Auteur: Marjolein van de Water LA Ruta

“We hebben het hele dorp bestraat, dat kostte ons toentertijd tachtigduizend dollar”, Diogenes
Escobar  wijst trots op de kinderkopjes die de straten van Arbieto sieren. “Voor het drie verdiepingen tellende sportcomplex hebben wij 37.000 dollar neergelegd.”

Voordat Escobar burgemeester werd van Arbieto, een dorp in de Valle Alto van Cochabamba, Bolivia, hielp hij jarenlang mee projecten in zijn geboortedorp te financieren. Vijf jaar werkte hij als migrant in Argentinië, vervolgens vijfentwintig jaar in de Verenigde Staten. “Dankzij de migranten is Arbieto nu een mooi dorp, vroeger was hier niks” aldus de burgemeester die in juni vorig jaar is aangetreden. Hij is ‘s lands eerste teruggekeerde migrant die het tot burgemeester heeft gebracht.

Sporen van migratie
Arbieto ligt in een prachtige groene vallei en heeft het hele jaar door een aangenaam klimaat. Aan de rand van de straten staat het vol bloemen en het dorp heeft de grootste perzik productie van de regio. Met de auto is het slechts een half uurtje rijden naar Cochabamba, de hoofdstad van het departement.

Desondanks is zo’n 70 procent van de oorspronkelijke inwoners sinds de jaren zeventig gemigreerd naar het buitenland. Eerst naar Chili en Argentinië, later naar de Verenigde Staten en in mindere mate Spanje. “Er was geen werk en mensen gingen hun geluk elders zoeken”, legt Escobar uit.

De sporen van de migranten zijn duidelijk zichtbaar. Het meest opvallend aan het dorp zijn de enorme kasten van huizen. Moderne architectonische bouwwerken die hoog uittorenen boven de lemen huisjes die traditioneel zijn in de regio. De huizen, die vrijwel allemaal leeg staan, zijn gebouwd door de dorpelingen die in het buitenland wonen.

Het is niet de enige plaats in Bolivia waar migratie de sfeer bepaald. Naar schatting drie miljoen Bolivianen wonen in een ander land. Dat is 30 procent van de bevolking. De voornaamste reden dat mensen vertrekken is een gebrek aan werk of inkomsten.

Voetbalvelden of waterleidingen
Toch is Arbieto uniek in Bolivia. “Geen enkele andere gemeente in Bolivia kent zo’n sterk georganiseerde gemeenschap in het buitenland die structureel projecten in het dorp van afkomst financiert”, vertelt Chris Strunk, die sinds vijf jaar aan de universiteit van Minnesota onderzoek doet naar de Arbieto gemeenschap in Virginia.“

Door middel van voetbaltoernooien, benefietfeesten en etentjes, zamelen de geëmigreerde inwoners van Arbieto in Virginia geld in voor het dorp. De migranten kiezen een vertegenwoordiger die het geld persoonlijk brengt en de architecten en bouwvakkers direct betalen, zonder inmenging van de gemeente. “De gemeente vinden ze niet te vertrouwen”, zegt Escobar, nu dus zelf burgemeester. “Er is teveel corruptie en als je het aan de gemeente geeft, zie je het nooit meer terug. Misschien dat het, nu ik burgemeester ben, zal veranderen, maar het wantrouwen is groot.”

De vraag is echter op welke manier de collectief georganiseerde migranten, voorzien in de algemene behoeften van het dorp, dat bijvoorbeeld geen toegang tot stromend water heeft. “Er is overleg met de gemeente over de behoeften, maar de migranten bepalen uiteindelijk zelf wat ze willen financieren”, vertelt Strunk. “Ze financieren over het algemeen geen scholen, watersystemen en medische centra, maar voetbalvelden en culturele evenementen.”

Op een dag komen we terug
Je zou denken dat het dorp  uitgestorven is maar Arbieto wordt nu bevolkt door mensen uit Potosi en Oruro, mijngebieden waar steeds minder werk is en de grond minder geschikt is om landbouw te bedrijven. De binnenlandse migranten vinden hier werk in constructie, ze bouwen de huizen van degenen die vertrokken. Ook worden ze betaald door de afwezigen om hun perzikboomgaarden bij te houden en hun huizen te bewaken. Ze wonen in kleine huisjes of met het hele gezin in een van de kamers van de nieuw gebouwde villa’s.

Die villa’s wachten inmiddels op hun bewoners. “Als we gepensioneerd zijn, komen we hier wonen”, zegt Domingo Garcia terwijl ze in een eetcafé een typisch Boliviaanse lunch naar binnen werkt. Sinds 1986 woont ze met haar gezin in Washington, waar haar man in de bouw werkt. “We komen twee keer per jaar terug om te kijken hoe het huis erbij staat.”

Op dit moment wonen er weinig teruggekeerde migranten in Arbieto. Degenen die er wonen zijn mensen die voor korte tijd zijn gegaan en terugkwamen omdat het ze niet lukte aan vast werk en papieren te komen. Chris Strunk betwijfelt of de meer succesvolle migranten inderdaad terug zullen keren. “De migranten die ik heb leren kennen in Washington, hebben daar een leven opgebouwd. Ze bouwen hier enorme huizen maar als het erop aan komt, zullen ze niet zo ver van hun kinderen willen leven.” De burgemeester denkt daar anders over: “Natuurlijk komen ze terug. Het is moeilijk om te wennen in een ander land. Je oude dag wil je doorbrengen op de plek waar je bent opgegroeid.”