Foto Cinematek
De Belgische filmmaakster Chantal Akerman (Brussel 1950 – Parijs 2015) wordt de volgende 2 jaar in Bozar Brussel en bij enkele andere organisaties in de hoofdstad herdacht met een overzichtelijke presentatie van haar oeuvre. Akerman geniet van een internationale reputatie met haar filmproductie die wereldwijd gelauwerd is. Recent is ze door het British Film Institute bekroond en toegevoegd aan de lijst van beste filmmakers aller tijden, een prijs die om de 10 jaar wordt gedeeld, voor haar film ‘Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles’. Tot haar illustere voorgangers behoren ‘Vertigo’ een film van Alfred Hitchcock uit 1958 en ‘ Citizen Kane’ uit 1941 de eerste langspeelfilm van Orson Welles. Een jury van 846 filmexperts van over de hele wereld hebben hun stem uitgebracht. Ze is daarmee ook de eerste vrouwelijke film die de erkenning te beurt valt.
Akerman is een feministische avant-la-lettre en ook te merken in haar films. Haar masterclass film ‘Jeanne Dielman, 23 Quai du commerce, 1080 Bruxelles’ staat in het geheugen gegrift van de cinefielen. De film schetst een bijzonder treffende en eerlijke wijze het leven van een alleenstaande vrouw (weduwe) met haar zoon (vertolkt door de jonge Jan Decorte) in de naoorlogse jaren. Dielman wast en plast, doet het huishouden en verzoent zich met haar leven zoals van een vrouw in de tijd die werd verwacht. Maar om het leven als alleenstaand financieel dragelijk te maken prostitueert ze zich in de intimiteit van haar woning. Een iconische film uit de Belgische filmgeschiedenis.Maar Akerman toont in haar films dat ze veel meer is dan een cineast en regisseur, ze observeert de maatschappij in al haar facetten en zet die te kijken in woord en beeld. Haar observaties, boeken, kunstinstallaties en zoveel meer nog onbekende eigenschappen van haar oeuvre zullen deel uitmaken van verdere onderzoeken.
Chantal Akerman stamt uit een Joods-Pools gezin. Haar moeder behaalde als soort de Holocaust. Na haar opleiding aan het ‘Institut National Supérieur des Arts’ (INSAS)’ in Brussel begint ze snel met het maken van films. De thema’s zijn eenvoudig en moedig. Zo maakt ze bijvoorbeeld kort voor haar dood de documentaire film ‘No Home Movie’ (2015) over de relatie met haar moeder waarvan de opnames in de keuken van haar moeder zelf gebeuren. Het scenario komt voort uit de korte wisseling die ze ontmoette toen Akerman in New York woonde.
Zonder de noemer “sociaal” op te plakken zijn de films van Akerman uit het leven gegrepen testamenten, levensechte situaties waarin alles draait om de waarheid van het leven zelf. Ze verwerft roem op de grote festivals en wordt gezien als een van de beste filmmakers van haar tijd. De films zijn echter geen kaskrakers voor het grote publiek maar beroeren de cinefielen des te meer. Cinematek Brussel bracht zopas de door hen gerestaureerde film ‘Tout une nuit’ opnieuw in omloop. De film, 40 jaar geleden opgenomen in Brussel, gaat over het verlangen en de overrompelende kracht van gevoelens tijdens de nacht. De film is te zien in de zalen van Lumière (Antwerpen, Mechelen, Brugge), kustencentrum Buda Kortrijk, Zed Leuven en Sphinx Gent.
Installatie Bozar (Foto New Reform)
In 1995 begint ze met het maken van video-installaties. Haar contacten met avant-garde kunstenaars zoals Jonas Mekas (1922-2019) in New York zullen daar waarschijnlijk een rol hebben gespeeld . In Bozar staat het werk ‘Zelfportret/Autobiografie: A Work in Progress’ (1998) opgesteld. Het is haar tweede installatie ooit uit een hele reeks. Ze maakt voor deze creatie gebruik van zes monitoren die beelden bevatten uit een aantal van haar films. Ze tonen ons personages die zich dagelijkse handelingen uitvoeren zoals wachten aan een bushalte in de besneeuwde straten van Moskou.Terwijl de fragmenten van de films door de monitoren scrollen hoor je door luidsprekers de stem van Akerman, die voorleest uit haar boek ‘Une famille a Bruxelles’. Een aangrijpend moment. Akerman associeert zich hier met het leven van alle dagen.
Akerman stapte in 2015 uit het leven. Medewerkers en familie bouwen, ondersteund door de Marian Goodman Gallery (New York, Parijs), aan een stichting die haar oeuvre heeft gelanceerd om een groot publiek te behouden. Samen met Cinematek, Bozar, Cinea (roepnaam voor de Vlaamse Dienst voor Filmcultuur) en de Brusselse Cinema Palace, is het initiatief om de vele facetten van haar “kunstenaarschap” 2 jaar lang in de schijnwerper te zetten. In 2024 moet dit uitmonden in een alles reagerende retrospectieve in Bozar. De erkenning door het British Film Institute is een welkome steun. De installatie in Bozar is te zien tot 15 januari. Ondertussen is de film ‘Jeanne Dielman’ opgenomen in het aanbod van VRT MAX. Kijken! https://chantalakerman.foundation/
