CD EN DVD ALS ERFGOED

Ethiek en zin voor verhouding mogen ons nooit vreemd worden. Alle verdwaasde moord en doodslag in de wereld waarin we vandaag te leven hebben, maken dat de stoelwisselingen bij VLD of de voorspelbare lijsttrekkers bij de voormalige SP onze koude kleren niet raken. De trieste macht van de inner circle, ver weg van het algemeen belang. Zolang weinigen zich zorgen blijven maken over de opgetelde schulden van onze natie en haar deelstaten, trekken we misschien onze wenkbrauwen nog op voor de schaduw van het stikstofdecreet. ‘Het is nu echt niet moeilijk om het kleine te relativeren’ schreef een vriend pertinent.

Diep van dit bewustzijn doordrongen, laat ik me in deze bijdrage in met – eh – de openbare bibliotheek. Omdat dit marginale belang, deel van een volkscultuur, al een respectabele tijd stof vergaart in mijn schuif en ik het kwijt wil voor mijn vergeten me inhaalt.
Niet meer dan een voetnoot. Eventueel een memo voor een eventuele komkommertijd.

Kinderlijke verwondering
Sinds geruime tijd kijkt deze zeventiger in iedere gemeente en stad aan tegen een ‘BIB’. Zijn ogen willen niet meer wennen aan de ontwaarding van zijn taal. Straks moet de bibliothecaris zichzelf Bibber noemen. Tot daar. We kijken tegen veel ergere kwesties aan.
Mijn regelmatige bezoeken aan de Gentse Krook zijn onder meer het gevolg van de val van het Romeinse videothekenrijk. Zelf ruim van boeken, CD’s en vinyl voorzien, zocht ik er in de eerste plaats deugdelijke films.
De uitgebreide CD-collectie in de mediatheek was mooi meegenomen. Met DVD en CD binnen handbereik kreeg ik een rijkdom aan exploratiemogelijkheid aangeboden. Wel was het voor deze goede huisvader even wennen. Het publiek van de Krook had ik ingeschat als plichtbewust en zorgzaam. Bijna werd ik nostalgisch naar de medewerkers van de videotheek die bij terugbrengen met ingebeelde witte handschoenen voor- en achterzijde van iedere DVD bestudeerden. In de openbare uitleendienst waren krassen, duimen, vetvlekken, beschadigingen van hoezen haast evident. Soms moest ik schaamteloos en asociaal gedrag ondergaan. Hadden mijn voorgangers-leners hun CD’s en DVD’s naar de hond gegooid of in de keuken naast de snijplank laten liggen? Snel terug naar mijn BIB, die ik bezwaarlijk voor alle misbruik verantwoordelijk kon stellen, want nergens werd ik beter in staat gesteld om bvb voor één kunstenaar [auteur, muzikant, regisseur e.a.] de veelheid aan productie kwalitatief te vergelijken.

Vraaggestuurd
Bij mijn laatste culturele sprokkelronde stelde ik vast dat rijen CD’s verdwenen waren. Bij navraag bleek meer aan de hand te zijn dan een opfrissing van het bestand. ‘Er is geen vraag meer naar’ kreeg ik aimabel te horen.
De [vast]stelling van de baliemedewerker kreeg ik naderhand bevestigd in een vriendelijke antwoordbrief. ‘De bibliotheek verandert op maat van de samenleving en past zich aan aan de noden van de Gentenaars.’
Mijn generatie dino’s bleek de laatste te zijn die nog over een CD-speler beschikte. In cijfers uitgedrukt was het aantal ontleningen het voorbije decennium van 25.000 per maand gedaald naar 5.500. Naast die cijfers kon zelfs mijn hardleerse ik niet kijken. En jawel, daar speelde het beperkte budget opnieuw, de inzet van mensen en middelen, het maken van keuzen.
Rest mij het – wellicht zwakke – argument van de culturele archiefwaarde.
Met elk bestand dat mediatheek én overheid zacht laten uitdoven of hard laten verdwijnen creëren ze een hiaat in de mogelijkheden voor de ‘gebruiker’ tot vrije verkenning van wat aan vroegere en actuele muzikale en filmische creatie voorhanden is, tot kennisneming van ongekend gebied. Dit in de rust van de huis- of werkkamer. Niet enkel de eigen individuele vraag gidst het zoeken, in casu ook het ruime, veelkleurige assortiment en de brede mogelijkheden tot ontlening.

Aankoopbeleid
Overheen jaren had ik kunnen betrouwen op een gericht aankoopbeleid bij de bibliothecaris, met surplus-kennis van zaken [historische waarde, aantrekkelijke randgebieden] en oog voor vernieuwing. Zowel voor muziek als film kon ik [vrijwel uitsluitend] dankzij de openbare mediatheek kennis maken met uitzonderlijke en ongekende parels. In rijke en veelkleurige cultuur- en taalgebieden, ver weg van het angelsaksische materiaal. Film- en muziekparels in zwart wit, van Argentinië overheen Bulgarije naar Ijsland. Met dank aan het aanbod.
Aanvullend waren/zijn we ook een letterlijke klant van Netflix en haar betalende, in aantal [!] uitdeinende, zusjes. Hun cultureel beperkt en middenmoterig pakket blijft hun meest opvallende kenmerk. Voor wie smalend het label ‘meerwaardezoeker’ heeft meegekregen gaat dit wereldwijde marktje snel vervelen.
Eilanden en archieven als de bibliotheek en mediatheek, gedragen door experts in hun vakgebied, blijven een absolute noodzaak in een landschap dat steeds indringender gedirigeerd wordt door de inhoudelijk armtierige koopkracht.

Trends
Wat mijn vriendelijke correspondent van de Krook met haar – onmiddellijk herkende – ‘ontwikkeling van de collectieve muzikale interesse’ schetste, zet zich net zo goed door voor lectuur, ooit het evidente boegbeeld van de bibliotheek.
Met onze generatiegenoten [hoffelijk ‘ouderen’ genoemd] krijgen we meer dan ons lief is alarmerende berichten over ontlezing, over een boekenvak in economische verdrukking.
Zou het, gezien die actualiteit en die ontwikkeling, dan niet een verstandige beleidsmaatregel zijn om de bibliotheken af te schaffen, gezien ze niet meer aan een nood beantwoorden?
In één beweging kunnen CEO en Raad van Bestuur van de VRT daadkrachtig uitpakken met een verfrissend wegrationaliseren van Klara, wegens nog enkel beluisterd door een – onvermijdelijk als elitair afgedane – minderheid.

Behoudsgezinde Reflex
In herhaling of synthese gaat het me om het blijven voorzien in plekken waar het cultureel patrimonium op een toegankelijke manier te vinden is. Overheen generaties, ontdaan van de waan van de dag. Dat – ik houd het even bij de muziek – jonge mensen vinyl herontdekt hebben, kan een levendig pleidooi zijn voor deze redenering.
De huidige over- en subspecialisatie creëert aan hoge snelheid selecte vindplaatsen voor informatie waar de haastzoekers terecht kunnen. Met oog op een helende generalistische kijk mogen de overheden daartegenover best een laagdrempelige algemene collectie blijven ondersteunen. Fysiek en digitaal. Het is een terugkerende vertelling: hoe bij velen de scherpzinnige interesse aangewakkerd is geweest via [o.m.] de bibliotheek én haar bibliothecaris. Ver weg van statistiek en registratie, deze twee nieuwe kathedralen van valse waarheid waarop managers van het kortgeknipte denken hun ontluizende beslissingen motiveren.
De keuzen aan tijd, middelen en personeel kunnen op nuttige wijze gestoeld zijn op gedreven deskundigheid in de samenstelling van/klantgerichte informatie over de collectie. De algemeen geprezen én commercieel overlevende boekhandels zetten vooral niet enkel in op het nieuwste lijstje aan bestsellers, maar hanteren een eigen kwalitatieve norm, die tijdloos is.
Als het dan op het gelijk gebleven budget aankomt en de noodzaak van het maken van keuzen, durf ik me – als ooit sociale ondernemer – een ervaringsdeskundige noemen. Een verhoogd budget geeft niet de minste garantie voor juiste beleidskeuzen en betere dienstverlening [het tegendeel is vaker waar dan me lief is]. Het bieden van kwaliteit is resultaat van inventiviteit, een gedeelde vonk en ambitie.
Een afficherend huis als De Krook [in deze bijdrage exemplarisch voor alle grotere openbare bibliotheken] beschikt over alle troeven om op permanente basis een gericht en klantgericht aankoop- en PR-beleid te voeren en, zo nodig, anticiperend de betrokken overheden aan te sporen tot het dichten van hiaten [dit aansporen gaat véél verder dan het slappe ‘signaleren’].
Waarmee ik mijn zoveelste punt gemaakt heb en voor de sterren geschreven.

Willi Huyghe