Bepaalde specifieke knelpuntberoepen moeten meer inzetten op opleiding: dit is namelijk het geval voor technische profielen, informatici en lijnoperatoren. Maar voor de meeste manuele beroepen ligt het probleem elders. Het gaat om beroepen die ofwel slecht betaald zijn, ofwel moeilijke arbeidsomstandigheden hebben (ofwel vaak beide!). Als een werknemer in de horeca 10 EUR per uur betaald krijgt, is het geen verrassing dat de bedrijven maar moeilijk kandidaten vinden.

Laten we twee concrete voorbeelden van sectoren nemen en oplossingen voorstellen. Het eerste voorbeeld gaat om het schoonmaakpersoneel aan huis (de dienstencheques). De werknemers uit deze sector ontvangen een van de laagste lonen van België. Dit is meer bepaald te wijten aan het feit dat de verplaatsingen van de ene klant naar de andere niet beschouwd worden als arbeidstijd, en dus niet betaald worden.

Loon onder de armoedegrens

Bijgevolg verdienen de meeste werknemers in de dienstencheques (voornamelijk vrouwen) slechts 1170 EUR netto op het einde van de maand. Dat ligt zelfs onder de armoedegrens (1248 EUR volgens het statistiekbureau Statbel). Het is dus niet verwonderlijk dat deze sector in de lijst van sectoren met arbeidstekorten staat. Als we dit tekort willen opvangen, is het meest efficiënte middel het loon verbeteren, of op z’n minst de verplaatsingen beter vergoeden.

Maar loon is niet het enige middel, de arbeidsvoorwaarden zijn eveneens van belang. Laat ons een voorbeeld nemen van een andere sector met tekorten. In de voedingsindustrie is het aardappelverwerkingsbedrijf Aviko, in West-Vlaanderen, op zoek naar een honderdtal werknemers, maar het slaagt er niet in om zoveel mensen aan te nemen.

Het probleem doet zich niet enkel in dit bedrijf voor, maar vormt een algemeen gegeven in de sector. Het aangeboden werk kan namelijk zwaar zijn: men moet 8 uur per dag aardappelen sorteren. Soms moet men de hele dag zwarte vlekken op de aardappelen schoonmaken. In veel bedrijven werkt men bovendien ’s nachts en in het weekend.

Als er daarbovenop dan nog eens een van de laagste lonen in de voedingsindustrie wordt betaald, is het geen verrassing dat men niet genoeg arbeidskrachten vindt. In dit geval bestaat de oplossing dus in het verbeteren van de arbeidsomstandigheden.

Lonen en arbeidsomstandigheden verbeteren

Het is een kwestie van vraag en aanbod. Als de bedrijven veel werknemers nodig hebben, maar het aanbod beperkt is doordat de jobs niet aantrekkelijk zijn, dan moet de prijs van arbeid stijgen om het evenwicht tussen vraag en aanbod te herstellen. In dit geval kan de prijs het loon zijn, maar evengoed de kwaliteit van arbeid. Het tekort aan arbeidskrachten kan echter enkel verholpen worden als de loonwet van 1996 wordt afgeschaft, want die wet bevriest de lonen en maakt een loonsverhoging onmogelijk. Dit zou zowel voordelig zijn voor de werkgevers die personeel zoeken als voor de werknemers die met moeite de maand rondkomen.

De lonen en de arbeidsomstandigheden verbeteren is een goede strategie. Denk maar aan het beroep van vuilnisophaler, dat vroeger slecht bekeken werd door de maatschappij, maar waar geen arbeidstekorten zijn dankzij de eerlijke lonen die er betaald worden.

Als het kan voor dit beroep, kan het ook voor andere zogenaamde knelpuntberoepen. Van de horeca tot de schoonmaak, van de transportsector tot de industrie, het is hoog tijd om al deze beroepen opnieuw naar waarde te schatten.

Nancy Nyffels en Olivier Malay, medewerkers op de studiedienst van ACV Voeding en Diensten