De plenaire Kamer heeft op 2 juni groen licht gegeven voor de levensduurverlenging van de kerncentrales Doel 1 en 2. Dat gebeurde nadat de Raad van State kritiek leverde op het wetsontwerp en vond dat de tekst eerst langs de Europese Commissie moest. En nadat de IAEA, het internationaal atoomagentschap, stelde dat er heel wat verbeteringen nodig zijn aan de centrales. Kunnen juridische procedures, gestart door gemeenten en regio’s in Duitsland, Nederland en Luxemburg, sluiting van Tihange en Doel alsnog afdwingen?

“De positie van het FANC is onhoudbaar”

Gert-Jan Krabbendam is Fractievoorzitter van GroenLinks in het Nederlandse Maastricht en verzet zich sinds 2011 tegen de kerncentrales in de grensregio. Krabbendam: “In 2011 waren weinig mensen in Zuid-Limburg zich ervan bewust dat er op 50 kilometers afstand een kerncentrale stond.”

Een aantal lokale politici uit de regio Maastricht, waaronder Krabbendam, bezocht destijds Tihange en onderzocht in hoeverre Nederland voorbereid was op problemen met kerncentrales aan de andere kant van de grens. “Nederland had geen ontruimingsplan voor de omgeving van Tihange. Voor de ‘eigen’ centrale in Borssele was dat wel het geval. Vanaf dat moment werd de lokale politiek wakker en begon de pers te schrijven over wat zij ‘Fukushima aan de Maas’ noemden. De meeste grensbewoners weten in 2016 niet alleen dat die centrale er is, maar willen ook dat die sluit.”

Jörg Schellenberg is in Duitsland verbonden aan de grass roots organisatie Aachener aktions Bündnis gegen Atomenergie. De organisatie werkt samen met andere grass roots bewegingen in België en Nederland, maar vond ook aansluiting bij grotere NGO’s zoals Greenpeace, en politieke partijen en gemeentes in Luxemburg, Nederland en Duitsland.

Rechtszaak tegen heropstart Doel 3 en Tihange 2

Samen zijn ze een rechtszaak gestart tegen de heropstart van Doel 3 en Tihange 2. Schellenberg: “Dat het draagvlak groeit, blijkt eruit dat inmiddels meer dan 70 gemeenten en regio’s in drie landen zich aansloten bij de rechtszaak, die aanvankelijk gestart werd door een politicus van de CDU in Aken. Het zijn niet alleen de groene partijen die de centrales willen zien sluiten. Ook conservatieve partijen sluiten zich aan bij het protest. 

Krabbendam heeft sinds 2011 steeds meer twijfels gekregen over de onafhankelijkheid van het FANC (Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle), dat positief advies gaf over de levensduurverlenging. Krabbendam: “Het FANC gaf zelf aan dat als de scheurtjesreactoren in een nieuwe centrale hadden gezeten, er geen toestemming was gegeven om die te openen. In een bestaande centrale is dat blijkbaar een ander verhaal. Dat is wat mij betreft niet uit te leggen.

Tel daarbij op dat Jan Bens eerst directeur van Electrabel-locatie Doel was en nu van het FANC. Dat er niet inhoudelijk gereageerd wordt op vragen en bezorgdheden van andere experten. Dat rapporten over de interne werking uitwijzen dat de eigen medewerkers vragen stellen over de onafhankelijkheid…. Die zaken sterken me in het idee dat FANC niet onafhankelijk is. Een onhoudbare situatie.”

De internationale juridische procedures richten hun pijlen dan ook op de positie van het FANC. Er loopt een procedure bij de Belgische Raad van State waarin de bevoegdheid van het FANC wordt betwist. Omdat niet alle documenten van FANC openbaar zijn, loopt er een tweede traject om de deze documenten in te kunnen zien. Daarnaast proberen Europarlementariërs de problemen met de scheurtjescentrales bij de Europese Commissie onder de aandacht te brengen.

Het belangrijkste juridische traject loopt via de Rechtbank van Eerste Aanleg in Brussel, met als inzet de sluiting van de scheurtjescentrales. Schellenberg: “Onze belangrijkste zorgen zijn de twee reactorvaten van Doel 3 en Tihange 2. Beide reactoren zijn verzwakt door duizenden scheurtjes van soms wel 18 cm lang. De veiligheid kan niet gegarandeerd worden.

Ondanks dat experten van FANC hebben gewaarschuwd de reactoren niet opnieuw op te starten, heeft diezelfde FANC toestemming gegeven voor een heropstart. Het is duidelijk dat de financiële belangen van Electrabel prevaleren boven de veiligheid van inwoners van Nederland, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland. Dat was voor de grensregio’s de reden om deze rechtszaak te starten.”  

“Het doek gaat hoe dan ook vallen voor kernenergie in Europa”

Wat verwachten Krabbendam en Schellenberg van de procedures? Krabbendam: “Open Vld senator Lode Vereeck zei eens in een radiodebat tegen me dat de Belgische justitie zo traag werkt dat we tegen 2022, het moment waarop scheurtjescentrales moeten sluiten, nog geen uitspraak zullen hebben.

Een open deur: ik antwoordde dat de Belgische justitie kennelijk nog slechter werkt dan de kerncentrales. Naast het in onze ogen reële doel dat middels een uitspraak de kerncentrales gesloten kunnen worden, is ook het symbolische signaal van de rechtszaken van wezenlijk belang. Meer dan 70 gemeenten en regio’s zeggen hiermee tegen de Belgische regering dat de maat vol is.” 

Schellenberg: “De Belgische regering kan niet de ogen blijven sluiten voor het toenemende protest in de grensregio. Met de rechtszaken willen we het signaal afgeven dat de Belgische regering de gezondheid en levens van burgers in buurlanden in gevaar brengt. Het is duidelijk dat het einde van kernenergie in Europa nabij is. De enige vraag is: valt het doek voor of nadat er een kernramp gebeurt?” 

Waar Nederlandse gemeenten en regio’s zich aansluiten bij de rechtszaken, blijft het op nationaal niveau stil. Nadat op 22 mei ruim 1.500 mensen in de stromende regen demonstreerden in Maastricht, lijkt daar verandering in te komen: de Tweede Kamer wil dat Nederland zich aansluit bij de oproep van Duitsland en Luxemburg om de kerncentrales in Doel en Tihange te sluiten.

Waarom nu pas? Krabbendam: “Nederland heeft lang geprobeerd om ‘mensen niet bang te maken’. Daarom werden er bijvoorbeeld ook geen jodiumpillen uitgedeeld. Een verkeerde redenering; je moet de gemakkelijkste maatregelen die je kunt nemen in het kader van de veiligheid gewoon doorvoeren.

Nederland heeft al een paar conflicten met België: onder meer de Fyra, de Hedwigepolder en de IJzeren Rijn. Men voegt de kerncentrales blijkbaar liever niet aan dat rijtje toe, maar onze roep om veiligheid kan niet langer genegeerd worden.”