Durf je in de GGZ zeggen dat medicatie jou niet veel goed gedaan heeft en dat je beter af was zonder, krijg je andere GGZ-gebruikers op je dak. Toch is dat mijn ervaring: mijn depressie is pas opgeklaard toen ik stopte met het antidepressivum waarvan me werd gezegd dat ik het mijn leven lang zou moeten nemen. Mijn depressie was vooral ook een normale reactie op abnormale gebeurtenissen.

Antidepressiva onderdrukken gevoelens, dat is ook deels hun bedoeling.

Als je gaat onderdrukken, vlak je af en laat afvlakking nu net een kenmerk zijn van een depressie. Ik ontken niet dat ik depressief was toen ik ermee begon. Ik ben er wel zeker van dat die depressie een oorzaak had en ik ben er net zo zeker van dat antidepressiva de oorzaak niet aanpakten, maar ze me daar integendeel zelfs in tegenwerkten. Ik ben me er bewust van dat sommige mensen zich wel geholpen voelen met medicatie, dat is ook oké en zoveel te beter voor hen, maar voor mij hielp het niet. Het werkte mijn herstel zelfs tegen.

Ik bekijk een depressie als een signaal dat er iets niet oké is.

Daardoor raakte ik uit evenwicht. In The Wisdom of Trauma hoorde ik Dr. Gabor Maté zeggen dat mensen die een depressie krijgen en echt naar de depressie luisteren, herstellen. Het zijn mensen die luisteren naar het signaal dat hen gegeven wordt en hun leven dan anders gaan inrichten of dingen gaan ‘verwerken’. Mijn ervaring is dat mijn depressie inderdaad een wake-upcall was.

De reflex van de psychiaters die ik tegenkwam, was daarbij om antidepressiva te geven. Het idee lijkt hierbij dat men de depressie wil oplossen. Mijn ervaring is echter dat er niets op te lossen is. De vraag is eerder: “Waarom kreeg je die depressie in de eerste plaats? Wat wil ze je zeggen?” In mijn situatie is het duidelijk dat er oorzaken van buitenaf waren die iets met mij deden. Er was meer dan één oorzaak zelfs, de ultieme druppel was het nieuws dat ik waarschijnlijk nooit eigen kinderen kon krijgen. Niet veel later werd ik opgenomen op een PAAZ (Psychiatrische Afdeling van een Algemeen Ziekenhuis), waar wel gevraagd werd wat er mis was, maar waar niet gevraagd werd wat er gebeurd was dat maakte dat ik daar zat. Na meer dan een maand opname liet ik bijvoorbeeld vallen dat ik verkracht was. Ik had dat inderdaad niet eerder verteld, er was me ook nooit naar gevraagd en de schaamte was te groot om er zelf over te beginnen. Mijn moeder vroeg de psychiater of dat geen oorzaak kon zijn van mijn depressie. Haar antwoord was gelukkig “Natuurlijk!”, ze wist het alleen niet. Laat ons zeggen dat ik het opmerkelijk vind dat men niet naar zulke dingen gevraagd heeft, maar men van in het begin wel alle ‘symptomen’ in kaart probeerde te brengen.

Te veel meegemaakt

Ik ben eigenlijk niet meer dan een zeer klassiek voorbeeld van ‘soms heb je gewoon te veel meegemaakt’ zoals de adviserend geneesheer het in mijn situatie noemde. Hij voegde er nog aan toe dat ‘te veel meegemaakt’ eigenlijk geen diagnose hoeft. Het ironische van de zaak is daarbij dan wel dat vooral het RIZIV die diagnose wil, een psychiater moet nu eenmaal kunnen verantwoorden waarom die wat bij jou doet. Het lijkt er dus op dat het systeem via deze methode psychische problemen tot ziekte herleidt. Toch geeft meer en meer onderzoek aan dat deze problemen vaak eerder normale reacties op abnormale gebeurtenissen zijn. Zo zouden vooral de jeugdjaren en de sociale context hierbij een grote rol spelen.

Een mens die veel meegemaakt heeft, heeft tenslotte vooral tijd nodig om daarvan te bekomen. Hij/zij moet kunnen voelen wat de dingen met hem/haar gedaan hebben om te kunnen ‘verwerken’. En net dat voelen werd bij mij onderdrukt door de medicatie. Toen mijn partner overleed, wilde mijn psychiater terug een antidepressivum voorschrijven. Ik zei vrijwel meteen dat ik dat niet moest hebben. Het leek me normaal dat ik me niet goed voelde. Ze gaf me daarin gelijk en gaf me gewoon tijd om te rouwen. Ze had, om me die tijd te kunnen geven, wel een diagnose en dus een ziekte nodig. Ongelooflijk eigenlijk.

Kwetsbaarheid ontgroeid

Ondertussen volgde ik traumatherapie en kreeg ik te horen dat ik mijn kwetsbaarheid ontgroeid ben. Mijn psychiater zei dat mijn verdriet ondertussen werd omgezet in levensvreugde en levensenergie. Toen ik mezelf opgaf om deel te nemen aan een programma over psychische kwetsbaarheid, kreeg ik zelfs te horen dat ik duidelijk geen psychiatrische patiënt meer ben. Het deed bij mij vragen oprijzen. Wanneer ben je dan juist psychiatrische patiënt en wanneer niet? Ik ga naar een psychiater, maar ik word inderdaad al meer dan 10 jaar niet meer opgenomen. Is dat dan het criterium? Ben ik dan normaal? Was ik dat toen niet? In ieder geval: herstel is er duidelijk. Voor dat herstel had ik geen medicalisering nodig, ik had vooral iemand nodig die me vroeg: ‘Vertel het eens, wat is er allemaal met jou gebeurd dat je hier zo gebroken voor me zit?’

Die vraag had me veel tijd bespaard, het had me sneller in ‘verwerking’ gebracht en dus ook in dat herstel. Het had me vooral ook veel stigma bespaard. Ik merk ook verschil in de reactie van anderen. Als mensen mijn voorgeschiedenis horen, vinden ze het normaal dat ik het moeilijk kreeg. Een diagnose maakt mij in de algemene opinie als persoon in eerste instantie echter psychisch ziek en dus abnormaal. Is het nodig dat een normale reactie als ziektebeeld wordt omschreven of zouden we zulke dingen niet als gewone, normale reacties kunnen bekijken?

Els Lambrecht,
hulpverlener met ervaringsdeskundigheid

Dit artikel verscheen ook in Spiegel, het tijdschrift van UilenSpiegel vzw

afbeelding: pixabay