Opinie - Maartje De Vries

Deeltijds het nieuwe voltijds? Ja, maar dan graag met een voltijds loon

De samenleving staat voor de keuze. Ofwel houden we vast aan die wilde herverdeling van werk, die werkloosheid, ziekte, overwerk en weinig kwaliteitsvolle vrije tijd inhoudt. Ofwel kleuren we buiten de lijntjes van het marktdenken en de winsthonger en kiezen we voor een 30-urenweek.

donderdag 14 juli 2016 15:50
Spread the love

Deeltijds wordt het nieuwe voltijds. Deze stelling duikt regelmatig op. Het aantal deeltijds tewerkgestelden steeg de laatste 10 jaar effectief met 28 procent. Zo liet het Neutraal Syndicaat Voor Zelfstandigen recent weten. Zij wijzen de stijging toe aan persoonlijke overwegingen van de werknemers, namelijk aan betere fiscale voordelen voor deeltijdsen. Liggen deze overwegingen werkelijk aan de basis van deze forse toename van deeltijds werk? Of moeten we de oorzaken elders zoeken? En is voltijds werk dan niet meer gewenst?

Als we twee voorbeelden bekijken van vrouwen – want het zijn toch voornamelijk vrouwen die minder uren betaald werken – dan lijken heel andere argumenten de kop op te steken. Neem nu Leen, een winkelbediende en moeder van twee. Zij werkt met een deeltijds contract. Meer dan eens heeft ze tevergeefs een voltijds contract bepleit bij haar werkgever. Haar loon is mager, gelukkig heeft ze een partner met een degelijk inkomen. Veel van haar collega’s staan er echter alleen voor en voor hen is het vaak een bitter gevecht om de eindjes aan elkaar te knopen.

Voor alleenstaande moeder Claudine speelde er andere overwegingen. Zij werkte voltijds als receptioniste maar raakte verstrikt in de ratrace tussen haar werk en de zorg voor haar gezin: gebrek aan degelijke voor- en naschoolse opvang, constant gepuzzel tijdens schoolvakanties. Door het constante lopen en gejaag geraakte ze er helemaal onderdoor. Hoewel ze haar job graag doet, besloot ze om minder uren betaald te werken. Alleen zo is het combineerbaar voor haar en voor haar gezin.

Noodzaak

Deze verhalen klinken velen waarschijnlijk bekend in de oren. Noodzaak en geen andere keuze hebben, zijn de belangrijkste reden van deeltijds werk. Slechts 10 procent van alle vrouwen die deeltijds werkt zegt geen voltijdse job te willen. De gevolgen van deze gedwongen keuze dragen vrouwen individueel. Het heeft een weerslag op hun loon, op de opbouw van sociale zekerheidsrechten en op hun gezondheid. Er gaat ook een enorme flexibiliteit mee gepaard. Deeltijdsen zijn gemakkelijk flexibel inzetbaar en bevinden zich vaak in wisselende uurroosters.

De Wet-Peeters dreigt die flexibiliteit op een onmenselijke manier te verhogen. De werkgever mag dan slechts 24 uren vooraf verwittigen hoe de volgende werkdag eruit zal zien. Het wordt zo onmogelijk om ook maar enige planning en ritme in je dagelijks leven te verwerken, met de nodige stress en onzekerheid tot gevolg. Ongetwijfeld zullen nog meer werknemers bezwijken onder de combinatiedruk en zal het aantal zieken toenemen.

Het vele deeltijdse werk van vrouwen is een weerspiegeling van de kloof tussen vrouwen en mannen in de samenleving. Nog steeds zijn vooral vrouwen verantwoordelijk voor de zorgtaken en drijft hen dat tot deeltijds werk. De toename van het deeltijds werk versterkt en vergroot die kloof op haar beurt. Het verzwakt vrouwen financieel in elke fase van hun leven. Er is nood aan een werkritme dat meer aansluit bij deze realiteit. Met een 30-urenweek kunnen we de voltijdse norm veel beter laten aansluiten bij de noden van de gezinnen en bieden we de mogelijkheid aan vrouwen om meer voltijds te werken en zo de financiële kloof met mannen te dichten.

Zorgtaken

Dat bewijst ook de Franse casus, waar er in 2000 werd overgeschakeld naar een 35-urenweek. Een groot deel van de vrouwen die voor de arbeidsduurvermindering minder dan 35-uren werkten, kozen na de invoering ervan voor een voltijdse job. Ook voor werkneemsters die onder een 30-urenweek nog niet aan een voltijdse baan zouden geraken, betekent het laten zakken van de voltijdse norm een loonsverhoging. Op die manier draagt zo’n collectieve arbeidsduurvermindering bij tot sterker financiële positie van vrouwen.

Dat is niet alles. Een 30-urenweek zorgt voor een betere combinatie tussen arbeid en gezin en biedt ouders meer vrije tijd. Zeker de alleenstaande ouders varen hier wel bij. Natuurlijk horen de zorgtaken niet enkel bij vrouwen te zitten en moet er werk gemaakt worden van een evenwichtigere verdeling. Ook hier kan een 30-urenweek bij helpen. Het zorgt ervoor dat betaalde werktijd van vrouwen en mannen meer in evenwicht is en dat de ene niet meer tijd ‘thuis’ is dan de andere en zo bijna automatisch meer zorgtaken opneemt. Natuurlijk wil dit niet zeggen dat alle problemen op magische wijze plots van de baan zijn, maar het creëert wel een materiële situatie om het anders aan te pakken. Verder biedt het vrouwen ook meer vrije tijd, iets dat op dit moment velen ontbreekt.

Het vele deeltijdse werk is ook een kenmerk van de versnipperde en onlogische verdeling van het werk op dit moment. Het arbeidsmarktbeleid staat vandaag volledig in functie van de noden van de bedrijven en de beoogde winstmarges. De werkgevers eisen steeds meer flexibiliteit. Vaste, volwaardige, stabiele banen maken plaats voor flexijobs en minijobs. Maar ook werknemers met vaste banen worden steeds flexibeler ingezet. Het gevolg hiervan is dat de ene zich kapot werkt, terwijl anderen te weinig werken om goed te kunnen leven en nog anderen volledig aan de zijlijn staan.

Wet-Peeters

De Wet-Peeters zal dit effect versterken door de flexibiliteit en de mogelijkheid om overuren te presteren te vergroten. Dat heeft niet alleen grote gevolgen voor de werknemers zelf die hun sociaal leven, hun rusttijd en gezondheid gehypothekeerd zien, maar ook voor de werkloosheid die met dit systeem fors dreigt toe te nemen. Reken zelf maar uit: als 19 mensen 100 overuren per jaar kloppen, zoals de Wet-Peeters vlotjes mogelijk maakt, dan komt er 1 werkloze bij. Dit is een wilde herverdeling volledig in functie van de winstcijfers van de grote bedrijven, maar die zeer schadelijk is voor de samenleving.

Ze toont echter wel aan dat we vandaag niet voor de vraag staan óf arbeid herverdeeld moet worden, maar wel op welke manier het moet gebeuren. Die manier moet modern, gezond, menselijk en logisch zijn. Dat doen we door de arbeidsduur te verminderen, zodat iedereen kan werken en beter kan leven. Dat een arbeidsduurvermindering die kwaliteiten in zich draagt, tonen de voorbeelden van Frankrijk en Göteborg. In Frankrijk leverde een overschakeling naar de 35-urenweek maar liefst 350,000 jobs op, op vijf jaar tijd. In het rusthuis Svartedalen in Göteborg, waar op dit eigenste moment volop geëxperimenteerd wordt met de 30-urenweek, heeft men onder het verzorgend personeel 14 voltijdse equivalenten aangeworven om het werk rond te krijgen. De werknemers werken beter en zijn gezonder. In het eerste jaar van het experiment in Göteborg was er meteen een voelbare daling van het aantal zieken (langer dan twee weken) op te tekenen.

De noodzaak om het beschikbare werk op een rationele manier te herverdelen wordt ook steeds dwingender gezien de technologische vooruitgang. De robotisering maakt dat binnen enkele decennia een groot deel, sommige schatten bijna de helft, van alle jobs door machines kan uitgevoerd worden. Als we dan niet ingrijpen met een forse arbeidsduurvermindering en het arbeidsmarktbeleid van vandaag hanteren dan dreigen we af te stormen op een massawerkloosheid.

Keuze

De samenleving staat voor de keuze. Ofwel houden we vast aan die wilde herverdeling van werk, die werkloosheid, ziekte, overwerk en weinig kwaliteitsvolle vrije tijd inhoudt. Ofwel kleuren we buiten de lijntjes van het marktdenken en de winsthonger en kiezen we voor een 30-urenweek, die de werkloosheid fors doet dalen, die zorgt voor een meer gelijke en gezonde samenleving. Dus waarom niet van het deeltijdse werk echt voltijds werk maken met een voltijds loon.

Maartje De Vries is voorzitter van Marianne, de vrouwenbeweging van de PVDA. Op zondag 17 juli 2016 neemt ze deel aan het Gentse Feestendebat over GLOBALISERING, ROBOTISERING EN DE NIEUWE KRACHTSVERHOUDINGEN TUSSEN ARBEID EN KAPITAAL “WERKBAAR WERK?”, van 14u tot 18u in NTGent, Sint-Baafsplein 17

take down
the paywall
steun ons nu!