De officiële uitslag wordt pas zondagavond bekendgemaakt als in alle EU-lidstaten mensen hebben gestemd. Maar de prognose van de exitpoll in Nederland toont een gepolariseerde samenleving, zoals de BBC de prognose ook omschrijft, met aan kop een partij die pro-Europa en voor een klimaatbeleid is, direct gevolgd door een extreemrechtse partij die juist minder Europa wil.
GroenLink-PvdA grootste op Europees niveau
De opkomst was 47 procent. Voor Nederland is dat best hoog, aangezien bij de vorige Europese verkiezingen in 2019 de opkomst 42 procent was, en dat was al het hoogste percentage sinds de val van de muur in 1989.
In het Europees Parlement heeft Nederland in totaal 31 zetels. Ter vergelijking, België heeft er 22. De extreemrechtse partij PVV is, net als met de landelijke verkiezingen in november 2023, de grootste winnaar, volgens de exitpoll. Ze winnen zeven zetels in het Europees Parlement, terwijl ze er vijf jaar geleden nog nul zetels hadden.
GroenLinks-PvdA, die de afgelopen vijf jaar samen de grootste waren voor Nederland in het Europees Parlement, zakken volgens de exitpoll van 9 naar 8 zetels. Ze verliezen dus 1 zetel. Maar in tegenstelling tot de landelijke verkiezingen waar de PVV dus de grootste partij is geworden, blijft GroenLinks-PvdA op Europees niveau nog steeds de grootste.
Exitpoll Nederland is barometer voor rest van Europa
Een ruk naar rechts in de EU na de Europese verkiezingen gaat geen verrassing zijn. Maar volgens Politico is deze uitslag in Nederland een graadmeter voor de voorspelde extreemrechtse opmars die we op Europees niveau mogen verwachten.
Vooral in Italië en Frankrijk wordt verwacht dat het extreemrechtse kamp grote winst boekt, en in Duitsland maakt deze kans om tweede te worden, aldus Politico. Maar volgens de BBC zullen in landen als Italië, Frankrijk, Oostenrijk, en ook bij ons in België, “de tegenstanders waarschijnlijk enige voldoening halen uit de Nederlandse exitpoll, door de prestatie van GroenLinks-PvdA”.
Frans Timmermans, partijleider van GroenLinks-PvdA, gelooft dat het stemgedrag van de Nederlandse kiezer “een enorm effect” gaat hebben op kiezers in andere EU-landen. Winst voor zijn partij in plaats van winst voor PVV zou “een wezenlijk verschil voor het internationale beeld” geven.
“Doe hetzelfde”
Uit een kiezersonderzoek van Ipsos I&O in opdracht van NOS blijkt dat van de mensen die bij de landelijke verkiezingen in 2023 voor de vier rechtse partijen hebben gestemd – PVV, VVD, NSC en BBB die nu samen een nieuwe regering gaan vormen – een groot deel afgelopen donderdag 6 juni niet is gaan stemmen bij de Europese verkiezingen. En voor de meeste Nederlanders die wel zijn gaan stemmen, waren volgens Ipsos I&O migratie en het asielbeleid de belangrijkste redenen om te gaan. Dit zal volgens BBC waarschijnlijk tijdens deze verkiezingen in een groot deel van Europa tot uiting komen.
Journaliste Clara van de Wiel (EU-correspondent vanuit Brussel voor de Nederlandse krant NRC) verwacht dat we na de Europese verkiezingen kunnen concluderen dat “radicaal-rechts in Europa een plek aan tafel heeft gekregen. En zelfs als ze niet de grootste of meest verenigde zijn, laten ze hun invloed daar gelden.”
Maar Frans Timmermans ziet in de meerderheid onder de pro-Europese partijen uit Nederland een belangrijk signaal voor de kiezers in de lidstaten die de komende dagen nog naar de stembus gaan. „Het is helemaal geen uitgemaakte zaak dat radicaal-rechts deze verkiezingen gaat winnen. Kijk eens wat Nederland doet. Doe hetzelfde!”
