De opdracht van de nieuwe regering zal enorm zijn, moeilijk, en vereist dat links  gemeenschappelijke punten terugvindt.

De opdracht van links

Er bestaat de opvatting, aangetast door ideologie en dus bedrieglijk, dat de diversiteit van links een crisis inhoudt. Integendeel, ik denk de veelheid het opzet van links juist verrijkt. Zonder de verschillen uit te wissen, noch een valse eenheid te veinzen, is de regelmatige samenkomst van de linkse veelheid in bepaalde omstandigheden essentieel. Soms verslapt een deel terwijl anderen doorgaan. Zo is de PT verslapt [Arbeiderspartij; de partij van Lula], maar wordt dit gecompenseerd door vernieuwingen van de PSOL [Socialisme en Vrijheid Partij].

Ik heb erop aangedrongen dat tenminste in het eerste jaar van de regering een samenkomst plaatsvindt om het gemeenschappelijk perspectief uit te zetten, want de regering staat voor een gigantische uitdaging. Ze zal het land moeten heropbouwen.

Er zijn 33 miljoen werklozen in Brazilië, 30 miljoen mensen lijden honger. Indien links niet gezamenlijk handelt, zullen de voorwaarden ontbreken om over een economisch en herstructureringsplan na te denken. Immers, de oppositie die gevoerd zal worden door zowel rechts als het centrum zal aanzienlijk zijn.

De opdracht is enorm, moeilijk, traag, en vereist dat links gemeenschappelijke punten terugvindt.

Vijf gemeenschappelijke punten

Het zal nodig zijn een voorstel te herformuleren tegen de neoliberale economie. Het is nodig de rol van de overheidsmiddelen te herstellen en deze op het verwerven van sociale rechten te richten. De overheidsmiddelen moeten opnieuw de rol krijgen deze rechten te verzekeren.

Een tweede punt is het heroveren van een zeer belangrijk kenmerk van de eerste regering van Lula: de Nationale Conferenties. PSOL noemt ze “de voortdurende raadpleging van de grondlagen”. Het is nodig om op een meer doorgedreven manier de Nationale Conferenties te hervatten. De uitvoerende macht en een deel van de wetgevende macht moeten in permanent contact staan met de sociale vragen.

Een derde gemeenschappelijk punt is het idee om de wetgevende macht te hervormen. Ik weet niet of het zal lukken, noch of het mogelijk zal zijn, maar er moet van meet af aan een politieke hervorming in gang worden gezet.

Een vierde punt is de prominente plaats van het onderwijs, het hernemen van het onderwijs tegen de ontmanteling veroorzaakt door de doctrines van Olavo de Carvalho [‘intellectuele goeroe’ van Bolsonaro]. Geen enkele onderwijsminister van deze regering heeft zich kunnen redden. Er is niet ingegrepen op het onderricht, maar wel in de financiering van onderzoek, in de keuze van de rectoren, de totale vernieling van de technische [professionele] opleidingen (een idee dat Dilma Rousseff na aan het hart lag).

Een vijfde punt is de genderkwestie. Ik had niet dacht dat het in Brazilië mogelijk was dat het machogedrag zich in zijn meest perverse vormen zou blootstellen zoals tijdens de afgelopen vijf jaar. Maar het is niet alleen een kwestie van machogedrag. Het is die van seksualiteit, van gender, van vrouwen.

De anticommunistische agenda

De anticommunistische agenda is inhoudsloos en men heeft willen meedoen met de agenda van Donald Trump, die eveneens inhoudsloos is.

Extreemrechts duwt richting het totalitarisme (niet zozeer het fascisme), via de evangelische kerken die de werkende klasse ontmantelen, die het precariaat opeisen en die de organisatie belemmeren van de sociale grondlagen. Dit is precies hun doel: het verhinderen van de organisatie van de sociale grondlagen, de arbeidersklasse. Dit is tevens het programma van de beweging ‘Escola sem partido’, het platform van Olavo de Carvalho.

Tegelijkertijd, zal het politieke parcours er een zijn van voortdurende dreiging van omverwerping van de regering, van tussenkomst in de wetgevende macht, en van een bijna dagelijkse dreiging van een staatsgreep. Ik vrees voor wat er kan gebeuren tussen oktober of november en 1 januari, wanneer de nieuwe regering aantreedt. Het is niet alleen de dreiging van een staatsgreep maar ook de reële kans van een moord op Lula. Er zijn genoeg vrijwilligers.

Lula’s overwinning

Dit is de enige mogelijkheid die we hebben om het land herop te bouwen. Ten eerste geeft Lula uiting aan een sociale en politieke eis om een dam op te werpen tegen extreemrechts en de meest perverse vormen van neoliberalisme.

Ik zie Lula als een staatsman. Hij vertegenwoordigt de kijk van Brazilië op Latijns-Amerika en de wereld; onze rol, die duidelijk werd met de oprichting van Mercosul en die zich snel ontwikkeld heeft met onze aanwezigheid in groepen zoals de G-20 en de G-8, in ons buitenlands beleid van zelfbeschikking en niet onderschikking.

In gewone taal, is het de hoop op de terugkeer van sociale rechten, op de hervorming van de economie en van het onderwijs, die van top tot teen moet worden heropgebouwd.

Lula zal veel moeten onderhandelen en het is geen toeval dat hij de ex-gouverneur Geraldo Alckmin [een carrièrelang bij de centrumpartij PSDB en nu lid van de PT] heeft gekozen als zijn vicepresidentskandidaat. Ik denk dat hij begrijpt welke onderhandelingen rechten zullen verzekeren voor de sociale grondlagen. Geen onderhandelingen om aan de macht te blijven maar onderhandelingen waarbij bepaalde fundamentele eisen zullen moeten worden afgedwongen. Lula is daartoe in staat.

Operatie Lava Jato

Ik was tegen deze operatie vanaf het eerste moment, toen het nog iets eerlijks leek. Ik heb nooit het verband opgegeven tussen de timing van de verschijning van dit project en de moeilijkheden van de economie ten tijde van de regering van Dilma Rousseff. Er waren moeilijkheden bij het beheren van de economie, met de wissel van ministers en de Lava Jato operatie aan de gang. Dilma Rousseff is een vrouw van principes die niet onderhandelt. De gespannen verhouding tussen haar en Michel Temer [vicepresident van Rousseff en haar tijdelijke opvolger; lid van de PMDB] was niet onbekend in het land. Ze tolereerde de vicepresident, maar liet hem nergens in de regering aan deelnemen.

De Lava Jato operatie deed me denken aan Carlos Lacerda [een grillige politicus van de 20^ste eeuw]. Ik heb nooit gedacht dat de Lava Jato operatie een serieuze operatie was. Ik heb me geïnformeerd over de opleiding en het werk van de protagonisten van de Lava Jato. Het waren geen toonbeelden van voortreffelijkheid in de Braziliaanse juridische wereld. Het waren bleke figuren.

Ik beschouwde de Lava Jato als een afgevaardigde van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. Ik zag het als een politieke operatie. Dat is snel helemaal evident geworden. Het feit dat het Petrobras [Braziliaanse oliemaatschappij met een gigantisch kapitaal] betrof (en we weten wat dat betekent), geeft aan dat er iets achter zat.

Het leger

De staatsgreep van 1964 vond plaats onder de paraplu van de ‘Alliantie voor de Vooruitgang’ [economisch programma van de VS voor Latijns-Amerika], het beleid van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en de regering Kennedy. Braziliaanse militairen, opgeleid in de Verenigde Staten, brachten het idee mee dat Cuba een bedreiging vormde, en kwamen met een project passend voor de Braziliaanse situatie.

Aan het begin van de regering van maarschalk Castelo Branco (1964) en op het einde van de militaire dictatuur, met generaal Golbery do Couto e Silva, was er nog een idee van wat Brazilië was, van wat Latijns-Amerika zou moeten zijn en van wat de regering moet doen. De gewapende reactie van links op de militaire regering leidde tot iets onvoorzien, namelijk tot het Institutionele Besluit 5 (AI-5) van 1968 [een meest gewelddadige wetgeving die elk politiek recht kon opschorten]. Na dit Besluit werd een herwerking van het politiek project noodzakelijk, en dit is wat Golbery heeft proberen te doen. Er waren toen goed opgeleide, geïnformeerde mensen in de regering, met projecten. Dit is niet wat we nu hebben.

Vandaag hebben we de traditionele strijdkrachten, het leger, maar zonder een nationaal project. Bij de uitvoerende macht zien we gewoon een economische toe-eigening van overheidsmiddelen. Jair Bolsonaro heeft een deel van de strijdkrachten opgenomen in de uitvoerende macht. Er zijn bijna tienduizend militairen in de regering. De militairen bevinden zich in een positie van macht over de burgermaatschappij en hebben door de eindeloze corruptie de mogelijkheid om rijk te worden.

Als er een staatsgreep komt, zal die worden uitgevoerd door deze groep die zich heeft vastgebeten in de macht van de staat en de verworven privileges niet wil verliezen.

Marilena Chauí is professor emerita van de USP en medeoprichtster van de PT.

Deze tekst verscheen op A Terra é Ronda en werd opgesteld op basis van een interview met de journalist Gilberto Lopes. De vertaling is van Thomas van Binsbergen.

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier