Het wetsvoorstel voorziet in een belasting van 120 rand (7,6 euro) per ton CO2, maar door verschillende vrijstellingen daalt de effectieve belasting naar 6 tot 54 rand per ton (0,4 tot 3,4 euro), afhankelijk van de industrie. 

In zijn begrotingstoespraak gisteren (woensdag) kondigde minister van Financiën Tito Mboweni naast de taks ook middelen aan om het staatsbedrijf Eskom te herstructureren. Eskom is nu nog eigenaar van de meeste steenkoolcentrales in het land. 

“De duurzaamheidsuitdaging betreft ons allemaal”, zei Mboweni. “De klimaatverandering is een feit. De stappen die we bij Eskom nemen staan ons toe om hernieuwbare energie uit te bouwen, en de steenkooltaks komt er op 1 juni 2019.”

De wet moet wel nog goedgekeurd worden door de Nationale Raad van Provincies en door de president.

In 2010 al werd voor het eerst een CO2-taks voorgesteld, maar die werd steeds opnieuw uitgesteld onder druk van de industrie en door politieke besluiteloosheid. De mate waarmee de taks moet stijgen is ook al flink gekrompen: van 10 procent per jaar in het originele voorstel tot 2 procent boven de inflatie nu. 

Belangrijke stap

Klimaatdeskundigen noemen de wet dan ook significant maar waarschuwen dat de onmiddellijke impact beperkt zal zijn. 

“Dat Zuid-Afrika de CO2-taks herbevestigt en implementatie voorziet in juni 2019 is een broodnodige en belangrijke stap voorwaarts”, zegt Patrick Curran, analist aan de London School of Economics, die al sinds het eerste idee van de wet het proces volgt. “Maar uit de eigen analyse van de Zuid-Afrikaanse regering blijkt al dat het huidige ontwerp van de taks te zwak is en niet genoeg zal doen om aan de klimaatbeloftes te voldoen die het land in Parijs heeft gedaan.”

Het is cruciaal dat de taks wordt versterkt in toekomstige herzieningen, te beginnen in 2022, om in overeenstemming te komen met de nationale en internationale klimaatdoelstellingen van Zuid-Afrika”, zegt Curran. “Daarvoor is een waaier aan ondersteunend beleid nodig, zoals meer investeringen in hernieuwbare energie.”

Omscholing

Ook Harald Winkler, hoogleraar Energie- en Klimaatbeleid aan de Universiteit van Kaapstad, is het daarmee eens. Hij dringt er bij de overheid op aan om de inkomsten uit de CO2-taks te investeren in schone energie en de omscholing van mijnwerkers. 

“Ja, we moeten die transitie van steenkool naar hernieuwbare energiebronnen maken”, zegt hij. “Maar er zijn ook mijnwerkers en hun gemeenschappen die afhankelijk zijn van de inkomsten uit steenkool. De inkomsten uit de taks moeten gebruikt worden om te zorgen dat de armsten niet slechter af zijn na de transitie.”

Klimaatbeloftes

Zuid-Afrika haalt momenteel nog 90 procent van zijn elektriciteit en twee derde van de totale energievraag uit het erg vervuilende steenkool. In het kader van het klimaatakkoord van Parijs beloofde het land om de uitstoot te laten pieken tussen 2020 en 2025, om dan zo’n tien jaar te plafonneren en daarna te dalen. 

Sinds die beloftes uit 2015 zijn wind- en zonne-energie echter aan een flinke opmars bezig, omdat ze qua prijs kunnen concurreren met nieuwe steenkoolcentrales. Tegelijk krijgt de bevolking te maken met stroompannes om dat de verouderde en slecht onderhouden steenkoolcentrales er niet in slagen aan de vraag te voldoen. 

Herstructurering

Eskom, de grootste stroomproducent van het land, ondergaat een diepgaande herstructurering om de productietak, die in diepe schulden zit, los te maken van het netwerkbeheer en stroomdistributie. Mboweni kondigde een reddingsplan van R69 miljard (4 miljard euro) aan, dat gepaard moet gaan met sterke besparingen in het bedrijf. 

Volgens Winkler is de herstructurering “goed nieuws voor hernieuwbare energie”, omdat onafhankelijke stroomproducenten makkelijker toegang zullen krijgen tot het netwerk, dat niet langer afhankelijk is van het monopolie van Eskom als producent. 

Naast de CO2-taks werkt Zuid-Afrika ook aan een klimaat-kaderwet die ook in de oprichting voorziet van instellingen om de uitstoot van verschillende economische sectoren te monitoren en te beheren.

Bron: Climate Home News