De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Hoe kunnen we samenleving na 9/13?

Hoe kunnen we samenleving na 9/13?

zaterdag 28 november 2015 13:27
Spread the love

Bleri Lleshi stelt zich de vraag hoe we terug kunnen samenleven na 13/9?

Via deze weg wou ik hem graag van een anwtoord bedienen.

De eerste vraag die ik wil stellen is de volgende: ‘Is het gebruik van het woord ‘terug’ wel gepast?

Ons alledaagse leven wordt gestructureerd door de communicatieve praktijken die ons in staat stellen elkaar te begrijpen. Alleen door te spreken conformeren we ons impliciet aan een reeks van grammaticale regels die we allemaal nauwkeurig volgen. In het belang van de communicatie en niet van de manipulatie. Dat is toch wat er veronderstelt wordt, zodat we op dezelfde wijze als mens in een samenleving gehoor geven aan de cultuur en de gemeenschap waarin we (willen) functioneren. Helaas lijkt de communicatie in onze gekleurde samenleving verstoord. Een samenleving die eerder bestaat uit een bonte verzameling van monoculturen die naast elkaar leven en communiceren. Het naast elkaar leven is er enkel omdat we elkaar ‘tolereren’ en van elkaar ‘consumeren’. Het befaamde sociaal contract denken misschien oportuun maar leeg.

De verstoorde communicatie uit zich in het ‘verwerpen’ en het ‘negeren’ van de ander. Het sluit het ‘in elkaars schoenen staan’ uit. Mensen hebben de neiging om bepaalde standpunt in te nemen als ze iets zeggen of denken over iets of iemand. Vanuit zijn eigen positie ziet de ene persoon iets anders dan een andere. Verschillende factoren nemen hierbij een plaats in: eigen levensgeschiedenis, de huidige context de omgangsvormen binnen de verschillende systemen, zintuiglijke selectie. Het is een bijna natuurlijk gegeven dan de mens om het gedrag van zichzelf en van anderen verklaren in termen van oorzaak en gevolg, en dit is van invloed is op hun motivatie en gedrag. Hierdoor onstaat ook een wij –en of zij gevoel. Hierdoor kan echter wel een verstoorde communicatie onstaan en daardoor een patholgie zowel particulier als algemeen.

Verstoorde communicatie leidt naar meningsverschillen en conflicten. Wanneer er slechts één mening mogelijk is men tracht elkaar te overtuigen, manipuleren om zijn eigen gelijk te halen. Het gaat hierbij steeds om inhoudelijke verschillen.

Een voorbeeld hiervan is de weerstand die de verschillende religieuze overtuiging bieden ten zichte van elkaar en de gerationaliseerde maatschappij. Zo wordt de communicatie een vorm van verwerpen en dus van agressie. Negeren en verwerpen leidt naar niet gezien worden, naar de onmogelijkheid om wederzijdse erkenning te geven en ontvangen. Het gevolg van een communicatieve pathologie waardoor we een is een zieke maatschappij krijgen. De consumptie maatschappij lijkt deze gestoorde communcatie verder te voeden. Door het intensiveren van de communicatie leidt de rationele globalisering tot het tegendeel van haar doel. Door verdeelde rechtvaardigheid wordt de wereld in een nog sterkere mate dan voorheen opgedeeld in winnaars en verliezers. In de huidige westerse neoliberale maatschappij zijn er middelen om hiermee om te gaan zoals de notie ‘tolerantie’. Maar de notie is niet zo onschuldig als ze lijkt. Tolerantie geeft uitdrukking aan restricties die verbonden zijn met het strenge algemene dat de moderne gekleurde samenlevingen wensen. De minderheid wordt mits erkenning en toegeving aan de huidige politieke macht getolereerd. Wat we als een afgedwongen erkenning kunnen beschouwen of paternalistische voorwaarden die de ander aanvaardt om getolereerd te worden. In een democratische samenleving, waar iedere burger dezelfde rechten geniet en vrijheden, is er geen plaats voor een instantie of autoriteit die een linker – en rechter grens vaststeld aan wat getoleerd kan worden. Habermas stelt: wat te tolereren valt, wordt niet éénzijdig of op monologsche wijze vastgesteld maar op een dialogische wijze bereikt via de rationele uitwisseling onder burgers[1].

De enige manier van om samen te leven en als reactie op Bleri Lleshi’s vraag is dat de grondwet als de politieke belichaming van het ideaal van een morele samenleving moet dienen, waar de normen en waarden door alle leden van de samenleving worden aanvaard. De samenleving is aan zichzelf verplicht om de morele vraag te stellen in functie van de democratie en in het belang van de mens. Om hiermee om te gaan is er communicatie handelen nodig, een gesprekssituatie waarin communicatie niet alleen door externe handelingen wordt beïnvloed, maar ook niet wordt gehinderd door dwang die voorkomt uit de structuur van de communicatie. De ideale gesprekssituatie sluit systematische verstoring van communicatie uit.

De idee van communicatief handelen kunnen we als volgt begrijpen.

Communicatief handelen overstijgt de doelrationaliteit en stelt zingevingsvragen. Het gaat om wat waar is en waardevol is en over het bereiken van een consensus. Communicatief handelen is dialogaal. Dit niveau van handelen, het discours, kan slechts eerlijk zijn wanneer de deelnemers een gelijke kans hebben om een discussie te beginnen; wanneer ze een gelijke kans hebben om er aan deel te nemen én gehoord worden. Er mogen geen machtsverschillen bestaan die verhinderen dat argumenten onttrokken worden aan de discussie of die een onaantastbaar karakter krijgen. De betrokkenen moeten zich ook waarachtig kunnen uiten en eerlijk zijn in hun intenties. Dergelijk communicatief handelen is een voorwaarde voor democratisch functioneren. Communicatief handelen gaat niet alleen op voor het niveau van de groep, maar ook voor het niveau van de samenleving. In eerder werk schetst Habermas het ontstaan van de publieke sfeer. In het kapitalistisch Europa was er de sfeer van de staat, de vorst en de private sfeer, de persoonlijke leefwereld. Met het ontstaan van het handelskapitalisme ontstaat de publieke sfeer, de ruimte tussen de staat en de private sfeer. Hierin werden de regels van de publieke macht bediscussieerd: het maatschappelijk debat. Die publieke sfeer moet aan een aantal eisen voldoen: hij moet vrij toegankelijk zijn voor alle burgers, de discussie moet vrij zijn van persoonlijke belangen, het gemeenschappelijk belang moet voorop staan en tenslotte mogen de deelnemende burgers niet onderworpen worden aan enige vorm van dwang.[2]

Het is noodzakelijkheid dat de verschillende religieuze instanties de idealen van de verlichting accepteren, zodat het project van de verlichting zich verder kan voltooien. Iedere religie ziet zich gesteld voor de gecompliceerde taak om haar positie ten opzichte van andere religie te relativeren zonder daarbij de dogmatische kern van haar eigen overtuiging te relativeren. Habermas noemt dit de ‘Epistemische situatie van de moderniteit’[3]. Zien van elkaar door andermans ogen ….

[1] G. Borradori, J. Habermas & J. Derrida: Filosofie in een tijd van terreur, Klement, Kapellen, uitgave 2004, p. 97.

[2] http://www.socius.be/J%C3%BCrgen+Habermas+-+het+communicatieve+handelen

[3] . Borradori, J. Habermas & J. Derrida: Filosofie in een tijd van terreur, Klement, Kapellen, uitgave 2004, p. 96.

take down
the paywall
steun ons nu!