De coronacrisis en zijn maatregelen hebben ervoor gezorgd dat ouderen afgezonderd werden van de samenleving. We zeiden massaal dat ze moesten binnenblijven. Ouderen werden binnen opgesloten zodat ze veilig waren.

Vele gevolgen

De coronamaatregelen, zoals het beperken van het sociaal contact tot één knuffelpersoon, hebben zowel positieve als negatieve gevolgen met zich meegebracht voor ouderen. De positieve gevolgen wegen helaas niet op tegen de enorme hoeveelheid negatieve effecten van zo’n zelfisolatie.

Zo hebben de strenge coronamaatregelen een enorme impact op het mentaal welzijn van 60-plussers. Met deze maatregelen is de emotionele eenzaamheid, het gemis aan een hechte affectieve band met iemand, toegenomen. De sociale contacten stonden hierdoor sterk onder druk. Uit onderzoek van de VUB, Universiteit Maastricht en HOGENT blijkt dat 1/3 van de ouderen minder contact heeft gehad met vrienden en kennissen (Vlaamse Ouderenraad, z.d.).

Aan de andere kant zorgden de maatregelen er wel voor dat het digitaal engagement bij vele ouderen er sterk is op vooruitgegaan. Op digitaal vlak communiceert nu meer dan 75% van de ouderen digitaal en 58% is beginnen ‘beeldbellen’ tijdens de crisis. Op vlak van engagement heeft 35% geholpen met het maken of verdelen van mondmaskers. Een volgend positief gevolg is dat 1/3 meer is gaan fietsen en wandelen en ook zaken zoals tuinieren en opruimen zijn tijdens deze crisis populair geworden. Daarnaast heeft 30% meer contact met eigen kinderen en 1/5 meer met zijn of haar eigen broers of zussen dan voor de crisis (Vlaamse Ouderenraad, z.d.).

Deze positieve gevolgen zijn goed, maar nemen naar mijn mening ook terug af. Je kan namelijk niet enkel blijven opruimen of gaan fietsen, hierdoor raak je na een tijd ook verveeld. Het is voornamelijk belangrijk om aandacht te geven aan deze negatieve gevolgen. Deze gevolgen dragen mensen nog een lange tijd met zich mee, heeft een grotere invloed dan de positieve en heeft invloed op andere aspecten.

Het virus is overal

Eenzaamheid is een gevoel dat veroorzaakt wordt door de afwezigheid van iets of iemand. Het heeft een invloed op onze mentale en fysieke gezondheid. Het kan leiden tot verminderde mobiliteit en laat de overlijdenskans stijgen (Stannah, 2018; pfizer, z.d.).

Door de coronamaatregelen nam de eenzaamheid op alle vlakken toe, maar dan vooral bij ouderen. Meer en meer mensen dreigen geïsoleerd te raken. Omdat ze enerzijds bang zijn voor het virus en anderzijds nog maar weinig mensen zien. Beperkt contact, afstand tijdens een bezoek en een kort bezoek van de (klein)kinderen zijn zwaar voor ouderen. Ouderen ontwikkelen psychosomatische symptomen, overal zien ze het Coronavirus (Beart, 2020).

Dit heb ik ook gemerkt bij mijn eigen grootouders, ze zien bijna niemand. Er kon met een ‘bubbel’ van een aantal personen afgesproken worden maar veel oudere mensen hebben niet dat aantal contacten.

“De sociale prijs die ouderen betalen is momenteel heel hoog” (M. De Soete directeur OKRA vzw, 2020)

Geen kant en klare oplossing

Voor het bestrijden van die eenzaamheid bestaat geen kant en klare oplossing, dat maakt dat het een moeilijk gegeven blijft. Voorkomen is in dit geval beter dan genezen, maar Corona werkt hier niet aan mee. Zowel de persoon als de omgeving spelen hier een belangrijke rol in.

Het is belangrijk dat de persoon en de omgeving inzet op ontmoeting, bijvoorbeeld via vrijwilligerswerk of door naar een ontmoetingscentrum te gaan. Maar ook algemene voorlichting en mentaliteitsverandering bij zowel de persoon als de hulpverleners, dit kan de deskundigheid bevorderen (Vandenbroucke, et al., 2021).

“Sociaal blijven en veel contact zoeken met je leeftijdsgenoten.” (deelnemer onderzoek oud word je niet alleen)

Naast bovengenoemde zaken kunnen de kwaliteit en de kwantiteit van de sociale contacten verbeterd worden. De behoeften en de verwachtingen van deze sociale contacten bijstellen. Alsook de omgang van deze eenzaamheidsgevoelens, het belang van dit problemen terugdringen door het te relativeren of afleiding te zoeken (Vandenbroucke, et al., 2021).

De toekomst

Sinds het begin van de Coronacrisis zijn er allerlei initiatieven opgezet om eenzaamheid bij ouderen te verminderen. Zoals bijvoorbeeld jongere mensen die die boodschappen doen voor de ouderen of (beeld) bellen met ouderen.

Vlaams minister Wouter Beke heeft een actieplan opgesteld ‘zorgen voor morgen’. In dit actieplan is er specifiek voor ouderen het ‘Vanuit ons kot-krantje’, familie kan acht weken gratis een krantje met nieuwtjes en foto’s vanuit hun kot aanmaken. Het doel is het bevorderen van de communicatie tussen de ouderen en de familie. Dit is een mooi initiatief maar wat met ouderen die geen familie (meer) hebben? (Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, z.d.).

Het thema eenzaamheid bij ouderen moet in de toekomst meer aandacht krijgen. Het is belangrijk rekening te houden met de verschillende situaties van de ouderen. Dat er meer passende initiatieven komen voor alle eenzame ouderen. Eenzaamheid is een moeilijk thema waar de samenleving voorlopig nog geen uitsluitend antwoord op heeft, enkel mogelijke acties.