Turkije stemde, tot ontzetting van Europa, nipt ja in hun referendum. Dit was voor CD&V-Kamerlid Hendrik Bogaert en verschillende N-VA politici een reden om opnieuw het debat over dubbele nationaliteiten af te stoffen. Van de Turkse Belgen stemde immers 77,1% voor het ja-kamp, het meeste van de hele diaspora.

Andere mening? Ik hoor het graag in de reacties

Als iemand met niet twee, maar zelfs drie nationaliteiten voelde ik een sterke irritatie opkomen toen die geluiden uit te verwachte hoek weer kwamen opsteken. Ik zal, for the sake of argument, de argumenten rond Turkse stemmers overwegen. Maar de echte achtergrond van dit debat ligt ergens ander. Ik geef hieronder snel de beste argumenten tegen afschaffing van dubbele nationaliteit die ik kan bedenken. Ben je het niet met me eens en/of vind je dat ik zaken over het hoofd ziet? Laat het me a.u.b. weten in de reacties.

Dit gaat niet over het referendum

Als we Bogaert mogen geloven, is hij ontstemd over de ondemocratische waarden die door de Turkse gemeenschap is uitgedragen bij het referendum. Maar niet in elk land was driekwart van de diaspora voor het ja-kamp. Het omgekeerde was waar in Canada, China en Rusland. In het Verenigd Koninkrijk, Spanje en de VS stemde zelfs meer dan 80% tegen. Waarom lijken de Turkse Belgen minder democratische waarden uit te dragen? De echte vraag is of het integratiebeleid anders moet. Een stuk papier afpakken gaat heus de attitudes niet veranderen.

Als politici trouwens echt bezorgd zijn over de Turkse democratie, dan kijk ben ik benieuwd welk alternatief voor het migratiepact we kunnen verwachten van CD&V en N-VA.

Loyaliteit

Natuurlijk draait de kern van het argument rond loyaliteit en burgerschap: hoe kan je trouw zijn aan België als je je ook nog verbonden voelt met ander land?         
Laat ik een voorbeeld geven: Ik heb de Belgische, Kroatische en Servische nationaliteit. Het lijkt misschien niet evident om me tegelijk met die laatste twee verbonden te voelen aangezien ze amper 22 jaar geleden nog in een bloedige oorlog waren verwikkeld. Maar juist door van twee kanten van een moeilijk conflict te horen heb ik geleerd dat mensen overal hetzelfde zijn, ook al verschillen hun culturen en tradities. En ik heb duidelijk gemerkt welke enorme voordelen we hebben in de Belgische, democratische welvaartstaat. Ik heb eveneens geleerd over blinde vlekken in elk van de drie kanten.

Deze logica rond loyaliteit steunt in de eerste plaats op een verkeerde opvatting van identiteit. Deze is breder dan nationale identiteit en al helemaal niet hetzelfde als persoonlijkheid. Mij is wel eens de vraag gesteld of ik geen gespleten persoonlijkheid heb, zo met drie nationaliteiten. Nee dus. We hebben verschillende sociale rollen, die in meerdere lagen en op een complexe manier met elkaar in verhouding staan.

Wie denkt dat je jezelf niet met meer dan één cultuur kan identificeren, vraagt miljoenen mensen om een deel van zichzelf af te zweren.

Deze foute logica leidt ook tot een gevaarlijke implicatie: exclusiviteit. Wie denkt dat je jezelf niet met meer dan één cultuur kan identificeren, vraagt miljoenen mensen om een deel van zichzelf af te zweren. Pleitten tegen een dubbele nationaliteit komt neer op vragen om assimilatie in plaats van integratie.
Hier ligt de kern van het probleem. Iemand als Theo Francken is echt niet bezorgd over Belgen die in het buitenland wonen en daar de nationaliteit hebben aangevraagd. Het gaat hier om een idee van clash of civilisations: waarden die niet te verzoenen zijn. Maar in andere landen lukte dat blijkbaar wel. Er is een onderliggende simplistische opvatting van wat integratie betekent: door te eisen dat iemand ‘maar moet kiezen’ en ‘zich maar moet aanpassen’ negeert men de moeilijkere, belangrijkere vragen: hoe maak je een integratie succesvol? En wat betekent Belg zijn als je ook andere tradities kent? Van het stuk papier waar je voor kiest gaat het niet afhangen.

Wat is de bedoeling?

Waar ik niet kan inkomen, is hoe mensen veronderstellen dat een afschaffing zou inwerken op mensen. Met je identiteitskaart verlies je niet ook je herinneringen. Verbondenheid wordt gemaakt door menselijke relaties en culturele overdracht. Iemand zijn nationaliteit afpakken geeft enkel het contraproductieve signaal dat een deel van jouw niet welkom is. Verander volledig, of blijf weg.

Maar stel nu dat iemand helemaal geen voeling heeft met België maar wel het land van herkomst. Als je puur opportunistisch gezien meer hebt aan een Belgisch paspoort, kies je daarvoor. Er zijn trouwens andere manieren om actief te blijven in een  ander land buiten deelnemen aan verkiezingen. Diaspora hebben een lange geschiedenis van lobbywerk en campagnefinanciering. Dus wat denkt men te bereiken?

You know nothing, John Snow Wouter Beke

Ik vind dus kort gezegd dat het enkel spanningen kan verhogen. Ik ga eerlijk zijn: voor mij voelt dubbele nationaliteit als vorm van erkenning. Ik ben trots op de verschillende culturen die ik heb mee gekregen, inclusief de Belgische. Bovendien is het voor veel mensen een kwestie van administratie: met dubbele nationaliteit hoef je niet elke keer een visum te betalen wanneer je familie gaat bezoeken.

Naast een simplistisch idee van burgerschap en nationale identiteit, ligt het probleem bij pure onwetendheid. Wouter Beke vindt het bijvoorbeeld ‘logisch dat iemand één nationaliteit heeft’. Waarom? Omdat hij er maar één heeft? Vanuit welke assumpties redeneert hij? Heeft hij er ooit bij stil gestaan waarom mensen hier voor kiezen? Beke zegt zelf wel dat het niet zo’n vaart zal lopen. Sommige landen maken het onmogelijk om hun nationaliteit op te schorten. Bovendien, als we niet de dubbele nationaliteit van terreurverdachten kunnen afnemen, dan ‘zijn we er zelf verantwoordelijk voor’.

Misschien schrikt dit de regering voorlopig af, al kijk ik met wantrouwen naar Bart De Wever wanneer hij beweert dat we ons niet moeten laten doen door deze praktische belemmeringen.