De watercrisis in Kaapstad haalt wereldwijd het nieuws. Sinds 1 februari mogen inwoners nog slechts 50 liter water per dag verbruiken. Dat moet volstaan om te koken, de afwas te doen, 90 seconden te douchen en één keer het toilet door te spoelen. Maar waar nauwelijks over gesproken wordt in de pers, is dat deze waterschaarste armen veel harder treft dan de rijke Capetownians. Mandy Moussouris van FOS-partner International Labour Research and Information Group (ILRIG) schreef de volgende analyse.

Onder de oppervlakte van elk Zuid-Afrikaans verhaal, elke Zuid-Afrikaanse overwinning en elke Zuid-Afrikaanse crisis, sluimeren de thema’s ‘ras’ en ‘klasse’. De huidige watercrisis in Kaapstad vormt hier geen uitzondering op. Integendeel, ze is de belichaming van de schokkende ongelijkheid in het land en hoe deze zich manifesteert in elk aspect van ons leven.

Armen betalen de watercrisis

Om de huidige watercrisis te kunnen begrijpen, is het dan ook belangrijk om de socio-economische context van het land te kennen. Wereldwijd creëert het kapitalisme ongelijkheid, onrechtvaardigheid, milieuschade en klimaatopwarming. Maar in Kaapstad komt dit zelfs tot uiting in de waterdistributie. Winst maken is voor het neo-liberaal stadsbestuur belangrijker dan dienstverlening aan inwoners. Zeker aan arme inwoners.

De Environmental Monitoring Group (EMG), vraagt zich af waarom er nu pas publieke verontwaardiging komt: “meer dan 140 000 gezinnen hebben al heel lang een gelimiteerd verbruik van 87 liter per persoon per dag. Daarvoor worden sinds 2007 verplichte ‘waterbeheertoestellen’ geïnstalleerd in de huizen in arme buurten. Deze arme gezinnen zullen ook na de huidige crisis blijven kampen met waterrantsoenering”.

Een tweede reden waardoor armen veel harder getroffen worden dan rijken, zijn de watertarieven. Het stadsbestuur heeft prijsstijgingen doorgevoerd om zo het verbruik te beperken, maar: “wat voor de meeste mensen inderdaad duur is, is voor anderen belachelijk goedkoop”. De meeste arme gezinnen kunnen het zich niet veroorloven om meer te verbruiken dan het zeer beperkte gratis basisverbruik. Voor hen is waterrantsoenering al meer dan tien jaar een dagdagelijkse realiteit. Wat ook bijzonder cynisch is, is dat de facturen voor kleine verbruikers – meestal arme families – sinds 2010 veel sterker gestegen zijn dan de facturen voor grootverbruikers. Die laatste zijn meestal rijke gezinnen met zwembaden en geïrrigeerde tuinen. De reden hiervoor is dat de ‘boetes’ voor zeer groot verbruik naar beneden gegaan zijn, terwijl de tarieven voor gewoon verbruik verder gestegen zijn.

Het EMG bekritiseert ook de manier waarop het stadsbestuur prioriteiten legt in de waterdistributie: “in een stad met structurele waterschaarste zoals Kaapstad, moeten we wellicht nadenken over het verbieden van privé zwembaden, golfterreinen en geïrrigeerde tuinen. Zelfs al hebben mensen geld genoeg om te betalen voor dit soort verbruik. Dit water kan op een betere manier verdeeld worden en gebruikt worden om grotere buffers aan te leggen. […] Wanneer water zo schaars is, is het prijsmechanisme niet het rechtvaardigste allocatiemechanisme”.

Een ander voorbeeld dat EMG geeft, zijn de bepalingen inzake waterbeperkingen die van kracht zijn. Het stadsbestuur bepaalt het niveau van de beperking en elk niveau wordt gekenmerkt door specifieke maatregelen. Maar niveau 3B bijvoorbeeld, laat nog steeds toe dat je privé zwembaden mag aanvullen. Tegelijkertijd is er onder 3B een verbod van kracht op verlenen van goedkeuring aan arme gezinnen met een ‘waterbeheertoestel’ die een tijdelijke verhoging van hun limiet aanvragen.

Water is een mensenrecht

Toegang tot water hangt vandaag af van hoeveel je ervoor kan betalen. Maar dit is niet de manier waarop een samenleving hier mee zou moeten omgaan. De noden en behoeften van mensen zouden centraal moeten staan. Water is een collectief goed en niemand kan ‘eigenaar’ zijn van water. Toegang tot water is een essentieel mensenrecht. Elk beleid rond waterdistributie zou dan ook op dat principe gebaseerd moeten zijn.

Auteur: Mandy Moussouris (ILRIG)
Vertaling: Jasper Rommel (FOS)