Neptunusfontein in Brussel, foto EH.
Update onderaan
Ik kreeg een mailtje van de website Pinterest. Daar had ik jaren geleden eens een collectie afbeeldingen samengesteld, maar ik kon me er niet veel meer van herinneren. De mail liet me weten dat een van die afbeeldingen verwijderd was. Ze was strijdig bevonden met de normen en regels van de site in verband met inhouden die niet geschikt zijn voor minderjarigen. Wat er (nu opeens) mis was met de foto, stond er niet bij. Maar ik had zeven dagen de tijd om eventueel protest aan te tekenen als ik de verwijdering onterecht vond. De afbeelding was vervaagd, maar ik meende wel een figuur van de Neptunusfontein te herkennen. En als ik de afbeelding downloadde, werd ze helder: ja de Neptunusfontein! Maar niet die van Brussel, een kopie van de befaamde in Bologna, die Leopold II ooit liet vervaardigen en die vlakbij het Chinese paviljoen in Brussel is opgesteld. De afbeelding die ik had opgeslagen was een detail van de fontein in Bologna.
Neptunusfontein in Bologna, detail, fotograaf niet bekend.
Een kopie van de Bolognese Neptunusfontein staat ook in Californië, op de Malaga Cove Plaza, Palos Verdes Estates:
Foto: Sgerbic, Wikipedia Commons
Hier heeft Neptunus een vijgenblad aangepast gekregen, maar de spuitende borsten zijn bewaard gebleven. Die waren duidelijk geen probleem in California, waar Pinterest gevestigd is. Waar maakt Pinterest zich dan druk over?
Op het internet vond ik wel commentaren die de vrouwenborsten zoals ze in Bologna te zien zijn, bestempelen als pornografisch, ja als “kinky shit”. Toch is de melk spuitende vrouwenborst een gewoon onderdeel van de Westerse kunstproductie. Als je eventjes “Maria lactans” of “Madonna lactans” googelt en op “images” klikt, krijg je een fraaie bloemlezing van afbeeldingen van Maria met melkspuitende borst.
Een beroemd thema is de Heilige Bernardus van Clairvaux, die terwijl hij bidt tot de Moedermaagd, melk uit haar borst in zijn mond gespoten krijgt, de Lactatio Bernardi. Moedermelk is inderdaad een zo vitaal, levenreddend en leven voedend lichaamsvocht dat het gemakkelijk kon dienen als beeld voor de goddelijke genade.
Lactatio Bernardi in een handschrift van de Bodleian Library, foto Wiki Commons
Maar in latere, preutsere tijden kon in deze voorstelling de borst van Maria bedekt blijven, en de melk erdoorheen spuiten, zoals op dit schilderij in de O.L.Vrouw-Sint-Pieterskerk in Gent:
foto EH
De Amerikaanse verpreutsing die Pinterest promoot, vind ik onzin. Als ik al aanstoot moet nemen in deze kunstkwestie, dan is het aan de ongelijke behandeling van het mannelijk en het vrouwelijk geslachtsdeel. Dat van de man wordt nadrukkelijk geëxposeerd, dat van de vrouw weggemoffeld.
Neptunusfontein in Brussel, foto EH
Neptunusfontein in Brussel, foto EH
Dat wegmoffelen is een vrij algemene tendens in de oudere Westerse kunst, met name de christelijke. Piemel en ballen van Jezus alom, maar haast nergens een kut te bekennen. (Er zijn gelukkig wel een paar uitzonderingen, doorgaans satirisch bedoeld.)
Wel is het zo dat het mannelijk geslachtsdeel niet in werking getoond wordt, niet in erectie of ejaculerend, dat is taboe. Maar in de oude christelijke kunst duikt het wel eens opgericht op, zoals onderaan de zitplank van een koorbank in Leuven, maar dan wel bij een mythisch (duivels?) dier:
Leuven, Sint-Pieterskerk, foto EH
Er zijn natuurlijk wat bescheiden inhaalbewegingen. Brussel heeft ook zijn Jeanneke Pis, in Gent heeft het Manneke Pis het gezelschap van twee plassende meisjes gekregen, en in Zelzate hadden ze al lang een Mietje Stroel.
Maar qua aandacht en qua demonstratie van de vagina kunnen deze plasserina’s niet concurreren met de aandacht en bewondering voor het mannelijk geslachtsdeel die de kunst doordringen en waarvan het Manneken Pis in Brussel (de verdoken fantasie van de permanente ejaculatie en het eeuwig klaarkomen) een krachtig voorbeeld is, vlijtig getrivialiseerd door de commercie:
Vitrine in Brussel, foto EH.
Gents “Manneken Pis”, nu geflankeerd door plassende meisjes, foto EH.
Een opmerkelijk en krachtig eerherstel voor de vagina werd wel geleverd door Niki De Saint Phalle, met haar reusachtige liggende vrouwenfiguur van wie je de vagina kon binnenwandelen (1966). En een kunstenaar als Jamie McCartney presenteerde mooie kutkunst:
https://www.flair.be/nl/self-love/mind-body/kunst-400-vaginas-aan-de-muur/
Prachtig, maar toch blijft in het totale beeld van kunst en media de vagina gediscrimineerd, denk ik. Er is veel discussie over de hoofddoek, maar weinig of geen over de buikdoek. En naar het vrouwelijk equivalent van de fraaie krullen van het schaamhaar (wat een beschamend woord!) van Neptunus moet je toch wel wat zoeken in de beeldende kunst. Er is nog achterstand in te lopen…
