De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

wat verliezen we? Vrijheid of corona.

wat verliezen we? Vrijheid of corona.

maandag 11 januari 2021 14:55
Spread the love

 

De coronamaatregelen doen veel vragen rijzen rondom onze vrijheid. Ze wordt ernstig ingeperkt of leidt volgens sommigen tot de volledige onderdrukking en dictatuur. Moeten we zoiets toelaten? Gaan we die maatregelen zo maar lijdzaam ondergaan of er ons tegen verzetten door ze ostentatief niet toe te passen. Of gaan we ze lijdzaam toepassen zoals alle meelopers als brave schapen in een kudde. Weg vrijheid.

Tijd voor een kritische beschouwing over het wezen van de vrijheid. Waar maken wij ons druk over? Wat gaan we verliezen? Of wat streven we eigenlijk na? Waar komt dat idee vandaan? Het lijkt wel of iedereen snapt direct wat vrijheid is. Ja, natuurlijk simpelweg niet opgesloten zitten in een cel bijvoorbeeld. OK. We zitten niet opgesloten, maar zijn we wel vrij. Als we aanvangen bij de kern van ons bestaan als mens, dus het leven, dan is daar weinig vrijheid in te bespeuren. We zijn buiten onze vrij wil in het leven geworpen. Wie heeft er om gevraagd geboren te worden? En eens in leven zijnde basisvoorwaarden om verder te leven totaal niet vrij te kiezen. Eten en drinken zijn onontkoombaar. Willen of niet. Men kan in alle vrijheid dat trachtten te ontkennen en weigeren te eten of te drinken, maar dan volgt wel daarop de dictatuur van de dood. Een woestijntocht zonder water overleef je niet. Maar het gaat nog verder. Eten en drinken is niet de enige noodzaak. Ook een strenge winter of een verblijf op de noord- of zuidpool kom je niet door zonder vuur of op zijn minst warme kleding en beschutting. Is de natuur dus onze dictator?

Wel, neen, zal men dan opwerpen. Buiten eten en drinken zijn we toch vrij om te lopen en te doen wat we willen. Bewegen dus. Ja, de meeste dieren kunnen bewegen en rondlopen op eigen initiatief en zelf een vooropgestelde bestemming bepalen. Zelfs het coronavirus verspreidt zich naar eigen dunken waar het wil, zelfs al is het geen zoogdier. Maar zijn al die bewegingen der dieren wel vrij. Worden ze niet in de eerste plaats bepaald door de behoefte aan voeding. Dieren zijn voortdurend op zoek naar eetbare dingen en zijn enkel vrij in het kiezen van die hapjes bij overvloedig aanbod. Bewegen is dus niet direct het symbool van onze fundamentele vrijheid. De vogel het meest vrije dier dat je je kan indenken. Hij kan zich kilometers verplaatsen zonder enige moeite. Was de mens maar zo vrij als een vogel. Maar die vogel is ook niet vrij. Zogezegd vliegen ze waar ze willen maar niet voor hun plezier. Als ik ze zie in mijn tuin, zijn ze voortdurend op zoek naar zaadjes, afval of ongedierte om te overleven. En als de tijd er is krijgen ze een onweerstaanbare drang niet gedwongen door een wet of een gebod van hogerhand maar door de natuur, om te paren, nesten te bouwen, eieren te broeden en jongen te voeden. En dat is geen vrijetijdsbesteding maar dagelijkse strijd en hard labeur. En kunnen ze dat weigeren. Absoluut niet, als ze willen overleven.

Nog een grotere dominantie van de beweeglijkheid van de dieren zijn de gevaren. Allerlei gevaren als overstromingen, bosbranden of roofdieren beperken hun vrijheid om te lopen waar ze willen. Grazers behoeven grasland en lopen in kudden als bescherming tegen roofdieren voortdurend op zoek naar grazige weiden. Soms leggen ze grote afstanden af om die te vinden. Niet zo’n geweldige vrijheid. En dan nog niet gesproken van de vrijheid in die kudden. Er bestaat dan misschien wel de vrijheid om de kudde te verlaten maar dat loopt zelden goed af als men alleen rondloopt in de steppen.

Wat nu met de mens? Dat is toch een geëvolueerd dier. Voor het grootste percentage zijn we gelijk aan de primaatzoogdieren. Het enige verschil zijn de ontwikkelde hersenen. Die maken dat wij intelligenter in onze levensbehoeften kunnen voorzien.  Wij zijn dus beter in staat om te ontdekken hoe en waar het voedsel groeit, waar en hoe een prooi te vangen is en hoe het zich voortplant. Wij kunnen het voor een deel zelf in handen nemen. Vanaf de stok gebruiken wij daar alle soorten instrumenten voor tot machines en computers toe. Een enorme vooruitgang, maar het blijft nog steeds dezelfde bezigheid. We houden ons nu met duizenden bezig om levensmiddelen te verzamelen of instrumenten te vervaardigen om het leven in stand te houden. Is dat dan die zo geroemde vrijheid. Heel de beschaving had tot doel ons het leven wat gemakkelijker te maken en meer vrije tijd te hebben. Maar wat betekent vrije tijd? Vrije tijd is rust om terug aan het werk te kunnen. We hebben geweldige dingen uitgevonden voor onze vrije tijd. De auto, het rijtuig van onze vrijheid en het vliegtuig de vrijheid van vogels. En daarom staan we nu in de file, moeten rechts rijden worden beboet voor fout parkeren en stikken we nu in de luchtvervuiling en de opwarming van de aarde. In plaats van vrije vogels zijn we vogelvrij verklaard. De pechvogels van de eeuw.   En nu nog corona erbij.

Toch een licht met een zeer duistere kant. Heel de ontwikkeling en de menselijke beschaving is slechts mogelijk geweest dankzij één heel specifieke eigenschap: de communicatie. De spiegelneuronen in de hersenen maken dat de mensen elkaar herkennen, nadoen en kopiëren. Hierdoor kunnen ze elkaar begrijpen en door de taal elkaar verstaan. Daardoor kunnen ze een gezamenlijke actie op touw zetten zoals de positie afspreken bij de jacht of een taakverdeling bij visvangst. En in heel dat proces speelt de vrijheid een enorme rol. Aan heel dat collectief gedoe is men vrij zijn medewerking te verlenen of niet. Zoals een kuddedier vrij is de kudde te verlaten of niet. Maar daarin schuilt dus ook de duistere kant. Zo ontstaan er dan menselijke verhoudingen die de vrijheid misbruiken. Zolang men samen op jacht gaat en men ook samen de buit opeet is er geen vuiltje aan de lucht. Maar van zodra iemand zegt:” Je mag de dieren wel mee verzorgen maar ik verkoop ze op de markt”. Of tegen de boer: “Je mag boeren, maar de grootste opbrengst is voor mij, want het is mijn grond” of tegen de arbeider:” Je mag samenwerken aan producten, maar ik verkoop de producten want de fabriek is van mij”, dan loopt het dus fout. Dan is die oorspronkelijke vrijheid geen vrijheid meer maar dictatuur.

En dat is de enige menselijke dictatuur die er bestaat. En de enige dictatuur waartegen onze vrijheidsstrijd moet worden gericht. De vrijheid om samen te bepalen wie de vruchten van de gezamenlijke arbeid toekomt. Zo is de staking de opperste uiting van menselijke vrijheid. Het opheffen van de gedwongen menselijke arbeid naar de vrij afgesproken productie ten bate van iedereen.

En vergis u niet.

 

 

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!