Met vier inspirerende denkers die een uitweg zien uit de
ecologische crisis: Michel Bauwens, Olivier De Schutter, Paul Verhaeghe en Harald
Welzer. Ze buigen zich over de vraag of autonomie de sleutel is naar de
toekomst. Want wanneer burgers hun toekomst zelf kunnen vormgeven, kan het
klimaat van onzekerheid en verharding plaats maken voor constructief samenwerken.
De denkers op rij:
– Paul Verhaeghe (“Identiteit” – hoogleraar psychoanalyse UGent) stelt dat het
doorgedreven efficiëntie-denken van de neoliberale consensus mensen ziek maakt
(burn-outs) en de ecologische uitdaging negeert.
– Harald Welzer (“Zelf Denken” – sociaalpsycholoog) roept op je autonomie terug
in handen te nemen, als antwoord op de destructieve “steeds meer, steeds
sneller”-invulling van het Vooruitgangsdenken.
– Michel Bauwens (“De Wereld Redden” – oprichter P2P Foundation) meent dat
nieuwe samenwerkingen tussen burgers als gelijken een duurzame economie kunnen
realiseren, gebaseerd op de commons.
– Olivier De Schutter (gewezen Speciaal VN Rapporteur voor het Recht op
Voedsel) verdedigt agro-ecologie als alternatief voor de onduurzame
bio-industrie, en gelooft in innovatie van onderuit.
Eco-conversaties: ben de lezing van Paul Verhaeghe gaan
bijwonen over “individu en autonomie”.
Wat zijn de kwalen in deze samenleving?: “stress” en
alles “parametriseren”
Stress is een perfect medisch te omschrijven gegeven.
Prikkels komen binnen en geven we een betekenis. Te veel geeft een gevoel van
bedreiging en aanmaak van cortisone. Psychologische prikkels (bv deadlines
halen), geluid, computerschermen, TV,… Een verhoogd cortisone niveau geeft een
vergiftiging: je immuniteit daalt en de kans op ontstekingen verhoogt. Kans op
lage rugpijn, maagzweer,… ook wekt het angst en depressie op…
Het is echt een ziekte fenomeen in deze neo-liberale
tijden!
In de socio-culturele en de verzorgingssector moet alles
meetbaar zijn. Dit is dramatisch want bijna niets is meetbaar. Beter zou zijn
om z’n oor te luisteren te leggen bij mensen die meer dan 15 jaar in deze
sector werkzaam zijn. Het kwantitatieve heeft z’n grens bereikt. Alles wordt in
een te strak schema gegoten. Er is een te veel aan regelgeving wat een grote
denkfout is! Het Command & Control System
Het dominante model van vandaag is een betuttelend model.
De “mens” wordt volledig vergeten. De patiënt dient mee betrokken te worden in
het genezingsproces = de patiënt activeren!
Nu is alles puur individueel. Etnische groepen hebben
meer gemeenschapsgevoel, een volledig collectief model. Het neo-liberale
wakkert de hebzucht aan: hoe kunnen we dit kantelen?
Eén van de ergste gevolgen is dat je als individu apart
wordt gezet en tegen mekaar wordt uitgespeeld. Communicatie dient aangewakkerd
te worden. Kom los uit je isolement en onderhoud je sociale contacten en breidt
deze nog verder uit. Het probleem van de zingeving en de zinverlening. De
ideologieën zijn weg.
Om zingeving en –verlening op te bouwen dien je minstens
met 3 te zijn. Verenigingen als Oikos zijn ontzettend belangrijk.
Het kapitalistisch systeem maakt mensen kapot edoch heeft
de zorgsector het kapitalisme (nog) nodig als subsidiekanaal.
Contacturen in de zorgsector worden minder en minder
omdat de bureaucratie vermeerdert! We moeten naar de wortel van de problematiek
gaan. Er is geen autoriteit meer en dat zal ook niet meer terugkomen. Er is wel
nood aan een andere autoriteit.
Als mens voelen we ons constant te kort gedaan, of je
hebt iets dat ontbreekt, een onvolkomenheid. We hebben wel een verlangen en dat
wekt creativiteit aan.
Religie, Kunst en Wetenschappen… maar het is het
consumeren dat primordiaal staat. “Koop mij en je zult gelukkig worden”…
Cynisme wordt aangewakkerd want als leidinggevende moet
je wel beslissingen nemen maar je hebt geen macht meer.
Cynisme zorgt er voor dat je niet meer geëngageerd bent.
Je blijft in je ivoren toren en je “schiet” maar vanuit deze comfortzone.
Zijn er vragen?
– Wat
is “autoriteit”? Dit is voor iedereen iets anders. Het is een macht die
geautoriseerd wordt. Het roept een beeld op van een autoritair regime =
negatief. Iemand heeft autoriteit over mij in functie van een externe bron die
wij allebei erkennen wat een vrijwillige onderwerping impliceert.
Iemand heeft macht over mij
omdat die sterker is, meer geld heeft,…
We moeten terug naar een
nieuwe invulling van autoriteit.
– Er
is een groot verlangen naar leiderschap, een nood. De “Locus of Control”. We
verlangen naar een leider die autoriteit incarneert. Een leider is niet per
definitie iemand die in het huidig model stapt.
– Geloofwaardigheid
is zeer belangrijk “Woord & Daad”. We zijn allemaal slaven,
superafhankelijk en heel moeilijk coherent (= consequent, kordaat zijn, durven,
lef hebben,..) in ons gedrag. We hebben mekaar nodig. We zijn helaas niet
consequent en dat is inherent aan de mens. – alhoewel (…)
– Er
wordt loyaliteit geëist: zwijg en verberg bepaalde dingen… = doe mee aan
onrecht, je bent medeplichtig. Dit is volledig aan het veranderen met de klokkenluiders.
Autoriteit neigt meer naar moreel gezag in het collectieve. Dit wordt gekoppeld
aan de expertise van iemand.
– Cynisme
tegenover een kritisch & lastig mens -> je denkt ook aan alternatieven
en breekt niet alles alleen maar af.
– Hoe
kan spiritualiteit een oplossing zijn? Dit hoort een stuk bij Religie, Kunst en
Wetenschappen. Spiritueel leiderschap.
– De
figuur van de “leider”:
À la SEMCO & MONDRAGON: de
groep beslist
·
Geen controle op diefstal => zelfregulerend
door sociale controle
·
Een deel van de bedrijfswinst wordt verdeeld
onder het personeel
·
Het is een coöperatief kapitalistisch model
·
Afdelingen tot 150 mensen = een collectief,
samenwerkingsverband
·
Geen financiële afhankelijkheid want: eigen
bank!
– Hét
coöperatieve model bestaat niet: de krijtlijnen zijn uitgezet zodat er een
wisselwerking is. Elinor Ostrom, Amerikaans wetenschapper en Nobelprijswinnaar:
“de commons”: er zijn 7 voorwaarden en eentje daarvan is: “belet leegroof!” De
illusie van “laat de mensen het zelf doen” werkt niet.
– We
gaan naar een model waar op grote schaal krijtlijnen worden uitgezet. We zullen
gaan werken met regio’s en de natiestaten zullen verdwijnen => de steden
verwerven een grote autonomie. Meer en meer mensen zullen in steden gaan wonen
en de “stadsraad” legt dan verantwoording af. Een Europa van volkeren en niet
van staten met grenzen. Dit zal evenwel nog een 15-tal jaar tijd nemen. Rome is
niet in 1 dag gebouwd.
– Het
coöperatieve model komt meer en meer op, zie bv de “energiewende” in Duitsland
en Denemarken.
– Wij
zijn zelf “het systeem” dus wij kunnen dan ook dat systeem veranderen! Geloof
er in!
– Meer
en meer transitiebewegingen komen op en dat is ontzettend belangrijk! Nieuwe
samenlevingsverbanden “fietsen” naast de gevestigde organisaties.
– Vele
mensen hebben nood aan reële hoop! Uitdagen en mensen tot hun recht doen komen!
– Hart
boven Hard, dé burgerbeweging is nog niet gezagsvol en slaagt nog niet in hun
missie maar dat zal wel komen, het mag allemaal niet te vlug gaan = “festina
lente”. Belangrijk is synergie en overkoepelend samenwerken.
– Dit
is een déjà vu van de jaren ‘60
·
Identificatie “sociale constructie” =>
verplichte uniformiteit bv in ‘60
·
Separatie: afstand nemen van wat ons wordt
voorgehouden en dan keuzes maken
·
Separatie nu: bottom up bewegingen => nood
aan collectiviteit en samenhang
– Groepen
ontstaan die de politieke economie heruitvinden. In het Nederlandstalig
taalgebied zijn al 7 boeken uitgekomen over transitie en verschuiving qua
politiek naar het stedelijk niveau
Paul Verhaegen refereert naar
een verhaal van Edgar Allen Poe: “The
Facts in the Case of M. Valdemar”: mr Waldemar is dood maar weet het
niet => dit geldt voor vele politiekers nu! REVOLUTIE !
– Hoe
betrek je iedereen die met transitie bezig is?
Vb Texas is de 2de
grootste staat in de VS en volledig naar hernieuwbare energie overgestapt en
dit middels deliberatieve democratie! Dit ging van 30 procent van de bevolking pro
hernieuwbare energie naar 84 procent op een paar jaar.
Nog een laatste woordje?: “geen flauw idee”…
Het feestcongres vanaf 20:00 geopend door Marc
Heughebaert, voorzitter Denktank Oikos, heet de zoekenden voor een betere
planeet welkom. Er zijn 700 aanwezigen en nog 300 op de wachtlijst… een succes!
Een dankwoord voor de partij Groen en aan alle socio-culturele organisaties
zoals De Vooruit en jullie, die tegen de rechtse stroom in zwemmen, collega’s
van de RvB en medewerkers van Oikos. Hij is heel blij. Meer dan ooit is er nood
aan sterke ideeën.
Dirk Holemans, coördinator Denktank Oikos, neemt over en bekent
een ontdekkingsreiziger te zijn. Meer en meer verschuivingen zijn aan de gang
en we gaan naar een nieuwe breuklijn: één die de toekomst omarmt en één die de
toekomst niet kent. Gaan onze kinderen het nog wel beter hebben, in de zin van
meer en beter van het zelfde? We dienen te zoeken naar een nieuwe en andere “welvaart”.
We dienen de “fiets” sneller te doen ‘gaan’ anders valt ie om. De ongelijkheid
groeit! Dit is een burn-out maatschappij. Business as usual is een illusie.
De kern van het groene denken is het streven naar
autonomie = meer greep krijgen op je eigen leefwereld. Beter doen met minder. In
Gent zijn er reeds meer dan 100 transitie initiatieven!
Samen slagkracht ontwikkelen – de balanseconomie:
1. In
een bepaalde sector kunnen buurtinitiatieven voor verandering zorgen
2. Complementaire
sectoren op lokaal niveau zorgen voor een duurzame toekomst
3. Burgers
zonder grenzen dankzij “het internet”
4. We
dienen los te komen van altijd maar meer en meer. Bv in Grenoble heeft men de
reclamepanelen in het straatbeeld vervangen door bomen!
5. Hoe
langer de crisis duurt, hoe meer alternatieven er zullen komen
Met kritiek alleen komen we er niet. Transitie ideeën en
nieuwe praktijken zullen gecreëerd worden.
Harald Welzer wijst vooral op “zelf denken”. Je bent een
autonoom persoon en je dient je zelf te ontwikkelen edoch is dit niet evident
en wordt meestal niet gewenst…
Refereert naar het Solomon Ash experiment waarbij 1 echt
testpersoon en 7 “fakes” vragen krijgen voorgeschoteld warbij de fakes allemaal
het foute antwoord geven en de echte testpersoon daar in meegaat. Velen confirmeren
dus wat de groep beslist!
https://www.youtube.com/watch?v=qA-gbpt7Ts8
Conclusie: om autonoom te zijn moeten de omstandigheden
dit toelaten.
Confirmeren aan de groep kan veiligheid bieden.
Verander de platgetreden paden!
Ga voor vrijheid en autonomie!
Er zijn zware problemen in ecologie en samenleving.
Publieke sfeer en Private sfeer. Je autonomie vraagt beide.
Nu is er een radicale afbouw van de privacy.
Consumer Society: je kan meer hebben en je leven zal comfortabeler
worden. Wij doen het voor jou. Geef je autonomie en privacy op! Deze wereld
zorgt enkel voor consumptieartikelen en camerabewaking.
Er is nood aan transformatie.
Autonomie gaat uit van het individu maar je staat in
relatie met de ander. Dit is een sociaal gegeven. Mijn vrijheid wordt beperkt
door de vrijheid van de ander.
In tijden van crisis gebeurt de meeste verandering en die
is volop bezig!
Het aantal burgerinitiatieven groeit exponentieel vanaf
2008. Het kan alle kanten uit!
De beurt aan Paul Verhaeghe:
Autoriteit staat in relatie tot autonomie = “samen maken”.
Regels en wetten die we samen ontwikkelen en die we samen
doen naleven en dit gekoppeld aan autoriteit.
In een democratie is er autonomie voor iedereen. Burgers die
zichzelf besturen.
Autonomie zit ingebakken maar botst op zoveel mogelijk
vrijheid en gelijkheid. Dit is een spanningsveld.
Vrijheid kan niet zonder afgrenzing of autoriteit.
Zygmunt Bauman, Pools-Britse socioloog en filosoof van Joodse komaf, poneerde: “Nooit
zijn we zo vrij geweest als nu, maar nog nooit zo machteloos”.
Verplichte vrijheid en ”autonomie”.
De maakbare mens.
We plegen roofbouw op de aarde en de mens
zelf. Dit is de schuld van “de politiek” en “het systeem”… Autoriteit verdwijnt
en macht komt in de plaats!
Volgens Hannah Arendt, Duits-Amerikaans-joodse
filosofe en politiek denker, heeft iemand macht omdat ie bv sterker is of meer
geld bezit. Dit is een gedwongen onderwerping. Bij autoriteit is er een
gemeenschappelijke erkenning en een vrijwillige onderwerping. Macht kan
functioneren zonder autoriteit. Het patriarchaat ofte de pikorde.
Conclusie: we moeten een nieuwe basis
ontwerpen. Bottom-up en horizontaal met als nieuwe grond “het collectief”. Een deliberatieve
democratie. Sociocratie.
We dienen te beseffen dat we op een
tijdsgewricht zitten, een kantelmoment. Maar diegenen die nu de macht hebben
willen die niet afgeven!
Peer to Peer netwerken: vrije allocatie en
open systemen. Men kan direct reageren op “het spel”, cfr Linus OS.
Uit het collectieve komt wijsheid. Wat is
wijsheid? Afwegen van het collectieve tegenover het individuele. De “commons”
kunnen enkel werken volgens bepaalde regels:
Zie hiervoor bv op: http://www.slideshare.net/MayaMaes/pre141022-commons-pulse-trefdag-mechelen-def
Michel Bauwens neemt de fakkel over en
gaat verder op “de commons” ofte het gemeengoed. Michel heeft een tijdje het
Westen de rug toegedraaid en is naar Thailand verhuisd voor 1.5 jaar en met een
Thaise dame getrouwd. De familie daar is een “commons”!
Om commons te laten werken dient dit
aanvaard te worden door het “grote systeem”. Het is een gemeenschap van mensen
die bijdragen aan de samenleving op vrijwillige basis. Als individu kan je
altruïstisch zijn zonder jezelf te vergeten of te kort te doen.
Het fysieke productiesysteem gaat uit van
de overvloedigheid maar dit is een psuedo-overvloedigheid. Er wordt een
artificiële schaarste gecreëerd door patenten, copyright,… Cfr Monsanto en “de
zaden”. Met P2P denken krijg je een omkering. Nu gaan toestellen gepland stuk. Dit
is een “feature”, want “je” hebt niets aan bv en lamp die eeuwig brandt. Er zijn
al 26 “open source” auto’s ontworpen. Geen enkele is duurzaam maar zijn wel
samen gemaakt. De markt evolueert naar een open source gebeuren waarbij de
burgers zelf het heft in handen nemen. Van open model naar een groen model in
een circulaire en deeleconomie.
Er is een “dramatische” vooruitgang qua duurzaamheid en equipotentie kwaliteit.
Je hebt geen “job” meer maar een taak die je vrijwillig uitvoert en zo draag je
je steentje aan de samenleving bij. Dit zorgt voor meer diversiteit en “arbeidsvreugde”.
De civiele maatschappij wordt productief met daar rond het collectief.
Hoe zorgen we dat het systeem verandert? Er
dienen meer situaties gecreëerd te worden waarbij mensen kunnen samenkomen om
erover te praten. Breng het in de aandacht! Het is een wisselwerking tussen
bestaande afspraken en nieuwe. Verzet of creativiteit? We missen een boodschap
zoals “I have a dream” maar verlangen naar vernieuwing. Er is noodzaak aan een “narratief”
Ideologische en religieuze verhalen kunnen
naast mekaar bestaan! Het collectief paradijs! Het fysieke werk verdwijnt meer
en meer. We gaan naar een partnerstaat waarbij de overheid optreedt als
facilitator.
De slotspeech “Food for Thought” door
professor Olivier De Schutter “we eten 8x de aarde op per jaar” heb ik dienen
te verlaten daar de IC naar Antwerpen op tijd vertrok!
http://www.oikos.be/denktank/evenementen-denktank/ecologie-en-autonomie-hoe-onze-toekomst-heroveren-vier-ecodenkers-op-oikos-feestcongres
