezingen komen dichterbij en er is nu een termijn op de kwestie gezet: voor het einde van de jaar moeten er onderhandelingen komen. Als Zelenski bij zijn standpunt blijft, zullen er allicht nog harde woorden vallen. En de stroom van geld en wapens naar Oekraïne zal vermoedelijk snel verminderen of zelfs stoppen.
De mislukte VS-strategie
Naast het privébelang van Joe Biden, die wil herverkozen worden, is er natuurlijk ook een ruimere strategische kant aan de zaak. De oorlog was door Biden uitgelokt om Rusland economisch en militair te verzwakken en zo mogelijk een regimewisseling te creëren waarbij Poetin zou verdwijnen. Poetin doet het immers te goed, hij is een bekwame leider met veel inzicht en strategie die zich een sterke positie verworven heeft en die met autoritaire middelen handhaaft, waar nodig met geweld. Zo’n sterke tegenstander willen de VS uiteraard graag weg hebben. Het venijn en de boosaardigheid waarmee Poetin bestreden werd in de Westerse media illustreren hoe gevreesd hij is bij de VS en hun bondgenoten en hoe hinderlijk ze hem vinden.
De verzwakking van Rusland was nodig omdat de VS aansturen op een zwaar conflict met China dat met de wapens lijkt te moeten worden uitgevochten. En oorlog tegen Rusland en China tegelijk was voor de VS militair uiteraard hachelijk. Dus eerst Rusland uitschakelen, dan China aanpakken. Dat Europa als bondgenoot van het Amerikaanse avonturisme financieel en economisch ook verzwakt door het conflict met Rusland – door het nadelig effect van de sancties, stijgende energieprijzen, zware militaire uitgaven… – was mooi meegenomen. Te sterk moet bondgenoot Europa voor de VS ook niet worden.
De Amerikaanse strategie om Rusland te verzwakken heeft niet gewerkt. Het land heeft zich economisch goed weten te redden, zich naar het Oosten georiënteerd, met landen als China en Noord-Korea de banden en de samenwerking versterkt, en het is in de BRICS goed geïntegreerd. De oorlog die de VS uitgelokt hebben, heeft bergen geld verslonden, maar het resultaat is een mislukking. De ontevredenheid in de VS over al dat geld voor een fiasco weegt nu op het publieke debat en op de komende presidentsverkiezingen… Het is dus zeer goed mogelijk dat Biden afgestraft wordt voor zijn morbide Ruslandstrategie. Als hij kandidaat voor het presidentschap blijft. De druk op hem om plaats te maken voor een jongere partijgenoot neemt toe…
