[FOCUS KEYPHRASE: GRAVENSTEEN GENT – SOS GRAVENSTEEN – WIJS GRAVENSTEEN]

Als burger telkens weer energie opwekken voor op voorhand verloren campagnes, telkens weer achter de feiten aanlopen. Een mens maakt er zich belachelijk mee, niet hopeloos. Ik scoor hoog voor die status in mijn euvele pogingen om onze beleidswerkers – al was het maar eventjes – een verboden pedagogische tik uit te delen. Had ik bijvoorbeeld echt gedacht dat Vooruit, na al het geld dat daarin gestoken is en nu ook de pers de naam vlot in de pen neemt, plots opnieuw simpelweg SP zou heten omdat ik dat vind [zie mijn vorige bijdrage voor DWM]?

Wees gerust: niet echt. Eens verkozen en van een stemveilige coalitie verzekerd, rijdt de trein van de bestuurders immers op eigen sporen. Wie houdt hen tegen? De oppositie? Wie wat waar oppositie? Hoeveel zitjes tellen die als het op stemmen aankomt? Resten nog die paar eeuwige klagers als ik die in hun achterhaald middeleeuwse gedachtegoed blijven neuzelen. Die moet men negeren, in eigen nat wegzetten, als het kan ridiculiseren.

Mijn taal neemt onvoldoende afstand, leest niet voldoende academisch en schrijft allerminst met de positieve saus die de heersende mode me oplegt. Zo slaag ik er bijvoorbeeld maar niet in fantastische woorden te vinden voor de onder ieders ogen toenemende armoede. Wie weet zijn die eeuwige klagers representatief voor de scheefgroei tussen burgers en politiek bedrijf. Dit enkel voor positieve overweging.

Positief Bouwsel

Acht weken krijgen we dus om op amateuristische basis een helder alternatief te bedenken voor het bouwsel naast het Gravensteen. Neen, correctie. ‘Politiek’ staat het bouwsel zelf niet meer ter discussie, wel krijgen we nog ruimte om alternatieven te suggereren om het Gravensteen meer toegankelijk te maken. Acht volle weken. Deze ‘opening’ krijgen we inhoudelijk geparkeerd onder ‘burgerparticipatie’.

Dat is durven. Wie als burger een beetje met het politieke raderwerk vertrouwd is, gelooft er geen snars van. Niet lang geleden hadden we in die stijl al het onwerkbare Burgerkabinet voor het circulatieplan dat ondertussen voorspelbaar dood en begraven is. Liever Stalin dan het dubbeltongige bedrog van de schijndemocratie en de schijnparticipatie. Machtbestendigende, legitimerende inspraak beweegt zich tussen ergerlijk en kwaadaardig. Ze beschaamt onze democratie.

De Gentse – overheen alle kleuren en gezindheden eensgezinde – coalitie heeft zichzelf en de toeristen het bouwsel cadeau gedaan. Daarmee is eigenlijk alles gezegd. ‘We gaan daar toch niet meer op terugkomen? We moeten Vooruit.’

Bronnenmateriaal

Misschien voor de goede orde toch maar beter terug naar de bron en naar de Gentse bewoners. Hoe, waar en waarom is dit nare plan tot stand gekomen? Welke plaats had dit in het bestuursakkoord?

Heel anders dan bij de vroegere parking die nu door de stadshal ingenomen is, waren vrijwel alle mij bekende Gentenaars tevreden met het erg bescheiden stukje groen naast het Gravensteen dat restte in de binnenstad. Het lag er onderkomen bij, deed jarenlang dienst als werfplek voor de aanslepende aanpassingen aan het Gravensteen maar in de vorige legislatuur kregen we formeel beterschap beloofd. Als directe buren nodigde het bestuur ons in 2018 uit om de plannen te beluisteren over de heraanleg van het parkje.

Het mocht voor ons best minder ligweide voor toeristen en meer ‘park’ worden, meer beschutting bieden aan de in onze binnenstad aanwijsbaar bedreigde mussen, mezen en merels. Ook dat was in de plannen van de bevoegde schepen opgenomen: ‘aanplantingen van struiken, heesters en lage begroeiing op de geschikte plaatsen.’

Urgentie

Kort na het aantreden van de nieuwe coalitie – met qua continuïteit daarin nochtans een aantal vertrouwde gezichten uit de vorige legislatuur- was het parkje niet langer aan de orde. Iemand van het college van burgemeester en schepenen had ‘een ideetje’ en zag dat graag gerealiseerd met een naamplaat voor de eeuwigheid. ‘Project Time Castle’. Om zoiets te bedenken moet men gestudeerd hebben. Nooit heeft iemand me aangesproken over de urgentie van een onthaalpaviljoen op die plek.

Ik onderstreep: op die plek. Andere omwonenden van het Gravensteen – men zou het over directe betrokkenen kunnen hebben, die niet als een aantal schepenen in de rand van Gent wonen – waren zo te lezen nog meer verrast dan ik. Niet enkel verrast. Ze toonden zich verontwaardigd. Maar hoe kan je wezenlijke verontwaardiging, hoe terecht ook, ooit omzetten in een positieve boodschap?

De burgerinitiatieven SOSGravensteen en Wijs Gravensteen die namens de bewoners spraken slaagden er uitstekend in de meest urgente boodschap van het huidige tijdsscharnier te formuleren: aandacht voor groen in de binnenstad. Naast een dam tegen het massatoerisme. SOSGravensteen en Wijs Gravensteen tonen zich in de eerste plaats blijvend competente, onderbouwende woordvoerders en toezichthouders.

Betonstop

Het vervolg aan bestuurlijke kant op het goed gedocumenteerde protest leest als kwalijk voorbeeld van oude politiek. De meerderheid heeft het nu eenmaal voor het zeggen [zie hoger]. Time Castle was beleidsmatig ‘verworven’. De coalitie zou onverkort uitvoeren en verdedigen. Zo’n schoon project. Kwamen de groene schepenen in gewetensnood? Voelden zij zich aangesproken? Allerminst.

Ook in de nieuwe politiek moeten de rangen van de tegenstelling gesloten blijven. Wie de afgemeten eenheid in de coalitie wil bewaren laat de pragmatiek het overnemen van de ideologie en noemt dit ‘gezond verstand’ of ‘politieke realiteit’ [soms iets virtueels op zich]. Groen mocht – goed bekeken – de schepen voor massatoerisme leveren. In DS kregen de groene schepenen Filip en Bram kregen op 15.02 een forum voor hun pleidooi voor […]. Waarvoor eigenlijk? Flirtend met de karikatuur [‘Nee, Doornroosje komt niet in het Gravensteen wonen’] hekelden ze ‘elitair tot archaïsch patrimoniumbeheer’. Gent mocht geen Brugge worden. Humor en zelfrelativering is niet hun sterkste kant. In hun verhulde onderschatting van de culturele bagage van degenen ‘die het niet begrijpen’ toonden ze hun hardnekkig meestervingertje. Hun vergelijking tussen de piramide van het Louvre en het bouwsel vond ik eerder beschamend [‘de piramide werd ooit een wrat op een edel gelaat genoemd’ cit.]. Als onbegrijpende oubol heb ik de piramide altijd innovatief gevonden en zal ik in het bouwsel een grauwe puist blijven zien. Met hun Doornroosje maakten Filip en Bram voor hun achterban impliciet duidelijk dat ook voor hen de discussie gesloten was.
Over het parkje en het behoud van groen in de binnenstad hadden Filip en Bram het uitdrukkelijk niet. Hun stelling was dat ze voor het Gravensteen wilden waken over een authentieke ervaring voor een breed publiek. De pandemische wandeldwang van de voorbije maanden heeft aangetoond dat weinig kan tippen aan de authenticiteit van natuur en van stiltezones. Terwijl hun partij – of toch ook liever een volksbeweging? – zich terecht zorgen maakt over het grondwater, de betonstop bepleit en met de harde lijn komaf maakt met de verharde voortuinen, leveren ze hier beleidsmatig een parkje in voor een stevig met beton gefundeerd ontsiersel waar geen van de bewoners om gevraagd heeft.

Toegankelijk Castle

In hoogste nood vormde plots ‘toegankelijkheid’ het hoofdargument. Daar kon toch niemand iets tegen hebben? Mij klonk het cynisch. De personen met een fysieke beperking zouden bij Time Castle de centrale bekommernis vormen? Waarom er niet C19 bijgehaald?

Inzake toegankelijkheid hoort Gent bij de slechtste leerlingen van de welzijnsklas. Onder mijn vrienden tel ik meerdere rolstoelgebruikers. Met hen in de buurt van het Gravensteen over de afhellende smalle voetpaden vol ongelijke natuurstenen denderen en elders in de binnenstad voorbij de randvullende terrassen van de horecazaken trachten laveren is een bijzonder hachelijke onderneming. Zelfstandig, zonder hulp, proberen ze het zelfs niet meer. Wat vervelend dat meerdere eminente Gentse rolstoelgebruikers, waaronder voormalig directeur monumentenzorg en beheerder van het Gravensteen Geert Van Doorne, genoteerd willen zien dat Gent inzake toegankelijkheid nog een hele reeks prioriteiten te gaan heeft.

Er voor zorgen dat men met de rolstoel – of pakweg met een rollator – zonder wiel- of armbreuk tot aan het Gravensteen geraakt zou volgens hen een hele verbetering opleveren. Als toegankelijkheid ter sprake komt zijn alle aanpassingen binnen de muren – eventueel met beetjes – welkom maar het externe bouwsel is daartoe absoluut geen noodzaak.

Authentieke Ervaring

Even terug naar de bekommernissen die ik in andere woorden in de aanzet tot deze bijdrage genoteerd heb. Hoe het politieke bedrijf – meerderheid zowel als oppositie, partijen zonder onderscheid – een besloten club geworden is van ingezetenen met een sterk gelijkend – ook eigen – belang, die de zaken onderling regelen. Een inner circle met door hen zelf geselecteerde gesprekspartners.

Teveel naar mijn zin slagen de decision makers er op die manier in de legitieme bekommernissen van de bewoners die ze mogen vertegenwoordigen naast zich neer te leggen en er even later laatdunkend over te doen. Het vertegenwoordigende aspect, het verkozen zijn, de band met de burger blijft in tal van hun vergaderingen achterwege. Van ons, bewoners, verwacht het bestuur dat we een beetje meegaan met onze tijd.
‘Meegaan met onze tijd’ betekent dan bijvoorbeeld dat we jarenlang de luchtvervuilende vetpartikels te slikken hebben van een toeristisch interessant ribbenrestaurant in een met belastinggeld gesubsidieerd erfgoed. Omdat onze overheid niet goed wil begrijpen waarover we ons druk maken, zien buurtbewoners zich genoodzaakt een rechtszaak aan te spannen. Het zal de toeristen een zorg zijn. Na de foto’s zijn die zo weer weg.

Op de gevel van genoemd ‘ontsloten’ gesubsidieerd erfgoed prijken de graven van Vlaanderen. In wat voor een attractieve tijd leefden die, zeg. De graven van Vlaanderen verdeelden regio’s en steden naar eigen geprivilegieerd inzicht en deden af en toe een kasteel cadeau aan een gravin die men te vriend wilde houden. Onze participatieve burgervriendelijke open democratie van vandaag vormt in die zin een renaissance van die jaren. Vandaag beschikt men over communicatiedeskundigen om de bestuurlijke beslissingen aan de bewoners te verkopen.

Acht Weken, Dus

Ondertussen is ons bestuur erin geslaagd de Gravensteendiscussie op handige wijze te verleggen. Het bouwsel heeft zich als een evidentie in de geesten genesteld. Het levert voor- en tegenstanders op, waardoor die wanconstructie zich als ‘onontkoombaar’ in de collectieve perceptie bekrachtigt.
Behoorlijk versmald is het er nu enkel nog om te doen ‘valabele’ alternatieven voor te leggen die het Gravensteen ‘eventueel’ beter toegankelijk ‘zouden kunnen’ maken dan wat het bouwsel biedt.

Ik herhaal: dit is NIET de discussie ten gronde.

Het volstaat om in de buurt van het Gravensteen te kuieren om te toetsen hoe de meest rechtstreeks betrokken bewoners de ingreep ervaren. De affiches aan tal van ramen van geëngageerde bewoners spreken voor zich. Ondertussen tekenden ruim meer dan 6000 bewoners de petitie van SOSGravensteen met de duidelijke positieve boodschap ‘Geen Paviljoen – Wel Groen’. De lijst waarop honderd prominente Gentenaars van zeer divers pluimage zich tegen het plan uitgesproken hebben maakte op het college geen indruk. Zeg eens, college, wat kunnen de burgers nog méér doen? Wacht even. Onder de immense vlag ‘burgerparticipatie’ kunnen we de gemeenteraad ook nog ‘voor of tegen’ laten stemmen. 1000 handtekeningen volstaan. 1000 maten voor niets. De ‘participerende’ burgers laten zich vernederend opnieuw tot pulp vermalen. Wie nog echt gelooft dat de ‘meerderheid’ anders gaat stemmen dan afgesproken, is wel erg groen achter de oren. Die weet niet dat in onze democratie gemeenteraadsleden van de meerderheid niet geacht worden naar eigen inzicht of geweten te stemmen. Op straffe van uitsluiting van de volgende lijst. Wie de  rode knop van de tegenstem intoetst doet dat in opdracht of voor de schone schijn. Na voorafgaand beraad of de meerderheid daarmee niet in het gedrang komt.

SOSGravensteen en Wijs Gravensteen blijven zich, ook na het achtweken-verdict combattief opstellen. Ze gaan de uitdaging aan. Een zoveelste uitputtingsslag voor deze vrijwilligers. Aan bestuurzijde blijft het hard lachen in de vuist. Zelfs met een denkbeeldige subsidie – die ze overigens met de grootste kracht zouden afwijzen – voor de helft van wat het bestuur met burgerbelasting aan architectenbureaus voor het bouwsel gespendeerd heeft, kunnen SOSGravensteen en Wijs Gravensteen in acht weken nooit een voldragen, gedetailleerd ontwerp afleveren.

Voor het bestuur komt het er enkel nog op aan de voorwaarde ‘participatie’ van de oppositie formeel in te vullen. Met die acht weken is daaraan ruim voldaan en is ook de oppositie tevreden. The inner circle.

Een veel te simpel voorstel

Het hele voorliggende rampenplan afvoeren zou pas een teken zijn dat onze lokale overheid haar vooropgestelde burgerparticipatie ernstig neemt. In mijn simpelheid doe ik het voorstel het parkje groener en stiller te maken dan het nu is zodat ook de mussen, mezen en merels er kunnen nesten. Door af te zien van het bouwsel komt een beperkt maar ook aanzienlijk budget vrij.

We kunnen de betrokken overheden en private partners ervan overtuigen dit budget integraal te investeren in een aantoonbaar meer toegankelijk Gent, waarbij ook gerichte aandacht gaat naar de omgeving en het binnenkader van de burcht.

De sinds jaar en dag onderbenutte oude Vismijn leent zich uitstekend tot een aantrekkelijke onthaalruimte, op rolstoelvriendelijke wandelafstand van het Gravensteen. Een ideetje van een bewoner. Het maakt alle kans niets waard te zijn.

Willi Huyghe, Gent.