Waarom wordt er gestaakt?

In België zijn de lonen vastgelegd in collectieve arbeidsovereenkomsten. Om de twee jaar onderhandelen werkgeversorganisaties en vakbonden over de loonstijging, wat dan resulteert in een Interprofessioneel Akkoord (IPA).

In 1996 is de regering de werkgeversorganisaties echter te hulp geschoten. In de Wet van 26 juli 1996 werden de onderhandelingen in een strak kader geplaatst. Eerst komt er een rapport van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven dat – in een soort race-to-the-bottom logica – stelt hoeveel de verwachte loonstijgingen zijn in de ons omringende landen en op basis daarvan aanbeveelt hoeveel de lonen mogen stijgen in België. Het debat wordt overigens niet eerlijk gevoerd, want met loonkostverminderingen voor Belgische werkgevers (goed voor 8,4 miljard euro) wordt geen rekening gehouden in de vergelijking. Op basis van dat rapport worden dan de onderhandelingen gevoerd. Komen de werkgevers en vakbonden er niet uit, dan beslist de regering. Die houdt zich aan het rapport.

Deze wet is een dwangbuis: de lonen mogen niet meer stijgen dan wat in het rapport staat. En als er een loonnorm is vastgelegd op nationaal vlak, mag in geen enkele sector of bedrijf, of zelfs op individueel niveau, een loonsverhoging worden afgesproken.

De loononderhandelingen verliepen bijgevolg altijd al moeilijk. Vanaf de jaren 2010 werd bijna geen deftige loonsverhoging meer afgesproken. Toch was dit keurslijf nog altijd onvoldoende strak voor de werkgeversorganisaties: op hun vraag werd in 2017 de wet aangepast en ging men over tot sancties indien er toch loonstijgingen werden doorgevoerd in sectoren of bedrijven.

Wat betekent die loonnormwet nu concreet voor de huidige loononderhandelingen? Het rapport beveelt een loonstijging aan van … 0,4%, dat is peanuts. Hierdoor is er geen echte mogelijkheid om te onderhandelen.

Soms wordt er gezegd dat we “toch nog de index hebben”, maar dat betekent enkel dat de lonen gelijke tred houden met de inflatie (koopkracht). Een indexering van de lonen is dus geen verhoging van de lonen, terwijl de productiviteit wel blijft stijgen.

De loonnormwet van 1996 is met andere woorden fundamenteel onrechtvaardig en moet worden aangepast.

Waarom wordt er nu gestaakt?

De afgelopen jaren waren er amper loonstijgingen, waarom is er dan nu zo’n algemene bereidheid om te staken? Corona is het antwoord. De coronacrisis trof niet alle bedrijven in gelijke mate: waar kleine bedrijven het vaak moeilijk hebben gekregen om het hoofd boven water te houden, konden andere bedrijven in een aantal sectoren fenomenale winsten boeken.

Daartegenover staat dat alle werknemers het tijdens de coronacrisis zwaar hebben gehad. Grosso modo waren er vier groepen: je had een groep die moest doorwerken, vaak in onveilige omstandigheden en onder hoge werkdruk, een groep die tele-werkte, een groep die economisch werkloos was en met inkomensverlies thuiszat en een groep die zijn werk verloor. Al deze groepen moesten dan nog zorgen dat ze op familiaal vlak alles zo goed mogelijk probeerden te regelen, de facturen konden betalen, kinderopvang regelen.

De staking appelleert dan ook aan een dieperliggend gevoel, het gevoel geen erkenning te krijgen, geen respect voor het feit dat er doorgewerkt werd in moeilijke omstandigheden of loonverlies werd geleden. Geen erkenning, noch in woorden noch in daden. Het is een gevoel dat veel werknemers herkennen. Dat CEO’s het maar normaal vinden dat mensen moeten doorwerken, terwijl zijzelf veel minder hard getroffen worden door de coronacrisis. In plaats van respect en erkenning voor het harde werk, krijgt men arrogantie, grenzeloze arrogantie.

Van Voka en aanverwanten horen we dat het nu “echt niet het moment is” om te staken. De staking zou in het beste geval “niet constructief” zijn, in het slechtste geval “onverantwoord” en “gevaarlijk”. Werkgeversorganisaties maken met deze argumenten op hypocriete en schaamteloze wijze misbruik van de coronasituatie. We hoorden hen niet zeggen dat het onverantwoord en gevaarlijk was om mensen te laten doorwerken, maar opkomen voor hun rechten is dat plots wel.

Hun wereldvisie is duidelijk: als het gaat om rechten van werknemers, bestaat er helemaal geen vrijheid. Geen vrijheid om collectief te onderhandelen, geen vrijheid om actie te voeren. Het zijn dan ook rechten die afgedwongen werden door de arbeidersbeweging en waar elke dag voor moet worden opgekomen.

Ze verdedigen de belangen van die ene groep die graag onzichtbaar blijft en in het vuistje lacht: de grote aandeelhouders. Dankzij de coronacrisis hebben de leepsten onder hen fenomenale dividenden kunnen opstrijken. Cynisch gesproken hebben zij er belang bij dat de coronacrisis aansleept: meer winst en minder protest. En in de buitenwijken waar ze vertoeven, hebben ze overigens ook minder last van de vrijheidsbeperkingen.

“Staken is onze welvaart kraken”, luidt de visual en leugen van Voka. De waarheid is dat staken ervoor zorgt dat de welvaart vloeit naar zij die hem hebben gecreëerd en die opnieuw in de samenleving wordt geïnvesteerd.

Al wie heeft doorgewerkt en wie telewerkt, elke groep kan staken. En ze doen dit ook best, uit solidariteit met elkaar en met eenieder die het moeilijk heeft in de samenleving. Sterkere vakbonden, hogere lonen, respect voor wie werkt en de samenleving doet draaien, het maakt een samenleving sterk, zorgt voor minder ongelijkheid en verdeeldheid. Hogere brutolonen doen meer geld vloeien naar de sociale zekerheid, voor de broodnodige financiering van de gezondheidszorg en de pensioenen.

Het is tijd voor offensieve eisen namens de werknemersbeweging

Hoewel de krachten aan de tegenzijde sterk lijken, hebben we de tijdsgeest mee. Wereldwijd is er sprake van the revival of the working class. Voor velen is het genoeg geweest. De miljoenen die Amazon besteedt aan PR en advocatenkantoren kunnen en zullen de vakbond niet buiten houden. Dit voorbeeld moet de werkende klasse overal ter wereld sterken en het geloof in eigen kunnen vergroten. Maandag leggen vele werknemers, vrouw en man, jong en oud, Belg en migrant het werk neer in hun belang en uw belang. Wij steunen hen, u ook?

• Ondervindt u problemen bij de uitoefening van uw stakingsrecht, contacteer Legal Teams via 0473/932639

• Op 1 april om 19u30 geeft Jan Buelens een webinar met als titel “het recht op staken bedreigd”. Schrijf u in via deze link (https://marx.be/nl/formation/maandelijkse-webinars/het-recht-op-staken-bedreigd/)