De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Over racisme, kolonialisme en Leopold II

vrijdag 12 juni 2020 12:00
Spread the love

Aan de staart van de eerste golf covid-19 besmettingen komt ook een andere pandemie naar België: woede over de aanhoudende onderschikking van al wie niet wit is. Niet enkel in de Verenigde Staten, maar ook in eigen land.

Ik ga daar niet dieper op in: het woord hierover is aan diegenen die er mee te maken krijgen. Het is aan autochtone mensen zoals mij om daar naar te luisteren en hopelijk eindelijk bij te leren wat te leren valt.

Ik ben niet de enige die andermaal leert met hoeveel weerstand in mezelf dat gepaard gaat. Welke mens die het goed bedoelt wil er nu racistisch zijn?

In het verleden leidde deze weerstand van talloze mensen tot een onveranderlijkheid die helaas de heersende onrechtvaardigheden rechtop hield. Autochtone mensen hebben nu eenmaal de meeste macht om de culturele verhalen te bepalen en al dan niet te veranderen.

Dit is een luxe. Wie ‘wit’ is, kan zich vlot permitteren om te beweren “dat die geen kleur ziet”. Wie niet wit is, zal binnen een systeem met racistische grondstromen steeds opnieuw geconfronteerd worden met het feit dat die anders is, en dat daar vaak actieve of passieve discriminatie op volgt.

Opnieuw, ik heb er niet veel over te zeggen, aangezien dit debat dus gevoerd moet worden door anderen, waarbij wij dienen te luisteren en echt te horen wat er precies gezegd wordt. Zoniet hebben we dat gesprek immers steeds opnieuw, zonder dat wat onrechtvaardig is eindelijk ten goede verandert.

Drie thema’s kwamen de afgelopen week ter sprake in het publieke debat: discriminatie in de huur- en de jobmarkt, eurocentrische leerplannen geschiedenis die geen melding maken van kolonialisme, en de wandaden van koning Leopold II, en of we die man echt moeten blijven eren met standbeelden in onze straten.

Het feit dat we deze gesprekken voeren alsof ze nieuw zijn, is ongelooflijk confronterend. Elk van deze drie thema’s kwam immers al ruimschoots aan bod de afgelopen tien jaar. Ik dacht dat alles er al over gezegd was, maar nee, daar moeten ervaringsdeskundigen en sociale wetenschappers weer naar televisiestudio’s afzakken om er over te praten. Liefst kalm en gecontroleerd, dank u.

Ik ben leerkracht en ik gaf onder andere al geschiedenis in de eerste jaren van het middelbaar. In de latere jaren deed ik dat nog niet. Ik las dus ook de leerplannen ervan nog niet. Het leerplan van het vierde jaar geschiedenis begint ergens bij Da Gama en Columbus. Het vijfde jaar behandelt dacht ik de Franse Revolutie tot de Tweede Wereldoorlog. In het zesde is Hitler verslagen en is het aan de moderne tijd. Van Columbus tot de dekolonisatie is een groot deel van de rijkdom en de macht van het Westen direct afkomstig uit onze diefstal van land, personen en grondstoffen uit andere delen van de wereld. De rode draad van deze episode: onze felle eis dat onze beschavingen superieur zouden zijn op alle vlakken. Anders zouden we toch niet heersen?

Hoe kan het dat generaties leerkrachten geschiedenis en PAV les geven over deze vijf eeuwen zonder dat kolonisatie een verplicht thema was? Men beweert nu wel dat men de leerplannen zal aanpassen, maar was ik naïef te denken dat dat reeds lang gebeurd was, laat ons zeggen sinds 1990 of zo? En moet deze discussie in 2030 nog eens gebeuren, of kan ik er nu in vertrouwen dat dit in orde komt? Zo niet, waarom niet?

Over Leopold II nu. Alleen maar een selectief blinde mens ziet niet hoeveel fabrieken en gebouwen in België direct werden gefinancierd door geld dat hij plunderde uit Congo. Oostende en Brussel werden via bloedgeld omgetoverd tot parels (tot anderen ze weer besmeurden, maar dat is een ander verhaal). Nu is het 2020 en praten wij er, net zoals vorige jaren, over of het OK is dat in zoveel parken stoere, trotse standbeelden moeten staan van een man waarvan we allemaal al jaren weten dat die miljoenen levens heeft vernietigd. Gaan we dit gesprek nu ten gronde voeren en daarna doen wat nodig is (namelijk: de beelden weghalen), of nog eens doen alsof onze neuzen bloeden?

Opnieuw, de geschiedenis interesseert mij. Ik verdiep me er graag in. Groot was dus mijn schok toen ik pas gisteren dit volgende manifest ontdekte: http://diglib1.amnh.org/articles/kls/twain.pdf. Dit is een vrij te downloaden boekje van de hand van de beroemde Mark Twain. Daarin liet Twain Leopold II een fictief gesprek houden met zijn critici over het lijden dat hij veroorzaakte in Congo. Het dateert van… 1905. De slachtingen die de Belgen aanrichtten in Congo waren blijkbaar de aanleiding voor één van de eerste mensenrechtenbewegingen in de Westerse geschiedenis. Men noemde Congo een ‘vampierenstaat’. Bloedzuigers. 115 jaar geleden!

Hoe kan het dat je niet snel standbeelden zal vinden van Hitler of Stalin? Omdat wie na hen kwam hardhandig de rekening vereffende. De Duitsers hebben we 75 jaar lang met hun neus in de Holocaust geduwd, zoals men een puppy confronteert met het kakje dat het in de keuken achterliet. Letterlijk moesten duizenden Duitsers zelf de rottende lijken van vermoorde mensen in vernietigingskampen opruimen, tot ze echt begrepen wat hun stilzwijgende gedoogbeleid had veroorzaakt. De enige reden waarom datzelfde niet gebeurt met Leopold II, is omdat we nog steeds genieten van de pracht en praal en de industriële revolutie die hij mee bekostigde en waarop de welvaart van het moderne België nog steeds deels is gebouwd. Er is niemand die het betalen van de rekening kan of wil afdwingen. De Congolese diaspora die verandering eist ‘zijn maar zwarten die doen en zeggen wat zwarten doen en zeggen’. En die hebben we tot op heden genegeerd, simpelweg omdat we dat konden. Dat, lieve mensen, is (deels) ons racisme.

De expansie van macht stopt maar waar het voldoende tegenmacht ontmoet. Men kan dus deze historische correctie op zijn beloop laten. ‘Wie weet verandert er dan ooit wel iets’. Maar dit is het einde van elke terechte claim op morele rechtvaardigheid. Niemand vraagt om het neerleggen van schitterende gebouwen in Oostende of Brussel. Terwijl dat in principe ook legitiem zou zijn. Het gaat om het rekenschap afleggen voor de effectieve geschiedenis, via het confronteren van onze zwartste daden en het verwijderen van de meest rotte plekken, dus de standbeelden van Leopold II.

En die leerplannen? Daar is ook geen verder gesprek over nodig. Geschiedenisonderwijs anno 2020 mag geen zaak meer zijn van culturele propaganda. Ik dacht dat dat al decennia achter ons lag, nee dus. ‘De zwartjes’ zijn heus niet spontaan hun goud komen brengen, of naar de Nieuwe Wereld getrokken. Verdoem mensen die houden van hun vak daarom niet langer om ofwel selectief te liegen, ofwel hun leerplan te breken, en pas dat onmiddellijk aan. De waarheid heeft ook zijn rechten, ook al is die niet altijd proper geweest.

Mare Van Hove

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!