Een slordige 67 % van de geregistreerde Keniaanse stemmers vinkte op woensdag 4 augustus het groene vierkantje aan op de vraag of zij de nieuwe Grondwetshervormingen steunen. Hoewel nog niet alle stembureaus geteld zijn, is de tendens duidelijk. Met deze volmondige en toch wel voorlopig overweldigende ‘ja’ schrijft Kenia geschiedenis.

De huidige Grondwet dateert van 1963, de geboorte van de onafhankelijke republiek. Niet dat er nog geen eerdere pogingen ondernomen zijn om de post-koloniale Grondwet te democratiseren en aan te passen aan de noden van de 21ste eeuw. Reeds in 2005 stonden twee groepen met opgetrokken zwaarden tegenover elkaar. De clash bananas versus oranges werd toen beslecht in het voordeel van de oranges oftewel het toenmalige neen-kamp.

Verbeterpunten

Was de Grondwet van 1963 dan zo fout? Neen, maar wel gedateerd en te situeren binnen de eerste stappen van een democratiseringsproces. Zo is de macht te geconcentreerd in 1 persoon en tevens te gecentraliseerd in Nairobi. Ten tweede is de preventie en controle van de corruptie inadequaat. Dat de verantwoordingsmethodieken hiaten vertoonden helpt al evenmin. Voorts is er onvoldoende herkenning van de Keniaanse diversiteit (42 stammen!), van de rechten van kwetsbare groepen zoals mindervaliden en van de vrouwenrechten. Last but not least kampt Kenia met het gebrek aan garantie op eerlijk en gelijkwaardig gebruik en distributie van zijn natuurlijke rijkdommen. Hierin vormen ze geen uitzondering in Sub Sahara Afrika. Heel wat Afrikaanse landen zijn op zoek naar manieren om customary law of traditioneel recht te verzoenen met statutory law inzake land.

‘Ja’ aan wat?

Binnenkort zou het bijvoorbeeld mogelijk zijn om een dubbele nationaliteit te hebben. Dat is goed nieuws voor expats die nu om de twee jaar behoorlijk wat euros neertellen voor een verblijf- en werkvergunning.
Maar dat is niet echt naar voren gekomen in de debatten. De achterpoort voor legale abortus en het verbod op het parallelle bestaan van de islamitische Kadhis rechtbanken naast de rechterlijke macht kleurden de campagne.
Kerkleiders uitten felle kritiek tegen het abortus-item hoewel stedelijke christelijke groeperingen tegen het eind van de campagne het geweer van schouder veranderden en dit zelfs kenbaar maakten via reclame in de kranten. Een groep van 600 verpleegsters uit de Mount Kenya regio kwam openlijk uit als voorstanders ten aanzien van dit voorstel. Voor hen primeert de betere gezondheidszorg die hiermee gepaard zal gaan.

Kwatongen beweren dat deze twee opgeworpen campagnekwesties eigenlijk een rookgordijn waren om het ware tegenargument van de oppositie te verbergen. Namelijk de heikele landkwestie. Criticasters van dit hoofdstuk in de Grondwet claimen dat het te socialistisch is. Dit soort kritiek komt uit de hoek van de landeigenaars die hun werkelijke bezitsoppervlakte niet willen prijsgeven. Sommige gronden zijn immers niet op een echt koosjere wijze verkregen. De laatste weken stelden ook politici in allerijl hun gronden te koop. Of deden althans die belofte…
De regio waar het neen-kamp zegeviert, namelijk de Rift Valley, is dan ook het gebied waar vooral aan landbouw wordt gedaan. Grootgrondbezitters staan niet te springen voor de nakende landhervormingen.

Anderen vragen zich af waarom je ‘neen’ zou gestemd hebben daar de nu voorgestelde wijzigingen niet hetgeen was waarover gevochten werd in 2007 toen de verkiezingsuitslag betwist werd. Mwai Kibaki werd uiteindelijk president en zijn uitdager Raila Odinga betrad de nieuwe functie van premier. Een duobaan om de macht te spreiden. Deze functie is echter niet opgenomen in de hervormingen.

En nu?

Hoe ook de uitslag, juridische experten waarschuwen voor gestrooid zand in de ogen. In tegenstelling tot de wijdverspreide brochure waarin staat dat de nieuwe Grondwet binnen 14 dagen van kracht is, dienen de hervormingen eerst geratificeerd te worden volgens de internationale spelregels. Dit betekent gestemd en goedgekeurd in een nieuw parlement in een nieuwe legislatuur. Het zal dus nog wachten zijn tot de 2012 verkiezingen.
Waarom werd de referendum datum dan niet dichter bij 2012 gelegd? Kenia wou een verschil maken tussen de hervormingen die een effect kunnen hebben op lange termijn en de verkiezingen waarin je al dan niet akkoord gaat met mandaatsfuncties. Toch valt er niet te ontkennen dat dit een tussentijdse test is voor de zetelende regering.
Maar als ze slagen in hun opzet om met de nieuwe regering van 2012 de hervormingen te ratificeren en te implementeren, dan gaat Kenia tegen 2013 een schitterende 50ste verjaardag van de republiek tegemoet.