Meer recent heeft Baltasar Garzón, Spaans rechter, zich kritisch uitgelaten over de instrumentalisering van de rechtsgang voor politieke doeleinden. Hij is actief betrokken bij het aan de kaak stellen van lawfare – een samentrekking van legal warfare (“legale oorlogsvoering”), een term die wordt gebruikt om de collusie tussen de rechterlijke macht en bepaalde sectoren van de politieke elite te bekritiseren.

Garzón is lid van het linkse Latijns-Amerikaanse platform Consejo Latinoamericano de Justicia y Democracia (Latijns-Amerikaanse Raad voor Recht en Democratie – CLAJUD) dat zich inzet voor de strijd tegen “het gebruik van het gerecht als politiek oorlogswapen”. Het is in deze context dat Vincent Ortiz van Le Vent se Lève (LVSL) hem interviewde.

***

Je bent betrokken bij de verdediging van Julian Assange. Welke analyse maak jij van zijn huidige situatie ? Heeft hij vanuit juridisch oogpunt nog steeds een kans om niet aan de VS te worden uitgeleverd ?

Baltasar Garzón: “Juridisch is de zaak Julian Assange heel duidelijk. Dit is politieke vervolging, gemotiveerd door het feit dat hij journalist is en een opdracht vervult die elke journalist zichzelf zou moeten opleggen: het verstrekken en verspreiden van waarheidsgetrouwe informatie.”

“Daarbij maakte hij het mogelijk om zeer ernstige en criminele feiten gepleegd door de VS aan het licht te brengen. Deze misdaden werden gepleegd door inlichtingendiensten en door het Amerikaanse leger in conflictgebieden in Irak en Afghanistan, evenals door bepaalde multinationale ondernemingen die zich schuldig maakten aan corrupte praktijken. Om die reden wordt hij vervolgd.”

“De VS passen hun spionagewet toe op Julian Assange, die spion noch staatsburger van de VS is en zelfs nog nooit een voet gezet heeft op het grondgebied van de VS. Deze extraterritoriale toepassing schendt elk fundamenteel recht op een eerlijk proces.”

“Dat is de situatie waarin wij ons bevinden, en waarbij de Britse gerechtelijke autoriteiten op onverklaarbare wijze hun goedkeuring hebben gegeven aan uitlevering! Men bevindt zich nog steeds in de fase waarin moet beslist worden over de grond van de zaak, die merkwaardig genoeg nog niet ter sprake is gekomen.”

“Naast andere essentiële elementen moeten de aanval op de vrijheid van meningsuiting, de politieke vervolging en de mogelijkheid van een disproportionele gevangenisstraf tot 175 jaar nog worden beoordeeld.”

“Als daaraan niet wordt voldaan zullen we onze toevlucht moeten nemen tot internationale instanties, die zouden kunnen benadrukken dat het recht op informatie en de vrijheid van meningsuiting op het spel staan. Dit zou ieder van ons en de journalisten in heel de wereld moeten uitdagen, omdat de fundamenten van de democratie zelf op het spel staan. Dit niet inzien is zeer ernstig.”

De verdediging van Julian Assange heeft je veel kritiek opgeleverd. Toen je op missie was bij de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS)¹ hebben enkele van haar vertegenwoordigers je bekritiseerd omdat je jouw neutraliteitsplicht niet zou zijn nagekomen. Wat is vandaag je mening over deze regionale organisatie, die er door Latijns-Amerikaans links van beschuldigd wordt zich te schikken naar de geopolitieke agenda van de Verenigde Staten?

“Het is duidelijk dat een van de fundamentele oorzaken van de disfunctie van de OAS ligt in de financiële en politieke controle die de VS over deze instelling uitoefenen. Sinds zijn oprichting in 1948 hebben meerdere OAS-secretarissen-generaal zich tegen deze controle uitgesproken: tussen de 50 en 60% van het OAS-budget wordt voorzien door de VS!”

“Vreemd genoeg hebben de VS het OAS-handvest van San José zelf niet ondertekend, de basis van het inter-Amerikaanse mensenrechtensysteem (de OAS is verantwoordelijk voor de toepassing). Ze respecteren noch accepteren de beslissingen van deze organisatie.”

“In plaats van bij te dragen aan een eerlijke integratie van de verschillende Latijns-Amerikaanse landen genereert dit dus precies het tegenovergestelde. Een tastbare manifestatie van deze neerwaartse trend kan worden gezien in de aanpak van huidige secretaris-generaal Luis Almagro.”

“Die aanpak wordt gekenmerkt door het niet-naleven van de regels van de instelling zelf. De OAS vereist onpartijdigheid zn onafhankelijkheid. De beslissingen kunnen niet ondergeschikt zijn aan de richtlijnen van een bepaald land.”

“Wie de acties van Luis Almagro nauwlettend volgt zal beseffen dat precies het tegenovergestelde gebeurt. (Almagro werd met name bekritiseerd omdat hij in november 2019 de stelling van verkiezingsfraude in Bolivia had onderschreven, waarmee hij de staatsgreep rechtvaardigde die Evo Morales ten val bracht, of zijn verdediging van een regime change-operatie tegen de Venezolaanse regering van Nicolas Maduro, nvdr).”

“Dit draagt ertoe bij dat Latijns-Amerikaanse landen zich niet vertegenwoordigd voelen binnen een organisatie die aanvankelijk wel prijzenswaardige doelstellingen had, maar die nu de opkomst verhindert van een Latijns-Amerikaanse structuur ter verdediging van de mensenrechten en de integratie en de dialoog tussen deze verschillende landen belemmert.”

“Ik denk dat de OAS in een crisis verkeert en zichzelf volledig dient te vernieuwen of anders moet ze vroeg of laat verdwijnen.”

Denk je dat het pan-Amerikaanse karakter van de OAS ter discussie staat en dat een specifiek Latijns-Amerikaans kader de voorkeur verdient?

“Ik geloof in een gemeenschappelijke Europese juridische ruimte. De EU ontwikkelt zich op basis van de gelijkwaardigheid van haar leden, ondanks al haar talrijke moeilijkheden. Die bijzondere gemeenschappelijke juridische ruimte was een succes, een stap voorwaarts die de samenwerking tussen de rechtsstelsels van de verschillende lidstaten vergemakkelijkt.”

“Het is duidelijk dat er in Latijns-Amerika mechanismen bestaan die deze richting op gaan. Ik denk dat het tijd is om die te activeren om tot zulk een unieke juridische ruimte te komen die, door de gelijkwaardigheid van de verschillende staten, de geschiedenis van Latijns-Amerika bezielt.”

“Dit is een geschiedenis die wordt bepaald door de horizon van één groot thuisland (patria grande is de term die Latijns-Amerikaans gebruikt met verwijzing naar Simon Bolivar, die de verschillende Latijns-Amerikaanse landen wilde verenigen tegen de Spaanse indringer, vandaag is term meer gemobiliseerd tegen de VS nvdr) dat we moeten terugvinden in samenwerkings- en coördinatieplannen die hier en daar al worden geschetst.”

LVSL: Tijdens je carrière heb je de rechtspraak gebruikt als instrument om mensenrechten te verdedigen. Je hebt je onlangs aangesloten bij de CLAJUD, een organisatie die zich inzet voor de strijd tegen lawfare, de politieke instrumentalisering van de rechtspraak. Hoe analyseer je deze uitbreiding van de rechterlijke sfeer naar de politiek die deze lawfare tot stand brengt?

“Dit is de degeneratie van het recht als instrument voor pacificatie en voor de bescherming van rechten. Lawfare is het heimelijke gebruik van de rechtspraak als politiek wapen om druk uit te oefenen en om de actie van de tegenstander te beperken, wanneer die niet verslagen kan worden door middel van debat en dialectische confrontatie, maar waartegen men een beroep doet op de rechterlijke macht.”

“Sommigen binnen de derde staatsmacht aanvaarden die rol te spelen door zich te mengen in democratische processen, hetgeen geen deel uitmaakt van het gewone functioneren van de rechterlijke macht.”

“Ik zeg niet dat straffeloosheid de boventoon moet gaan voeren. Het is duidelijk dat elke politieke leider, rechter, journalist of elke persoon die een strafbaar feit pleegt, het voorwerp moet uitmaken van onderzoek met alle beschikbare rechtsmiddelen. En als hij schuldig wordt bevonden moet hij de gevolgen ervan onder ogen zien, maar dat is niet waar we het hier over hebben.”

“We hebben het hier over precies het tegenovergestelde: de instrumentalisering van het recht voor andere doeleinden dan die waarvoor het zou moeten gelden – namelijk pacificatie en de verdediging van de rechten van burgers. Lawfare heeft tot doel hegemonistische economische elites te beschermen tegen populaire regeringen die een legitiem maatschappijmodel verdedigen.”

“Vanuit juridisch oogpunt zou dit niet mogen worden aangevallen, maar het gebeurt soms toch – in die mate dat de rechterlijke macht kan veranderen in een juridisch vehikel in de handen van bepaalde rechters of openbare aanklagers die er misbruik van maken.”

Dit interview verscheen op de website van Le Vent se Lève (LVSL).

Note: