Context

Naar aanleiding van de racistische stoet die jaarlijks wordt georganiseerd in Lessines, Henegouwen waarbij verschillende witte mensen verkleed gaan in zogenaamd ‘traditionele Afrikaanse kledij’, gecombineerd met blackface, verstuurde de oprichter van de Brusselse Panters twee brieven naar burgemeester Pascal De Handschutter (PS) en elk lid van de gemeenteraad.

In de brieven riep Nordin Saïdi op tot afschaffing van de racistische parade, en schreef hij dat als er niets zou worden gedaan om de stoet af te lassen, de panters zelf naar daar zouden komen en tonen dat wat er tijdens de kermis gebeurt alles behalve oké is, prompt kreeg Nordin Saïdi  een proces aan zijn been. DeWereldMorgen sprak met Mouhad Reghif, die naast zijn gewone job actief is bij het collectief ‘de Brusselse Panters’. Hij vertelt hoe het proces verliep. Een verhaal dat we nooit zouden lezen in de mainstream media.

By any means necessary

Mouhad: “Ze waren bang omdat Nordine moslim is en zien Bruxelles Panthères als een Arabische moslimgroep. Natuurlijk zeiden ze dat niet zo, maar wat naar aanleiding van het proces tegen Nordine gebeurde, vindt zijn oorsprong in pure islamofobie.”

Malcolm X. Foto: Library of Congress

“We wilden de mensen in Lessines juist bewust maken van het racisme achter de stoet, en ook de expliciet racistische activiteiten. We wilden hen sensibiliseren. Maar de eerste brief die Nordine verstuurde zagen ze meteen als een bedreiging. De bekende zin van Malcolm X ‘by any means necessary’ speelde hier een rol. Natuurlijk weten ze gewoon niet wie Malcolm X is, en kennen ze alleen zijn gewelddadige en slechte reputatie, mede vormgegeven door de media”, gaat Mouhad verder.

“Tijdens de eerste zitting in de raadkamer meende de openbare aanklager serieus dat we ‘beter Martin Luther King hadden geciteerd’. Ze zien ons duidelijk niet alleen als een bedreiging, maar als een groep mensen die maar wat bluffen zonder te weten wat we doen, terwijl Bruxelles Panthères al 10 jaar antiracistisch werk verricht gebaseerd op dekoloniale theorie. Achter alles wat we organiseren, zeggen en schrijven zit jaren van werk.”

Het proces

Na de zitting in de raadkamer ging het proces tegen Nordine Saïdi op 2 december verder in de Rechtbank van Eerste Aanleg in Doornik. In de raadkamer besliste de rechter dat er voldoende grond was om Saïdi door te verwijzen. Maar de rechtbank van Eerste Aanleg weerlegde alles en Saïdi werd zonder discussie vrijgesproken van alle aanklachten.

Mouhad: “Deze keer reageerde de openbare aanklager dat ze na een halfuur online onderzoek al kon vaststellen dat Saïdi en de panters op geen enkele manier een bedreiging vormen, en dat ze – integendeel –  onderzoek doen en mensen bewust maken van structureel racistische problemen. Ik citeer: “We kunnen het eens zijn of oneens – we stellen echter vast dat de Brusselse panters geen bedreiging vormen.” In de raadkamer werd trouwens ook aan de klacht toegevoegd dat we schuldig waren aan intimidatie. Maar ook die aanklacht ontkrachtte de openbare aanklager. “Twee e-mails verstuurd naar een burgemeester kunnen we niet als intimidatie beschouwen.”

“De eerste brief schreven we op 9 september, de tweede op 13 september. Op geen enkele mail kregen we antwoord, en toch werd zes maanden nadien in maart 2019, klacht ingediend. De enige reden daarvoor is islamofobie.”

“Er was geen enkele reden om bang te zijn. Zelfs op de grote Franstalige tv-zender van RTL, waar ik naar aanleiding van het nieuws rond de ‘bedreigende brief’ was uitgenodigd, nog voor er sprake was van een proces, heb ik duidelijk benadrukt dat Nordine – en bij uitbreiding Bruxelles Panthères – niet de intentie hadden om eender wie pijn te doen of te bedreigen. Maar dat we er simpelweg toe wilden oproepen om de activiteiten doordrongen van haat tegenover zwarte mensen – waar ook kinderen bij betrokken werden – te annuleren. Als we een toekomst voor ogen hebben waarin racisme verdwijnt, helpt het niet op bij de opvoeding kinderen aan zulke racistische activiteiten bloot te stellen.”

Even gewelddadig als de Black Panthers

Mouhad: “Er bestaat duidelijk ook de angst dat we ‘zo gewelddadig zijn als de Black Panthers vroeger in de VS’. Ik antwoordde tijdens de uitzending aan de journalist van RTL dat er natuurlijk een bewuste link is (daar zijn we ook trots op), waarop zij meende dat de Black Panthers gevaarlijk waren en wapens droegen. De Black Panthers bezaten inderdaad wapens, maar dat was compleet legaal.”

Het Black Panther Free Breakfast Program werd voortdurend lastig gevallen door de politie “op zoek naar drugs of wapens”, die nooit werden gevonden. Foto: Ducho Dennis/It’s About Time Archive

“Het Tweede Amendement van de VS-grondwet voorziet erin dat het bezit van een wapen is toegestaan, ze handelden dus binnen een legaal framework. Het erge is dat de Panthers zélf slachtoffer waren van staatsgeweld, vermoord en opgesloten werden, terwijl wat ze eigenlijk deden niet algemeen geweten is: ze deelden naast tientallen andere sociale acties eten uit aan tienduizenden kinderen over het hele land, elke dag. Daar praat niemand over.”

Lees ook: ‘The Black Panther Party en andere verhalen van de Marollen

“Mijn tussenkomst op de radio werd ook ‘s avonds op tv uitgezonden. Bruxelles Panthères had nog nooit zo een groot publiek gekend. Onze boodschap was duidelijk, en toch hebben ze nadien nog klacht ingediend.”

Schuldig bevonden door de media

Mouhad: “Vóór de vrijspraak waren we als je de media moest geloven, duidelijk schuldig. Ze schreven over een ‘bedreiging’ vormden, schuldig waren aan ‘intimidatie’, enzovoort … Ze schreven zelfs Nordine’s naam voluit, mét achternaam bij.”

“Na zijn vrijspraak was het enkel Bruzz die ons contacteerde en een artikel schreef over wat er echt gebeurd was. Alle andere Franstalige nieuwsmedia namen gewoon copy paste-gewijs Belganieuws over. Na de vrijspraak van Nordine waren de artikels dan weer heel sec, met puur de vermelding van de feiten, zonder enige nuance of commentaar. Gewoon basic “Nordine is vrijgesproken”, zonder enige rechtzetting van de voorgaande berichtgeving.

In gesprek

Is de vrijspraak een stap in de goede richting voor antiracistische organisaties?

Mouhad: “De vrijspraak betekent een grote overwinning. Niet alleen voor antiracistische bewegingen, maar voor álle politiek activisten. Want waarom werd er eigenlijk klacht tegen ons ingediend? Omdat we een brief schreven naar een persoon aan de macht, die mee de bevolking zou moeten vertegenwoordigen op een veilige manier? Net zoals onze advocate Selma Benkhelifa in de rechtszaal zei: “Als we burgers niet meer toelaten om de autoriteiten aan te schrijven, is dat het einde van onze democratie.”

Dat zou betekenen dat morgen bijvoorbeeld de ambassadeur van Saoedi-Arabië Amnesty International zou kunnen aanklagen voor intimidatie. Als Nordine was veroordeeld, zou dat vanaf dan elke activist kunnen overkomen. Dat is echt gevaarlijk.

“Vergelijk het met een organisatie als Amnesty International. Zij sporen continu burgers aan om brieven te versturen en te ondertekenen, tegen onrecht. Wat gebeurt er als Nordine een gevangenisstraf had gekregen? Dat zou betekenen dat morgen bijvoorbeeld de ambassadeur van Saoedi-Arabië Amnesty International zou kunnen aanklagen voor intimidatie. Als Nordine was veroordeeld, zou dat vanaf dan elke activist kunnen overkomen. Dat is echt gevaarlijk.”

Bruxelles Panthères is een radicaal antiracistische actiegroep. Wat doen jullie precies?

Mouhad: “De definitie voor het werk dat we met Bruxelles Panthères doen, is politiek antiracisme gebaseerd op dekoloniale theorie en denkwijzen. De mainstream organisaties daarentegen doen aan moraal antiracisme door mensen te onderwijzen over racisme, en te stellen dat we allemaal gelijk zijn. Dat is een ander niveau. Voor ons is racisme geen interpersoonlijk probleem, maar een structureel probleem dat we proberen tegengaan door te vechten tegen de structuren en de macht. We proberen mensen bewust te maken van het diep doorgedrongen staatsracisme. Ikzelf word in alle aspecten van mijn leven geconfronteerd met structureel racisme: op school, in het ziekenhuis, in mijn vrije tijd, in de zoektocht naar een job, een plek om te wonen, bij de vakond.”

Veel mensen zijn soms geshockeerd als we het over structureel racisme hebben. Zij proberen dat telkens te weerleggen door te stellen dat we in een democratisch land leven. Op papier is dat zo, maar in realiteit allesbehalve; we leven net in een democratische staat die racisme produceert.

“Veel mensen zijn soms geshockeerd als we het over structureel racisme hebben, en proberen dat telkens te weerleggen door te stellen dat we in een democratisch land leven, waar iedereen gelijk is. Op papier is dat zo, maar in realiteit allesbehalve; we leven net in een democratische staat die racisme produceert. Steeds meer zien we dat de staat racistisch gedrag vertoont.”

Een voorbeeld is de Imam uit Molenbeek. Die kreeg een bevel het grondgebied te verlaten, maar hij is al langer in België dan Sammy Mahdi en Georges-Louis Bouchez. Zij waren toen nog niet eens geboren, de Imam daarentegen was al in België sinds 1982.

“Een voorbeeld is de Imam uit Molenbeek. Die kreeg een bevel het grondgebied te verlaten, omdat hij zogezegd een gevaar vormde voor de staatsveiligheid. Hij is al langer in België dan Sammy Mahdi en Georges-Louis Bouchez. Zij waren toen nog niet eens geboren, de Imam daarentegen was al in België sinds 1982. Zo zou een Belg nooit behandeld worden, en zelfs het feit dat de Imam reeds de Belgische nationaliteit verworven had kon hem niet meer beschermen. Dat hebben we te danken aan een wet die de overheid het recht geeft om iemand simpelweg zijn nationaliteit te ontnemen, om hem daaropvolgend te kunnen wegsturen. Dat is duidelijke discriminatie in de wet, en maakt de aanname dat we allemaal ‘gelijk’ zijn heel vaag en ongegrond.”

Hebben jullie een strategie tegen de opkomst van extreemrechts?

Mouhad: “Eerst en vooral wil ik benadrukken dat er bij velen de overtuiging heerst dat Vlaanderen racistischer is dan Brussel of Wallonië, omdat in Vlaanderen N-VA en Vlaams Belang samen rond de 50 procent scoren, en al lange tijd rond de 35 procent. Maar wij geloven dat, net omdat in Wallonië of Brussel geen extreemrechtse partijen aan de macht geraken, er ook in de klassieke politieke partijen extreemrechtse ideeën aanwezig zijn. Ze zijn in feite allemaal racistisch, kijk naar wat we hebben gezien bij de burgemeester van Lessines. Die is van PS hé, een socialist dus. Hij kwam niet voor ons op.”

Bij velen heerst de overtuiging dat Vlaanderen racistischer is dan Brussel of Wallonië, maar wij geloven dat, net omdát in Wallonië of Brussel geen extreemrechtse partijen aan de macht geraken, er ook in de klassieke politieke partijen extreemrechtse ideeën aanwezig zijn.

“De brief was bovendien verzonden naar alle leden van de gemeenteraad, waar ook PTB, Écolo, CDH en MR zetelen … Niemand heeft gereageerd, géén woord. We verstuurden bovendien ook een mail naar partijvoorzitter Paul Magnette (PS) en sommige volksvertegenwoordigers van Écolo die in het Brusselse parlement zetelen, omdat we weten dat zij belang hechten aan migranten, mensen zonder papieren en mensenrechten. Van hen kregen we echter ook nooit antwoord.”

Op het volledige politieke spectrum was het stil, niemand sprak zich erover uit. Een voorbeeld van hypocrisie is dat toen Desmond Tutu recent geleden stierf, diezelfde politici hem eerden op sociale media. Daarbij negeerden ze – of sommigen citeerden – een van zijn meest bekende uitspraken.

“Op het volledige politieke spectrum was het dus stil, niemand sprak zich erover uit. Een voorbeeld van hypocrisie is dat toen Desmond Tutu recent geleden stierf, diezelfde politici hem eerden op sociale media. Daarbij negeerden ze – of sommigen citeerden – een van zijn meest bekende uitspraken: ‘If you are facing a situation of injustice and if you stay neutral, you choose the oppressors side.’ In realiteit deden deze politici exact hetzelfde, ze bleven zwijgen.”

“In het algemeen hebben we dus geen strategie tegen deze extreemrechtse partijen, want het racisme zit overal. Wat wél verandert is dat expliciet uitgesproken racisten zich meer op hun gemak zullen voelen als expliciet uitgesproken rechtse en extreemrechtse partijen aan de macht komen. Dat is inderdaad een verschil, zoals tussen Macron en Marine Le Pen, of Biden en Trump.”

Maar is er geen groter risico op georganiseerd fysiek geweld als extreemrechts aan de macht komt, zoals bij de bestorming van het Capitool in de VS onder Trump? 

Mouhad: “Laat me het zeggen met de woorden van Malcolm X. Het gaat in feite over het verschil tussen white foxes en wolves (witte vossen en wolven). Tot nu toe worden we geregeerd door witte vossen; die zijn racistisch of alleszins niet duidelijk antiracistisch. Ze lachen naar ons, houden van iedereen en hechten belang aan mensenrechten. Maar in de praktijk blijft het leven voor niet-witte mensen een hel. Aan de andere kant hebben we de wolven, extreemrechts, die luid en duidelijk roepen dat ze van ons af willen.”

Ik bedoel maar, wat is erger? De witte vos die zegt dat die je vriend is en je nadien bijt per verrassing, of de wolf die zegt dat die je zal vermoorden en opeten?

“Ik bedoel maar, wat is erger? De witte vos die zegt dat die je vriend is en je nadien bijt per verrassing, of de wolf die zegt dat die je zal vermoorden en opeten? Bij die laatste ben je meer voorbereid. Ik wil maar zeggen: voor ons is het de staat die intrinsiek racistisch is en opereert. Racisme is de ruggengraat van de westerse, racistische kolonialistische en patriarchale moderniteit. Dat racisme wordt elke dag in de praktijk omgezet door iedereen en dát is het racisme waartegen wij vechten, tegen de vossen én de wolven. Daarmee ontken ik natuurlijk niet dat het goed zou zijn als we invloed kunnen hebben op de verkiezingen.”

Misschien worden jullie in de toekomst samen met andere organisaties een gigantische, radicaal antiracistische beweging.

Mouhad: “That’s a dream (lacht). Maar in de politiek draait het om machtsverhoudingen, je moet de sterkste zijn en wij hebben niet genoeg bondgenoten. We zijn te klein en zelfs sommige andere antiracistische organisaties keren zich tegen ons. Soms overtuigen we zelfs niet diegenen met wie we aan dezelfde kant staan, omdat we ‘te radicaal’ zijn.”

“Dus ja, we zijn radicaal, maar om eerlijk te zijn weet ik niet eens wat daarmee bedoeld wordt, we gaan gewoon terug naar waar het onrecht begint. Alleszins, de hoofdeigenschap van Bruxelles Panthères is dat we autonoom en vrij zijn. En om dat te kunnen zijn heb je je eigen geld nodig. We zullen dus nooit subsidies vragen van de officiële instituties, want zij zijn net diegenen waartegen we vechten. En dat is het probleem van bijna alle antiracistische organisaties, zelfs bij de grassroots organizations. Op een gegeven moment verwachten ze een officiële rechtsstructuur en vragen ze geld van de overheid. Net zoals Unia, die krijgen geld van de federale overheid op regelmatige basis.”

“Dat we niet met subsidies werken maakt ons uniek, jammer genoeg zijn er echter niet veel andere organisaties die op die manier te werk gaan. Sommige wel, dat zijn onze broeders en zusters, maar er is een verschil tussen die twee in de filosofische aanpak van de strijd tegen racisme.”

Denk je dat die manier beter werkt om racisme tegen te gaan? 

Mouhad: “De resultaten die we graag zouden zien, zijn er niet. We zijn te klein, we hebben niet voldoende macht maar we blijven de strijd tegen racisme aangaan. We kunnen gewoonweg niet zeggen of onze manier goed kan werken, omdat bijna niemand het ons nadoet. Wat we anderzijds wel zeker weten, is dat de andere manier ook niet werkt: racisme is er nog steeds, zelfs méér en méér.”

“Een voorbeeld hiervan is de antiracismewetgeving van 1981 die ondertussen 41 jaar bestaat en 0 resultaat heeft opgelverd. Die moet dringend aangepast worden. Zelfs Unia, de grootste interfederale antiracisme-organisatie met 200 à 300 mensen in dienst onder wie verschillende werknemers een rechtendiploma bezitten, zeggen dat ze niet veel kunnen doen binnen die wet.”

“De wet werd opgesteld door een groep oude, witte mannen en het parlement van die tijd was zich absoluut niet bewust van wat racisme effectief was, omdat de mensen die in het parlement zetelden er nog nooit mee in aanraking waren geweest. Die wet moet worden gecorrigeerd, en dringend. Hoeveel miljoenen euro’s hebben we al gespendeerd in de strijd tegen racisme?”

Waarom wordt die wet niet aangepast?

Mouhad: “Omdat er geen groot genoeg draagvlak is in het maatschappelijk, politiek en activistische veld. De machtsstructuren spelen ook hier niet in ons voordeel, en daar zal niet snel verandering in komen. Unia heeft zelfs eens een Arabisch man vervolgd door ‘anti-wit’ racisme binnen die antiracismewetgeving. Kan je je inbeelden dat de grootste antiracisme-organisatie van het land een aanklacht indient voor iets dat niet bestaat? Ik word daar echt weinig hoopvol van.”

Gaan we de oplossing dan niet vinden binnen de officiële instellingen? 

Mouhad: “Ik denk van niet. Hoe kan je een probleem echt bestrijden als je job, je loon, het eten dat je ermee koopt en de huur die je ermee betaalt, afhangen van het bestaan van de instellingen waartegen je vecht?”

“Ik bedoel niet dat de mensen die voor deze instellingen werken daar bewust over nadenken, maar het probleem is er wel. You can’t bite the hand that feeds you, want het is je bron van inkomsten of middelen. En daarom is autonomie zo belangrijk. Met Bruxelles Panthères zeggen, schrijven en doen we wat we denken dat nodig is in de dekoloniale strijd tegen racisme op onze voorwaarden. We hebben geen schrik voor ons inkomen omdat we dit allemaal vrijwillig doen naast onze jobs.”

“Sommigen zeggen zelfs dat we geld krijgen van Hamas, van Iran .. We wish (lacht). Onze grootste droom is dat we kunnen stoppen met Bruxelles Panthères en dat we de antiracistische organisaties hun job kunnen laten doen. Maar ze doen het simpelweg niet goed genoeg.”

Kregen jullie veel steun van andere antiracistische organisaties voor het proces?

Mouhad: “Binnen België niet, hier was het radiostilte. Internationaal kregen we nochtans wel veel steun. Vele activisten, academici, kunstenaars en journalisten uit alle continenten betuigden hun steun. Vanuit de VS, Zuid-Amerika, Australië, Slovenië, Spanje, Nederland …”

“Bruxelles Panthères is ook lid van de DIN – Decolonial International Network – in Amsterdam. De tekst die we opstelden naar aanleiding van de aanklachten werd ook door meer dan 150 mensen buiten België ondertekend. Die internationale antiracistische organisaties zitten in hetzelfde schuitje als ons, ze werken namelijk ook binnen een Westers, modern, neokoloniaal, imperialistisch, patriarchaal en kapitalistisch land.”

Zij herkennen waarschijnlijk jullie strijd?

Mouhad: “Ja, want we delen dezelfde theoretische en filosofische basis, die fundamenteel dekoloniaal is. Zelfs toen we na een tip uit Wallonië ontdekten dat ook in het dorp Ath in Henegouwen racistische carnavalstoeten – veel erger nog, met een racistisch hoofdpersonage genaamd ‘de barbaar’ (the savage) – plaatsvonden, besloten we een mail te sturen naar de VN-organisatie UNESCO (want we hebben al gezien hoe ver een brief naar een burgemeester ons gebracht heeft).  Op die brief kregen we enkele weken later het antwoord dat we volledig gelijk hebben over het racisme en dat het event zou moeten worden afgelast.”

De VN wees erop dat wij wél de internationale conventies volgen, zij zien ons zeker niet als terroristische dreiging. Ze wees erop dat de carnavalstoet in Ath in Henegouwen zelfs erkend is als immaterieel VN-erfgoed, dus dat de stad ‘de regels moet respecteren, zeker omdat ze dat label dragen’.”

“De VN wees erop dat wij wél de internationale conventies volgen, zij zien ons zeker niet als terroristische dreiging. De carnavalstoet in Ath in Henegouwen is zelfs erkend als immaterieel VN-erfgoed, dus wees de VN erop dat de stad ‘de regels moet respecteren, zeker omdat ze dat label dragen’.”

“We blijven vechten tegen racistische ‘feestelijkheden’ en zijn oprecht opgelucht dat COVID al een stokje stak voor de edities van de voorbije jaren, het is al een kleine overwinning dat kleine kinderen twee jaar op rij al geen denigrerende, racistische verkleedpartijen moesten meemaken.”