De figuur Noam Chomsky heeft geen inleiding nodig – hij wordt alom beschouwd als de grootste publieke intellectueel ter wereld. Hij is professor emeritus linguïstiek aan het MIT en auteur van talrijke boeken over politiek en het buitenlands beleid van de VS.

Onlangs sprak Chomsky met journalisten Jen Pan and Ariella Thornhill over het Amerikaanse imperium, over 11 september, Afghanistan en de anti-oorlogsbeweging. Het volledige interview kan je bekijken op YouTube (zie onder dit artikel).

We hebben zojuist de twintigste verjaardag van 11 september achter de rug. Er zijn nu volwassenen in de VS die nog niet geboren waren toen 11 september plaatsgreep. Joe Biden heeft nu officieel de oorlog in Afghanistan beëindigd door alle troepen terug te trekken. Denk je dat we het einde van een tijdperk bereikt hebben? Zijn wij getuigen van het einde van het Amerikaanse imperium of tenminste van het begin van een nieuwe fase?

“Ik denk dat de terugtrekking bijna geen enkel effect zal hebben op het imperialistische beleid van de VS. De huidige commentaren over Afghanistan gaan praktisch allemaal over hoeveel de oorlog ons gekost heeft. Je vindt daarentegen vrijwel niets over wat hij de Afghanen gekost heeft.”

“Er zijn enkele interessante artikels die tonen dat wat de media 20 jaar geleden heel goed begrepen, maar in het belachelijke trokken, in feite correct was: er was vanaf de eerste dag geen enkele redelijke basis voor deze oorlog. Osama Bin Laden was enkel een verdachte toen de VS Afghanistan begonnen te bombarderen. Als je een verdachte wil oppakken, dan voer je een beperkte politie-actie uit. Ze hadden hem kunnen oppakken en er daarna werk van kunnen maken om te ontdekken of hij werkelijk verantwoordelijk was, iets wat toen nog niet geweten was.”

“Anti-Sovjetstrijder zet zijn leger op de weg naar vrede.” Interview van Osama Bin Laden met Robert Fisk in The Independent, 3 december 1993. Bin Landen was toen nog een van de good guys die van de VS wapens en training kreeg.

“In feite werd dit reeds acht maanden later toegegeven. Robert Muller, toenmalig hoofd van de FBI, gaf dan zijn eerste uitgebreide persconferentie waarin hij zei – na waarschijnlijk het meest intensieve onderzoek ooit ter wereld – dat “we veronderstellen dat al-Qaida en Bin Laden verantwoordelijk zijn voor 11 september, maar we hebben daar nog geen afdoende bewijzen voor.” Je bombardeert dus eerst, daarna check je om te zien of er wel enige reden voor was.”

“We weten nu dat de Taliban bereid waren zich over te geven in 2001. Minister van Defensie Donald Rumsfeld kondigde echter fier aan: “We overleggen niet met zij die zich overgeven.”

“De Taliban stelden voor dat hun leiders verder een waardig leven konden leiden. En waarom niet? Zij hadden niets verkeerds gedaan. Het verhaal was dat zij terroristen onderdak verleend hadden. Doen wij dat ook niet? Wij geven onderdak aan enkele van de ergste oorlogsmisdadigers van de moderne wereld – inbegrepen mensen die openlijk erkend werden als terroristen, zoals Orlando Bosch en Luis Posada, die een gelukkig leven mochten leiden in Florida onder de bescherming van de VS.”

“Er werden daar geen vragen over gesteld. Niemand twijfelde eraan dat zij terroristen waren. Zij waren verantwoordelijk voor, onder andere, het neerhalen van een Cubaans lijnvliegtuig (op 6 oktober 1976) waarbij 73 mensen omkwamen. Als iemand anders zoiets doet wordt hij een terrorist genoemd. Maar als wij het doen, zijn dat ‘fun and games‘.”

“Er was dus geen enkele reden om de Taliban geen waardig leven te laten leiden – wat ten andere werd uitgelegd door de meest prominente figuur van het Afghaanse anti-Taliban verzet, Abdul Haq. Hij werd geïnterviewd in de Britse media door Anatol Lieven, een hoog gewaardeerde Midden Oosten/Centraal Azië-expert. Haq veroordeelde bitter de VS-invasie, zoals ook andere Afghaanse anti-Taliban-activisten deden. Hij zei: “De VS trachten hun spieren te tonen, een overwinning te behalen en iedereen in de wereld bang te maken. Zij trekken zich het leed van de Afghanen langs geen kanten aan, noch maken zij zich bezorgd over het aantal mensen dat wij zullen verliezen.” Abdul Haq werd kort daarna door de Taliban vermoord.”

“Iedereen die toen het standpunt van Haq deelde werd genegeerd of belachelijk gemaakt door de mainstream media. Nu geven diezelfde media toe dat zijn standpunt correct was.”

“Is dit het einde van het imperium? Neen. Alle conclusies draaien enkel en alleen rond de erkenning dat deze oorlog in Afghanistan te duur was voor ons. Voortaan zullen we dus de dingen anders aanpakken.”

Je hebt elders gezegd dat, om de terugtrekking uit Afghanistan te begrijpen, de mensen een referentiekader gebruiken waarin zij de kosten van deze oorlog vergelijken met een potentieel gebruik van dat geld voor binnenlandse doeleinden, zoals welvaartsprogramma’s of andere dingen die de Amerikanen ten goede zouden komen. Je hebt aangeduid dat dit een morele kwestie is en dat wij de Afghanen enorm veel verschuldigd zijn na tientallen jaren van onze terreur.

Wat is een beter kader om het beëindigen van militaire campagnes van de VS te bepleiten? Wat zijn wij de Afghanen verschuldigd nu we ons terugtrekken? En wat kan links doen om druk uit te oefenen op de regering van de VS opdat zij, op de een of andere manier, de enorme vernielingen in Afghanistan zou compenseren?

“Jullie hebben gelijk wat betreft dat referentiekader. Het is waar dat de gekke oorlogsonkosten — 753 miljard dollar van het Pentagon-budget — een gevaar betekenen, vermits dit budget middelen wegkaapt die zwaar nodig zijn voor andere doeleinden. Dat staat los van de discussie over Afghanistan, maar de bemerking is correct.”

“Ja, we moeten onze verantwoordelijkheid nemen en iets doen om de Afghanen te helpen ontsnappen uit het puin waar wij voor een zeer groot deel verantwoordelijk voor zijn. Er zijn concrete dingen die we kunnen doen. Bijvoorbeeld, we zouden Afghaanse vluchtelingen kunnen opvangen – zonder bureaucratische beslommeringen. Die moeten waardig behandeld worden.”

“We moeten een einde maken aan het schandelijke programma van sancties opgelegd aan de Afghanen. Ik houd niet van de Taliban. Jullie houden niet van hen. Dat is echter geen reden om de Afghaanse bevolking te straffen. Zij hebben humanitaire hulp zwaar nodig. Het is het Afghaanse volk dat uitgehongerd is – niet de Taliban-leiders. Sancties straffen altijd de bevolking, nooit hun leiders. Dat geldt evenzeer voor de sancties tegen Irak, Iran, Cuba en Venezuela.”

“We kennen de echte redenen voor die sancties. Ze worden soms zelfs zo verkondigd. In het geval van Cuba, tijdens de jaren 1960, erkenden de VS dat Castro zeer populair was. Ze dachten dat de enige manier om zijn regering omver te werpen het aanstoken van ontevredenheid was. De idee was om het leven op Cuba zo onmogelijk te maken dat de bevolking hun regering zou omverwerpen. Dit was uiteraard niet de enige methode die werd gebruikt werd: president John F. Kennedy lanceerde ook een belangrijke terroristische oorlog, die de wereld bijna tot een nucleaire ramp bracht in 1962.”

“De sancties tegen Cuba namen toe onder president Bill Clinton. Toen Cuba zich in een wanhopige positie bevond na het vertrek van de Russen, haalde Clinton zijn voorganger president George Bush senior langs de rechterzijde in door nog zwaardere sancties in te voeren met de bedoeling de bevolking uit te hongeren en op de knieën te krijgen, zodat zij de regering zouden omverwerpen. Nu wordt precies hetzelfde nagestreefd.”

“Trouwens, de VS zijn het enige land dat dergelijke sancties echt kan opleggen. Dit gaat namelijk over derde-partij sancties. Iedereen moet gehoorzamen of anders word je uit het internationale financiële systeem geworpen. Alleen de VS hebben de capaciteit om dit te doen. Dit komt neer op een belangrijke vorm van staatsterrorisme. Het geval van Afghanistan is een ander voorbeeld van die aanpak.”

“We moeten ook het Internationaal Monetair Fonds en de financiering van de Wereldbank uit de sancties halen. Deze instellingen blokkeren nu fondsen, onder druk van de VS natuurlijk. Daar moet een einde aan gesteld worden. We moeten aan de Taliban en de Afghaanse bevolking alle mogelijkheden bieden om zelf hun eigen problemen op te lossen.”

“In de jaren 1980 lagen in Afghanistan betere oplossingen voor de hand. Bijvoorbeeld, nu is iedereen bezorgd om de rechten van de vrouwen. Hoe fantastisch ontroerend. Maar, wat gebeurde er weer op het einde van de jaren 1980, toen de Russen er hun eigen regime hadden van president Najibullah, dat toen wel degelijk de rechten van de vrouwen beschermde? Vrouwen gingen toen naar de universiteit en droegen de kledij die ze wilden.”

“Ze hadden uiteraard ook problemen: die werden veroorzaakt door de door de VS gesteunde Islamitische maniakken als Gulbuddin Hekmatyar, die zuur gooiden in de gezichten van de vrouwen die verkeerd gekleed gingen. Zeer geloofwaardige mensen schreven hierover artikels en stuurden ze op naar de Amerikaanse kranten, maar die weigerden ze te publiceren omdat Afghanistan een door de Russen geleid regime had.”

Zoals u zei, toen Biden de terugtrekking van de troepen aankondigde, kwam er plots die golf van commentaren in de media over de Afghaanse vrouwen en meisjes, over het lot dat hen zou beschoren zijn onder de Taliban. Als er iets is dat de laatste tientallen jaren ons geleerd hebben, is het wel dat we achterdochtig moeten zijn wat betreft ‘humanitaire interventies’.

Ondertussen beroepen een heleboel progressieven zich op het principe van “potje breken, potje betalen”. Ze menen dat het niet eerlijk is dat de VS deze ramp eerst geschapen hebben in Afghanistan en daarna gewoon inpakken en weggaan. Gezien al deze commentaren, vraag ik me af of er andere humanitaire projecten zijn die progressieve krachten zouden moeten steunen – naast het beëindigen van de sancties en het onthaal van meer vluchtelingen – zonder in de valkuil van een voortgezette interventie te tuimelen.

“Ik ben er zeker van dat er ter plekke in Afghanistan goede mensen zijn die oprecht toegewijd zijn aan de mensenrechten. Maar zij zijn het niet die het beleid uitstippelen.”

“De eerste stap in een humanitaire interventie is een einde maken aan de vernielingen. Als we zouden stoppen met vernielen, terroriseren en onze spieren rollen om iedereen te intimideren, zou dat reeds een enorme stap vooruit zijn. Als we zover geraken, kunnen we daarna beginnen met eindelijk waardevolle dingen te doen. Neem nu president George W. Bush, die verantwoordelijk was voor de invasie in Afghanistan en de invasie in Irak die er later op volgde – miljoenen mensen werden er gedood, landen werden verwoest, de hele regio werd vernield door ethnische conflicten die vroeger niet bestonden.”

“Bush deed echter wel een aantal goede dingen. Zijn gezondheidsprogramma’s in Afrika, bijvoorbeeld, waren redelijk nuttig. Dàt is humanitaire interventie. We zouden onmiddellijk een humanitair programma kunnen uitvoeren door vaccins toegankelijk te maken voor Latijns Amerika, de Caraïben, Afrika en Azië.”

“Biden heeft tenminste enkele kleine stappen gezet in die richting. Alhoewel hij niet de grote stappen zette die de People’s Vaccine Movement vroeg, zoals de patenten bevrijden van de huidige exorbitante intellectuele eigendomsrechten. Deze rechten patenteren niet alleen het product maar ook het proces. Dat is een nieuwigheid die werd ingevoerd door Clinton en andere neoliberale fanatici in de Wereldhandelsorganisatie (WTO).”

“Deze exclusieve patenten zijn een radicale schending van de vrijhandel die nooit eerder in het verleden voorkwam, allemaal ten dienste van grotere winsten voor de farmaceutische bedrijven. Wel, we kunnen die elimineren en andere landen toestaan de vaccins zelf te vervaardigen. Ze worden in elk geval toch grotendeels gecreëerd met overheidssubsidies.”

“Laat ons even naar Cuba kijken: een van de ergste wreedheden van de moderne wereld. De hele wereld – letterlijk – verzet zich sterk tegen wat wij doen. De laatste stemmimg in de VN-Algemene Vergadering was 184 tegen 2, ten voordele van de opheffing van de economische blokkade tegen Cuba. Israël was het enige land dat samen met de VS voor de verderzetting van de blokkade stemde omdat het een vazalstaat is. Niemand anders stemde voor. Komt dat uitgebreid in het nieuws?”

“De blokkade heeft als doel Cuba te straffen omdat het durfde op te staan tegen de VS — wat het ministerie van Buitenlandse Zaken, in de jaren 1960, “een succesvolle uitdaging” noemde. De VS laten niemand daarmee wegkomen en daarom vinden zij al die verhalen uit over ‘mensenrechten’.”

“Er zijn inderdaad schendingen van mensenrechten op Cuba — in feite, enkele van de ergste in het westelijk halfrond. Zij vinden plaats in de zuidoostelijke hoek van Cuba in de Baai van Guantánamo, die door de VS gewelddadig werd ingenomen en die zij weigeren terug te geven. Wat in Guantánamo gebeurt, zijn misschien wel de ergste schendingen van de mensenrechten in het westelijk halfrond.”

“Laat ons stoppen met venijnig mensenrechten te schenden op plaatsen die we met geweld gestolen hebben van Cuba en behouden omdat er een belangrijke zeehaven gevestigd is. Dat zou pas een ware humanitaire interventie zijn.

“Jullie kunnen de wereld rondkijken en oneindig veel andere gevallen vinden. Ware humanitaire interventies? Die bestaan nauwelijks.”

“Het is zeer moeilijk om een autentiek geval van humanitaire interventie te vinden. Natuurlijk wordt elke actie van een grootmacht “humanitair” genoemd. Dat is universeel. Toen Adolf Hitler Polen binnenviel, was het ‘om de mensen te beschermen tegen de wilde terreur van de Polen’. Indien we persartikels hadden over Attila de Hun, hadden we hem waarschijnlijk ook ‘humanitair’ gevonden.”

Je vermeldt George W. Bush. Hij werd in ere hersteld door het liberale establishment. Bush startte immers ooit als de incarnatie van het kwaad, stortte ons in twee oorlogen op plaatsen die onze zaken niet waren. Daarna veranderde hij in een soort stuntelende pummel die het advies volgde van ‘(zijn vice-president) Dick Cheney, de werkelijke mastermind achter de schermen. En nu is Bush terug een soort lieflijk figuur geworden — een volkse schilder die goed bevriend is met Michelle Obama.

We zagen nu hoe de media rondbazuinen dat Biden de terugtrekking uit Afghanistan zou hebben verknoeid. Ze zeggen zelfs dat hij hier nooit meer zal van herstellen. Dit zou de Democraten kunnen verpletteren in toekomstige verkiezingen. Bush lijkt daarentegen ontsnapt te zijn aan alle blaam voor zijn rol als oorlogsmisdadiger. Kan je ons vertellen hoe en waarom de media hun eigen recente geschiedenis witwassen?

“En wat met Henry Kissinger? Hij wordt geëerd ondanks dat hij een van de ergste oorlogsmisdadigers van de moderne geschiedenis is.”

Henry Kissinger, minister van buitenlandse zaken in 1976. Foto: Library of Congress

“In 1970 volgde Kissinger trouw zijn meester president Richard Nixon en gaf hij orders door van een aard die, denk ik, nooit eerder in een historisch verslag waren terug te vinden. Zijn bevelen aan de Amerikaanse luchtmacht luidden: “Massale bombardementen in Cambodja … Zet alles wat vliegt in tegen alles wat beweegt.” Zoek eens of jullie iets gelijkaardig kunnen vinden in de geschiedenis – onder de Nazi’s, of bij om het even wie. En het bleef niet bij woorden. Dit leidde tot verschrikkelijke, afschuwelijke bombardementen.”

“Ga naar India. Henry Kissinger steunde de vernieling door de Pakistanen van Oost-Bengalen (het huidige Bangladesh). Een enorm aantal mensen werd toen vermoord. Wel een miljoen of meer. Kissinger dreigde India te straffen als het zou durven trachten deze slachtpartij te stoppen.”

“En wat waren zijn redenen? Kissinger had een fotosessie met Mao Zedong in China gepland. Zij zouden elkaar ontmoeten, handen schudden en een detente aankondigen. Maar Kissinger moest Pakistan doorkruisen om er te geraken. En al die slachtpartijen waren zijn fotosessie aan het ondermijnen.”

“En Chili? Kissinger was de voorman die sterk aandrong op de omverwerping van de regering van Salvador Allende. Hij handelde langs twee sporen: één spoor was gewoon geweld – een militaire staatsgreep. Hij volgde echter ook een ‘zacht’ spoor. Doe de economie bloeden. Maak het onmogelijk voor de mensen om te leven. Zo bereikten ze tenslotte wat ze wilden en in 1973 werd een venijnige dictatuur geïnstalleerd, die toevallig op ‘de eerste 11 september’ plaatsgreep. Wat in 2001 gebeurde was de tweede 11 september.”

“Die eerste 11 september was veel erger, in alle opzichten. Vertaald in proportionele per-capita termen, zou dit betekend hebben alsof er op 11 september 2001 30.000 mensen gedood waren en nog eens 500.000 werden gefolterd. Een regering werd omvergeworpen, een venijnige dictatuur werd geïnstalleerd, wat volgde was terreur, marteling en verschrikking in overvloed.”

“En in de VS werd gefeest. Zij stuurden enorme fondsen naar Chili om de nieuwe dictatuur te helpen. Verschillende internationale agentschappen die eerder fondsen hadden geweigerd aan Allende stuurden nu enorme bedragen. De neoliberalen, die de wereld de voorbije 40 jaar geregeerd hebben, vonden het fantastisch. Zij verhuisden naar Chili om de nieuwe regering met raad en daad bij te staan.”

“Friedrich Hayek, morele leider van het neoliberalisme, ging er op bezoek en zei dat hij onder de indruk was van de vrijheid die heerste onder Augusto Pinochet en dat hij geen enkele persoon had gevonden in Chili die niet vond dat er meer vrijheid was onder de dictatuur van Pinochet dan onder Allende. Vreemd genoeg kon hij de angstkreten vanuit Via Grimaldi en twee andere foltercentra niet horen.”

“Dat was dus de reactie hier op ‘de eerste 11 september’. Ik ben er zeker van dat er jihadi’s zijn die ‘de tweede 11 september’ gevierd hebben. We vinden hen vreselijk. Wel, wij zijn veel erger. Heeft iemand hierover gesproken op 11 september? De eerste 11 september was veel erger dan wat gebeurde in september 2001. “

“Als je wil weten wat we kunnen doen, moeten we beginnen met onszelf op te voeden. Neem gewoon het concept van “eeuwigdurende oorlogen” waarover voortdurend rondgebazuind was. President Biden maakte een einde aan deze eeuwigdurende oorlogen. Wanneer begonnen die eeuwigdurende oorlogen? In 1783, de datum waarop de Britten vertrokken uit de VS. Zij hadden de kolonisten verhinderd het zogenaamde Indian Country binnen te vallen: de Indiaanse Naties in het westen van de Appalachian Mountains.”

“De Britten hadden deze uitbreiding geblokkeerd en de kolonisten wilden dat niet aanvaarden – en zeker niet mensen als George Washington, die een belangrijke grootgrondbezitter was en de Indianen absoluut wilde uitroeien. Hij beloofde hen te laten verdwijnen van de aardbodem. Onmiddellijk lanceerden de kolonisten moordpartijen en brutale oorlogen tegen de Indiaanse Naties. Uitroeiing, verplaatsingen, niet nageleefde verdragen – ik bedoel, elke gruwel die je maar kan bedenken.”

“De leidende figuur — de intellectuele architect — van het Manifest Destiny¹, John Quincy Adams, beklaagde in zijn latere jaren het lot van het “ongelukkige ras … dat wij aan het uitroeien zijn met zoveel genadeloze en gemene wreedheid.” Dat was lang na zijn eigen belangrijke bijdragen aan dit proces. En het ergste moest toen nog komen.

“Er werden miljoenen dollars uitgegeven in Afghanistan. Maar wat met het volk dat we uitroeiden, aanvielen en vernielden gedurende 250 jaar, sinds de dag van de stichting van dit land?”

De door de VS geannexeerde delen van Mexico. De talrijke Spaanse namen van staten en steden getuigen nog steeds van dit verleden. Kaart: Public Domain

“De misdaden strekten zich uit tot Californië, waar zij echt genocidair waren. Er bestaat een bekende diplomatische geschiedenis van de VS, geschreven door Thomas Bailey, die deze zaak bespreekt. Hij zegt dat deze acties ‘defensief’ waren. Hij zegt dat, nadat de kolonisten hun vrijheid (van de Britten) veroverden, zij hun feitelijke opdracht uitoefenden, namelijk het “vellen van bomen en Indianen” en territoriale uitbreiding. Zij pikten een derde van Mexico in, terwijl ze nu toch bezig waren, en ontstolen Hawaï aan zijn oorspronkelijke bevolking.”

“De VS zijn sinds hun stichting praktisch elk jaar in oorlog geweest. En er waren slachtoffers. Waarom vragen we hen niet wat dat allemaal gekost heeft? Niemand zal dat vragen, ik denk het niet. We lijken ons alleen maar bezorgd te maken over de overdreven kosten voor onszelf van deze eeuwigdurende oorlogen.”

“Er staat een goed artikel in het laatste nummer van Foreign Affairs. Het bespreekt de hoog oplopende kost van de oorlog in Afghanistan voor de VS. Duizenden miljarden dollars werden uitgegeven. Wat zeggen we echter over de mensen die we uitgeroeid, aangevallen en vernield hebben gedurende 250 jaar, sinds de stichting van het land?”

In 1862 liet president Abraham Lincoln 38 leiders van de autochtone volkeren ophangen voor ‘staatsterrorisme’. Tekening: Public Domain

“Er stat ook een artikel in The New York Times, geschreven door een vriendelijke man, Samuel Moyn, over hoe de VS zich aan het keren is naar meer humanitaire oorlogen. Hij zegt dat die nog altijd vreselijk zijn, maar dat ze tenminste meer humanitair zijn dan vroeger. En hij geeft een voorbeeld: de invasie van Koeweit door president George H. W. Bush. Hij zegt dat die veel meer humanitair was dan vroegere oorlogen.”

“Was dat zo? Terwijl Iraakse dienstplichtige boeren zich aan het terugtrekken waren uit Koeweit, gebruikte het Amerikaanse leger bulldozers om hen te bedelven in grachten en te verstikken. De luchtmacht vernielde onverdedigde infrastructuur in heel Irak. Dit was trouwens eveneens een oorlog die nooit had mogen gevochten worden. Er waren eindeloze kansen voor een diplomatische schikking. De media weigerden echter hierover te communiceren en de Amerikaanse regering verwierp elke diplomatieke oplossing gewoon.”

“Deze oorlog had kunnen vermeden worden. In feite verschilde de Iraakse invasie van Koeweit helemaal niet veel van de Amerikaanse invasie in Panama enkele maanden vroeger, maar dat is verdwenen uit de geschiedenis.”

“Werd daarover iets geschreven in The New York Times? Neen. Mensen die dit vermeldden werden gewoonweg belachelijk gemaakt, aangeklaagd als ‘niet vaderlandslievend’. Er is niets veranderd. Dezelfde instellingen, dezelfde doctrines, dezelfde overtuigingen.”

“Natuurlijk is de wereld nu enigszins anders, toch wat de bevolking betreft. De mate waarin de oorlogen tegenwoordig meer humanitair zijn, is net te danken aan mensen zoals jullie. Dit ligt bij de mensen aan de basis. Het land is beschaafder geworden als resultaat van het activisme van de jaren 1960. We hebben daar heel veel bewijsmateriaal voor, alhoewel er niet over gesproken wordt, want dit wordt niet beschouwd als het juiste verhaal.”

“Neem de oorlogen van de jaren 1980 in Centraal-Amerika. Vreselijke gruweldaden. Honderdduizenden mensen werden gedood, martelingen, slachtpartijen – alles wat je je maar kan inbeelden.”

“Maar er waren ook dingen die de VS niet meer konden doen. Zij konden niet meer doen wat John F. Kennedy nog kon doen in Zuid-Vietnam twintig jaar eerder. Ze probeerden wel, maar ze konden het niet doen. Er was eenvoudigweg te veel verzet tegen.”

“Toen hij aan de macht kwam, probeerde president Ronald Reagan wat Kennedy twintig jaar gedaan had nog te verdubbelen. Er kwam echter onmiddellijk verzet van de bevolking. Die aanvaardde dat niet meer.”

“Wat in Centraal-Amerika gebeurde was iets totaal nieuws in de geschiedenis van het imperialisme. Het was de eerste keer dat mensen uit het aanvallende land niet alleen protesteerden, maar zelfs bij de slachtoffers van het aangevallen land gingen wonen. Ik bezocht kerken in het VS-binnenland waar mensen meer wisten over Centraal-Amerika dan de academici, omdat die mensen daar ter plaatse gingen werken.”

“Dit was vroeger nooit gebeurd. Geen enkele Fransman ging ooit in een Algerijns dorp wonen. Geen enkele Amerikaan ging ooit in een Vietnamees dorp wonen. Dit was ongehoord. En het veranderde wat de VS konden doen. Artikels van academici in professionele tijdschriften deden dit niet, de mensen aan de basis, die deden het wel. En ook vandaag kunnen zij het verschil maken. Dat is wat de wereld verandert.”

Je bent actief geweest in anti-oorlogsbewegingen sinds Vietnam. Als ik terugdenk aan de anti-oorlogsbeweging die ontstond na Afghanistan, en in het bijzonder in de aanloop naar de oorlog in Irak, stopten of vertraagden deze bewegingen toch geen van beide oorlogen. Is er daarentegen toch iets wat we kunnen leren van de anti-oorlogsbewegingen uit die periode?

“Het eerste wat we moeten inzien is hoe efficiënt die bewegingen feitelijk waren. De algemene indruk is dat ze mislukt zijn. Wel, dat is niet zo.”

“We vernamen onlangs via Duitse bronnen van hoog niveau dat de regering van Bush van plan was kernwapens te gebruiken in Afghanistan. Dat is niet gebeurd omdat de Amerikaanse bevolking dit niet zou aanvaard hebben.”

“De Iraakse oorlog bracht ook iets nieuws in de geschiedenis van het imperialisme. Er waren massale protesten, waaraan jullie deelnamen, nog voor de oorlog officieel gelanceerd was. In feite was de oorlog wel al sinds lang bezig – sinds Bill Clinton Irak bombardeerde in 1998 – maar officieel werd deze oorlog slechts gelanceerd in maart 2003.”

“De dag voordien vroegen mijn studenten in het Massachusetts Institute of Technology (MIT) mij mijn les te annuleren, zodat zij konden deelnemen aan massale demonstraties, nog voor de oorlog officieel verklaard werd. Dit soort dingen is nooit eerder gebeurd in de geschiedenis van het imperialisme.”

“Terwijl wat in Irak gebeurde zeer erg was, had het toch nog veel erger kunnen zijn. Indien Rumsfeld, Cheney en de rest van hen vrije teugels hadden gehad, weten we niet wat er kon gebeurd zijn. Ze werden ingeperkt door het publieke verzet aan de basis. En dit is keer op keer gebeurd. Er wordt daar niet over geschreven, want dat is ‘het verkeerde verhaal’. Maar het is een verhaal dat we moeten erkennen.”

“Ik denk niet dat de anti-oorlog beweging ineffectief was. Ik denk zelfs dat zij zéér effectief was. Het is een ware factor die leidde tot een zeer gelimiteerde vermindering van geweld, terreur, vernieling. De les is: werk harder door. “

“Neem de zeer ernstige bedreiging van de kernwapens, die sterk toenam onder president Donald Trump. Tot nog toe zet president Biden hetzelfde beleid voort. Wel, laat ons eens achteruit kijken. In het begin van de jaren 1980 waren er enorme publieke manifestaties tegen de plaatsing van korte afstandsraketten in West Duitsland protesteerden². Deze raketten konden Moskou bereiken binnen de twintig minuten. Er waren gelijkaardige enorme protesten in de rest van Europa.”

Op 23 oktober 1983 stapte de grootste betoging in de Belgische geschiedenis door de straten van Brussel. Foto: Edward Schellens/amsab.be

“Die protesten waren effectief. Ze dwongen Reagan ertoe het aanbod van Sovjetleider Mikhail Gorbachov te aanvaarden om het Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty op te stellen. Dit betekende een enorme stap naar de vrede toe. Het verminderde in grote mate de bedreigingen die gemakkelijk tot een kernwapenoorlog hadden kunnen leiden.”

“Als deel van zijn algemeen afbraakbeleid, dat alles wat enige waarde had heeft vernield, ontmantelde Trump dit verdrag. En onmiddellijk, op de herdenkingsverjaardag van Hiroshima, plaatste hij nieuwe kernraketten die dit verdrag schenden.”

“De manifestaties van de vroege jaren 1980 limiteerden dit beleid enigszins. Dit is ook een les die we moeten trekken. Die manifestaties kunnen ook vandaag plaatsgrijpen en de huidige koers naar rampscenario’s helpen stoppen.”

“Hetzelfde geldt voor de vernietiging van het klimaat. Druk van de bevolking – over het algemeen zijn dat de jongeren – heeft Biden onder druk gezet om formeel programma’s te onderschrijven die nog niet zo slecht zijn. Die zijn natuurlijk ruim onvoldoende, maar toch beter dan alles wat hiervoor werd gedaan.”

“Op 9 augustus publiceerde het Intergovernmental Panel on Climate Change van de VN zijn laatste verslag. Wat gebeurde er in de volgende dagen? Biden stuurde een oproep aan de OPEC-landen om hun productie op te drijven omdat hij lagere gasprijzen wil in de VS om zo de verkiezingsvooruitzichten op te krikken.”

“Dit is waarom activisme aan de basis het verschil maakt. Activisten van de Sunrise Movement bezetten het bureau van Nancy Pelosi. Ze kregen steun van Alexandria Ocasio-Cortez, zodat ze niet zomaar buiten gesmeten werden. Dit leidde tot een werkelijke resolutie in het Congres. Het gaat de goede kant op.”

“Ocasio-Cortez en Ed Markey hebben een resolutie ingediend, waarin een zeer gevoelig programma wordt beschreven dat effectief de ernstige bedreiging van milieuvernieling zou aanpakken. Het gaat nog maar om een resolutie, maar je moet verder gaan dan dat om die om te vormen tot wetgeving. En dat zal zeer veel werk eisen.”

“De Republikeinen zullen er zich uiteraard 100 procent tegen verzetten. Hun engagement bestaat er op dit moment in om slaafs de bedrijfssector te dienen en Trumps laarzen te poetsen zodat de massa’s die hij organiseerde niet tegen hen in zouden gaan. Dat is wat de Republikeinse Partij is. Voor hen is het niet belangrijk wat er met het land of met de wereld gebeurt. Ze zijn 100 procent tegen en niets kan hen daarvan afleiden.”

“En dan zijn er die enkele (rechtse) Democraten die alles kunnen blokkeren. We weten wie ze zijn. Wel, daar is ook werk aan de winkel.”

Wat is een links buitenlands beleid eigenlijk? Hoe kunnen we pleiten ten voordele van een links buitenlands beleid? Hoe houden we het hoofd koel, terwijl we bedwelmd worden door de rooskleurige beloftes van slechte acteurs?

“Wel, jullie publiceren artikels in Jacobin, en jullie organiseren mensen om te handelen op basis van wat ze geleerd hebben. Er zijn geen geheimen. We weten hoe dit aan te pakken. We hebben het reeds keer op keer gedaan. Elke volksbeweging, elke belangrijke zaak, die door de eeuwen heen gewonnen werd, werd gewonnen door mensen die aan de basis werken.”

“Neem de burgerrechtenbeweging (van de jaren 1960). Spreek over de burgerrechtenbeweging en de naam die bij je opkomt is die van Martin Luther King, die een groot figuur was. Hij verdient die eer.”

“Maar ik ben zeker dat het eerste wat hij zelf zou zeggen is dat hij slechts op een golf reed die door de bevolking was geschapen, mensen wiens naam niemand kent – activisten die meereden op de vrijheidsbussen in Alabama, de zwarte boer die de moed had om een stemlokaal binnen te stappen in een racistisch land, enzovoort.”

“Mijn oude vriend Howard Zinn drukte dat zeer goed uit. Hij zei dat “wat belangrijk is, zijn de ontelbare kleine daden van onbekende mensen die de basis leggen van de gebeurtenissen van de geschiedenis.” Ik denk dat dat het punt is. We kennen niet eens de namen van de mensen die het echt belangrijke en betekenisvolle werk gedaan hebben, zoals we ook de namen niet kennen van de mensen die overzee moedig en onder vreselijke omstandigheden vechten voor hun rechten.”

“We kunnen hen op vele manieren helpen. We hebben dit in het verleden gedaan en we kunnen het ook in de toekomst doen. Maar de tijd dringt. De problemen zijn veel dringender dan ze in het verleden waren.”

Noam Chomsky: Average People Still Have the Power to Stop Wars werd vertaald door Roos De Witte. De oorspronkelijke tekst bevat talrijke internetlinks naar secundaire informatie.

Het volledige interview kan je hier volgen (Engels, 58:33):

Notes: