De Duitse jurist Ralf Hohmann haalt kritisch uit tegen de manier waarop de Duitse Staatsveiligheid haar doelwitten uitbreidt: van samenzweringen tegen de staat naar kritiek op de staat, van terrorisme naar opiniedelicten. Dat staat in de ruimere context van toenemende censuur en inperking van de vrijheid van meningsuiting in de Bondsrepubliek. Een verbijsterend praktisch voorbeeld is wat een gepensioneerde militair onlangs overkwam. Hij had zich in het publiek als volgt uitgelaten: “Ik schaam mij voor deze staat, die ik meer dan 30 jaar trouw gediend heb.” En ook: “Wij hier in Duitsland laten ons door een bankier [dit slaat op ex-minister Jens Spahn] onze mensenrechten afnemen. Zij wij nu allemaal krankjorum?” Deze trouwe dienaar van de staat werd door de overheid zijn pensioen afgenomen omwille van zijn uitlatingen.

Personen die niet tevreden zijn over de staat en dat ook publiek maken zijn voortaan officieel een doelwit van de Staatsveiligheid, die in Duitsland “bescherming van de grondwet” heet, Verfassungsschutz. Maar in plaats van de grondwettelijke vrijheden te beschermen, houdt de dienst zich bezig met het inperken ervan. Tot de traditionele geviseerden van de instelling behoren personen die onder het etiket “extremisten” (wat meteen ruikt naar bomaanslagen) of vijanden van de grondwet (Verfassungsfeinde) worden gevat. Daar komen nu de personen bij die zich beroepen “op een schijnbaar recht van verzet tegen een vermeende autoritaire en los van democratische principes handelende staatsmacht”.

Massief ongenoegen over de regering

Hoeveel personen zijn er in Duitsland die ontevreden zijn over de staatsmacht? Ralf Hohmann citeert enkele enquêtes: het CIVEY-onderzoek van november toonde dat 53% van de bevraagden geen vertrouwen had in het regeringswerk van de huidige coalitie. Eerder al, in augustus, had een enquête  door de Körberstiftung laten zien dat 54% van de bevraagden weinig of geen vertrouwen in de Duitse democratie heeft. En dat 71% vond dat de leidende elites in de politiek en de media geïsoleerd leven, “in hun eigen wereldje”.

Het jongste jaarrapport van de Verfassungsschutz catalogeert personen met kritiek op de regering onder het etiket “delegitimisering van de staat”. Het gaat daarbij in het bijzonder over mensen die de door Rusland “rondgestrooide samenzweringsmythen” over de NAVO aanhangen of die hun medevoelen met de slachtoffers van de Israëlische bombardementen al te open tonen.

Het vorige jaarraport zei al dat door dergelijk denken en spreken “het vertrouwen in het staatssysteem als geheel geschokt wordt en de functioneringscapaciteit daarvan negatief beïnvloed wordt”. Dat zou “tegen de op vrijheid gebaseerde democratische basisorde” van de staat zijn.

Een strategie om de democratie uit te hollen

Ralf Hohmann ziet een duidelijke strategie in de manier waarop de vrijheid van meningsuiting wordt doorgevoerd. Ze werkt met begrippen als “delegitimatie van de staat” en “staatsbelang” die niet in het staatsrecht en niet in de grondwet voorkomen, en die eigenlijk strijdbegrippen zijn, geen juridische. Maar de rechtsinstanties gaan ze gebruiken, en straks kan de wetgever ze een officieel statuut geven omdat ze in de rechtspraak gehanteerd worden.

Hohmann citeert de staatstrechtspecialist Dietrich Murswiek: “Als de Staatsveiligheid felle kritiek op de regeringspolitiek als ‘delegitimerend’ en dus extremistisch uit het democratische discours wil verdringen, dan schiet ze tekort in haar taak, maar wordt integendeel zelf een probleem voor de democratie.”

Hohmann sluit af met de Orwelliaans geïnspireerde bedenking dat de Verfassungsschutz een Ministerie van Waarheid geworden is…

Hohmanns artikel verscheen in Unsere Zeit (orgaan van de Duitse communistische partij DKP) op 15 december:

https://www.unsere-zeit.de/neues-aus-dem-wahrheitsministerium-4786718/