Vervolgens wees het Hof de klacht van Oekraïne tegen Rusland grotendeels af. Russische financiële steun aan Oekraïense separatisten: niet bewezen. Onderdrukking van de Oekraïense en Tataarse minderheid op de Krim: niet bewezen. Wel doet Rusland, zo zegt het Hof, te weinig voor het Oekraïenstalige onderwijs op de Krim. Een milde terechtwijzing over een detailpunt. Enz. Veel bleef er van de aanklacht niet over, en het Hof verwierp dan ook de eis tot schadevergoeding van Oekraïne.
Nu het Hof klachten vanuit het Globale Zuiden ernstig begint te nemen en zich onafhankelijker tegenover de Westerse politieke machten begint op te stellen, zoeken die een uitweg. De VS, Duitsland en de NAVO denken na over een speciaal tribunaal dat uitsluitend zou mogen dienen om Rusland te veroordelen. Dat betekent het opgeven van het idee van een universeel recht, waar alle staten zich moeten aan houden en, als ze dat niet doen, ter verantwoording kunnen worden geroepen…
De uitspraak van het Hof over Israël was een kaakslag voor Duitsland, dat Israël door dik en dun verdedigt. De Duitse regering had begin januari nog stoer verklaard dat de aanklacht tegen Israël elke grondslag mist! Na de uitspraak van het Hof dook meteen een oude droom weer op: een speciale rechtbank om Rusland te veroordelen. De Duitse minister van buitenlandse zaken Annalena Baerbock had daar begin vorig jaar al voor gepleit. Dat zou een tribunaal zijn dat volgens Oekraïens recht oordeelt, maar niet in Oekraïne zetelt, maar bijvoorbeeld in Den Haag. De bedoeling zou zijn Rusland te veroordelen, op de eerste plaats wegens een “aanvalsoorlog”, wat een schending is van het volkerenrecht, maar ook strafbaar is volgens het Oekraïense recht, en wel met gevangenisstraf tot 15 jaar.
Om te voorkomen dat er ook klachten wegens een “aanvalsoorlog” tegen Duitsland, de VS en de NAVO zouden komen wegens hun aanval op Joegoslavië of tegen de VS voor hun aanval op Irak, of tegen Frankrijk en Groot-Brittannië wegens hun aanval op Libië, zou het speciale tribunaal alleen over Rusland mogen oordelen. Dus geen algemeen geldend recht met rechtspraak voor alle staten, maar een louter anti-Russische uitzonderingsrechtbank om de notoire aanvallende Westerse staten te beveiligen voor juridische klachten.
Een parallelle rechtspraak
Een slimme formule. Een klacht tegen Rusland wegens “agressieoorlog” bij een VN-Gerechtshof zou immers vanzelf leiden tot gelijkaardige klachten tegen de VS, Frankrijk, Groot-Brittannië… En dat moet worden voorkomen. Dat het voorstel potsierlijk is omdat Rusland niet gebonden is aan het Oekraïense recht en hier bovendien een partij in een militair conflict over de andere partij wil oordelen, speelt blijkbaar geen rol. Er zouden natuurlijk wat internationaal gerekruteerde rechters ingehuurd worden om in zo’n rechtbank te zetelen en een status van onafhankelijkheid op te roepen, maar dat is allemaal nogal doorzichtig. Iedereen weet immers dat de initiatiefnemers zelf boter op hun hoofd hebben.
De bijzondere rechtbank waar Baerbock al een jaar voor pleit is dus een concurrent en omzeiling van de officieel erkende rechtsinstanties Internationaal Gerechtshof (ICJ, International Court of Justice) en Internationaal Strafgerechtshof (ICC, International Criminal Court) van de Verenigde Naties. Het idee doet denken aan het Nürnbergtribunaal, ingesteld door de winnende machten van WOII (VS, Sovjetunie, Verenigd Koninkrijk en Frankrijk) dat moest dienen om de verantwoordelijken voor de Duitse misdaden – te onderscheiden in oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid, misdaden tegen de vrede – te bestraffen.
Concrete planning
Het idee van de uitzonderingsrechtbank werd op 19 januari jl. op een vergadering van vertegenwoordigers van een veertigtal Westerse staten en enkele internationale organisaties opnieuw naar voren geschoven. Er werd gepraat over ontwerpteksten van de Europese Commissie en de Europese Dienst voor Extern Optreden, die onder de EU-verantwoordelijke voor buitenlandse betrekkingen Borrell ressorteert.
Het plan ziet er nu als volgt uit: een kleine groep landen, de “Core Group” zou de zaak organiseren. Daartoe zouden kunnen behoren: Duitsland en Frankrijk, andere EU-staten en EU-instellingen, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten en de parlementaire vergadering van de NAVO. De rechtbank zou alleen de hoogste verantwoordelijken van misdaden viseren, de personen die directe controle hebben over het politieke en militaire handelen, met name: president Poetin, minister van buitenlandse zaken Lavrov en defensieminister Schojgu. En de rechtbank zou alleen actief worden op aanvraag en aanklacht van Oekraïne.
Weerstand
Idealiter zou deze constructie verstevigd moeten worden door goedkeuring van de VN. Maar het is twijfelachtig of de landen van het Globale Zuiden zouden instemmen met dit concept, dat universeel recht afwijst en een rechtspraak à la tête du client organiseert en dat bovendien het recht degradeert tot een onderdeel van de machtspolitiek van de VS en hun NAVO. Het zou die landen op het idee kunnen brengen ook uitzonderingsrechtbanken op te richten, bijvoorbeeld om de verantwoordelijken van de VS en hun bondgenoten voor de oorlog in Irak te straffen.
Het Internationaal Gerechtshof (ICJ), dat door de uitzonderingsrechtbank zou omzeild worden, heeft onlangs het plan al afgewezen. Wel loopt er, zoals bekend, een arrestatiebevel tegen president Poetin en kinderrechtencommissaris Maria Levova-Belova, uitgevaardigd door het Internationaal Strafgerechtshof (ICC) wegens een aanklacht over ontvoering van Oekraïense kinderen. Dat is hinderlijk voor de betrokkenen, maar betekent verder niets.
Bovendien is het niet evident dat de Westerse beschuldigingen tegen Rusland houdbaar zijn. De betichting van een “aanvalsoorlog” is een kernstuk van de NAVO-propaganda, en geen juridisch onderbouwd gegeven. Integendeel, het is een opgedrongen ideologische constructie, die de feitelijke toedracht van het conflict in Oekraïne moet verdoezelen. Het is dus hoognodig deze kwestie kritisch aan te pakken. Daarover later meer.
