Wat heb ik mij in de bioscoop geërgerd aan Leonardo DiCapri! In Martin Scorsese’s film ‘De Wolf van Wall Street’ vertolkt dit voormalige tieneridool de hoofdrol van Jordan Belfort. Voor de aalgladde ritselaar JB was het een fluitje van een cent om mensen smakken geld af te troggelen. Met de onchristelijke scheppen poen die hij er snel mee verdiende, maakte hij bovenmatig grote sier. Glamour en glitter in de zoveelste macht. Lamborghini en andere benzineslurpers, eigen Bell-helikopter en yacht waarmee hij zich gedroeg als een heuse brokkenpiloot. Riante kantoren en een dito woning met veel pracht en praal. Cocaïne, weet, crack, valium, speed, morfine en ander geestverruimend spul.
In de dealingzaal van zijn firma Stratton Oakmont, een zeer winstgevende handel in koersgemanipuleerde effecten, gedroeg JB zich als een slavendrijver van voor de Amerikaanse Burgeroorlog. Er heerste een tsunami van graaizucht en ambitie. Vrouwen werden er genaaid als knopen aan een jas in een textielfabriek in een of ander ontwikkelingsland. Het was één grote poel des verderfs met maar één stelregel: binnen de kortste keren verschrikkelijk rijk worden. Zelfs dàt is verderfelijk als het ten koste gaat van anderen. Zoals altijd.
Angst
Boek en film gaan over witteboordencriminaliteit, een zwaar onderschatte vorm van misdadig gedrag. De bekende Britse publicist Theodore Dalrymple merkte daarover op dat “dit niet het soort misdaad is dat je bang maakt om ’s avonds naar buiten te gaan.” Maar in plaats van zich behoorlijk druk te maken over het angstaanjagend gedrag van de onderklasse zou Dalrymple zich beter ergeren aan het financiële ploertendom, dit walgelijk en crimineel milieu waaraan we nog maar eens een crisis te danken hebben.
Overigens begon JB zijn succesrijke opmars in de nadagen van ‘Black Monday’ (19 oktober 1987), de eerste beurscrash in het met computer gestuurde wereldje van het Grote Geld. Anderen daarentegen werden door diezelfde crisis naar de bedelstraf en crimineel gedrag gedreven, een akelig scenario dat zich op gepaste tijden herhaalt.
Eigenlijk was JB maar een criminele middenstander. “Dit slimme spelletje van financiële afzetterij had ik natuurlijk niet zelf bedacht”, stelde hij. “Deze gang van zaken werd ook gehanteerd door de meest vooraanstaande bedrijven op Wall Street – zoals Merrill Lynch, Morgan Stanley, Dean Witter, de Salomon Brothers en tientallen andere.”
Gerechtigheid?
Er is geen beetje gerechtigheid meer in deze wereld. JB liep weliswaar tegen de lamp omdat één FBI-agent zich met ongekende hardnekkigheid had bezig gehouden met zijn financiële fratsen. Maar JB kreeg strafvermindering omdat hij anderen verklikte.
Eigenlijk is dit het meest ergerlijke aan dit waar gebeurde misdaadverhaal. Zoals rechter Jed S. Rakoff in een artikel over financiële criminaliteit in The New York Review of Books (9 januari 2014) schreef: ‘De aanpak van fraude toont het falen aan van de overheid om degenen te veroordelen die hebben gebruik gemaakt van de zwakheid van het hele strafrechtelijk systeem.’
In eigen land is het al niet veel beter, meende procureur-generaal Yves Liégeois stelde in De Standaard (25 januari). Zo waanzinnig het eraan toegaat in Wall Street, zo waanzinnig is ook ons strafwetboek. “We kunnen maar één iets doen: alles vanaf de bodem herschrijven en kiezen welk systeem we willen.”
Jordan Belfort, ‘De Wolf van Wall Street’, Em. Querido’s Uitgeverij, 2014, 526 blz., € 19,95
