Zijn regeringen vallen, maar hij niet

De Israëlische politiek staat niet bepaald bekend om haar stabiliteit. Er zijn veel politieke partijen en er lijken voortdurend nieuwe te ontstaan. In de 68 jaar dat het land bestaat kende Israël al 34 regeringen.

Benjamin ‘Bibi’ Netanyahu lijkt er niet om te malen. Na de oprichter van de staat, Ben Gurion, is hij de langst dienende premier. Hoewel zijn termijn nog een aantal jaren doorloopt, heeft hij op 19 maart gedreigd met nieuwe verkiezingen. Officieel gaat het om een dispuut rond een nieuwe openbare omroep. Indien zijn minister van Financiën zich niet aanpast, is de premier bereid de regering te laten vallen.

De Israëlische politiek staat niet bepaald bekend om haar stabiliteit.

Volgens critici draait het echter om een onderzoek naar corruptie. In Israël zou dit onderzoek namelijk bij verkiezingen worden uitgesteld. Toch is het een risico: indien Netanyahu  niet wordt herverkozen is het gemakkelijker om hem aan te klagen, zo stelt de Israëlische krant Haaretz. Diezelfde krant meldt dat Netanyahu peilingen heeft laten uitvoeren, en daaruit blijkt dat hij en zijn partij (Likud) goed scoren.

Men zou  sceptisch kunnen zijn over de betrouwbaarheid van peilingen in tijden van Brexit en Trump, maar vanuit Netanyahu zijn standpunt lijkt het risico misschien niet zo groot. Hij heeft namelijk al twee keer eerder de val van zijn eigen regering overleefd. Sterker nog, de laatste keer lokte hij het zelf uit.

Kibbelkabinetten

Na een regeerperiode van 1996 tot 1999 kwam hij pas terug aan de macht in 2009. Eigenlijk had Likud een zetel minder gewonnen dan de linkse partij Kadima. Maar omdat over het algemeen rechtse partijen meer zetels hadden kreeg Netanyahu als ‘man van het midden’ de kans om de regeringsvorming te leiden.

Het resultaat was een kibbelkabinet dat de huidige Belgische regering doet lijken op een hechte vriendengroep. Aanvankelijk kon de premier vervroegde verkiezingen voorkomen door een regering van nationale eenheid te vormen. Die hield het echter amper twee maanden vol en viel nadat een coalitiepartner opstapte na conflict over een wetshervorming.

In de verkiezingen in 2013 die daarop volgden werd Netanyahu aangevallen op socio-economische thema’s. Als premier heeft hij de stijgende levenskosten in Israël niet kunnen voorkomen. In 2011, tijdens zijn regeerperiode, zijn honderdduizenden mensen op straat gekomen met de eis voor meer sociale rechtvaardigheid.    

      
‘Bibi’ reageerde door te focussen op thema’s als veiligheid. Slechts twee maanden voor de verkiezingen, voerde het Israëlische leger een aanval uit op de Gaza strook in reactie op een aantal afgeschoten raketten. Deze operatie, de Pillar of defense, heeft waarschijnlijk een invloed gehad op de publieke opinie, schreef de academische Jounal of Terrorism research. In een analyse van de operatie stelde het Israëlische Insitute for National Security Studies  dat ‘de investering in het media front ongezien’ was. Toen Palestina werd erkend als observerend niet-lid van de Verenigde Naties kondigde Netanyahu een paar dagen later 3000 nieuwe huisvestigingsprojecten aan in de bezette gebieden.Zijn verkiezingscampagne was succesvol, en hij kon opnieuw een regering vormen.

Al in 2014 werd duidelijk dat ook deze regering het einde niet ging halen.

Met een coalitie met ultraorthodoxe partijen kwam hij echter slechts aan 61 van de 120 zetels van het parlement, de Knesset. Hij nam nog twee centrumlinkse partijen mee op, goed voor een totaal van 68 zetels. Volgens de Times of Israel was dit om de invloed van de extreemrechtse partijen te verminderen.

Al in 2014 werd duidelijk dat ook deze regering het einde niet ging halen. Een van de oorzaken hiervoor was dat de regering in de grondwet wilde schrijven dat Israël een ‘Joodse staat’ is. Critici noemden dit ondemocratisch.

In een onverwachte persconferentie kondigde Netanyahu aan dat hij twee van zijn ministers, Lapid en Livni, ontsloeg. Zij waren tevens partijvoorzitters van de centrumlinkse coalitiepartners. Netanyahu zei dat hij hun oppositie binnen het kabinet niet kon aanvaarden en dat hun gedrag neerkwam op een ‘putsch’. Volgens de eerste peilingen die toen werden uitgevoerd zou Likud groter worden in de komende verkiezingen. Ze voorspelden ook een overweldigend succes van alle rechtse partijen.

Rechts succes

Of het nu uit overtuiging was of uit opportunisme met de opiniepeilingen in het achterhoofd, de komende campagne ging er hard aan toe en Netanyahu vertoonde een sterke verschuiving naar rechts. Hij deed veel stof opwaaien met de uitspraak dat als hij werd verkozen, er geen Palestijnse staat zou komen. Vlak voordat kiezers naar de stemhokjes konden trekken waarschuwde Netanyahu de bevolking met een controversieel statement. Volgens hem gingen Arabische kiezers ‘stemmen bij bosjes’ en werden ze in bussen vervoerd door linkse NGO’s.

Vlak na zijn herverkiezing kwam hij hierop terug.

De in het algemeen smerige campagne leidde tot een polarisering die zich ook in het resultaat uitte. Deze keer werd Bibi de premier van een coalitie met slechts 61 zetels, tegenover 59 voor de oppositie. En ook deze haalt mogelijk het einde niet.

Het lijkt er op dat hij zijn diplomatieke voorzichtigheid heeft laten varen

Ondanks de chaos is hij wel al sinds 2009 aan de macht en lijkt zijn premierschap onvermijdelijk bij elke nieuwe regeringsvorming. Dit heeft hij op het eerste zicht aan twee factoren te danken. Ten eerste heeft hij de kunst getoond om een debat te beheersen en te doen verschuiven. Ten tweede stelde hij zich telkens op als de middelste schakel, tussen centrumlinks en ultraorthodox.              

Of toch niet?

 Het valt echter nog te bezien of hij grootmoedig is geworden. Zal hij bij nieuwe verkiezingen nog als de pragmatist in het midden worden gezien? Zijn laatste campagne stond in contrast met zijn compromisbereidheid in 2009, toen hij aan een universiteit in Caïro een toespraak gaf en de mogelijkheid voor een Palestijnse staat besprak.              
Hoewel de internationale reacties, voornamelijk van de VS onder Obama, eerder positief waren was het ook toen al onduidelijk in welke mate Bibi serieus was over een toenaderingsproces voor de Palestijnen. Zijn compromisbereidheid kwam met veel voorwaarden. Het lijkt er op dat hij zijn diplomatieke voorzichtigheid heeft laten varen. En in de verkiezingen van 2015 was dat succesvol.