‘Doe die rugzak vol discriminatie uit, maak je schouders los en kijk dan nog eens naar die cartoons. Zijn ze nu echt zo kwaadbedoeld?’ Die vraag wil ik voorleggen aan de vele moslims die zich de jongste weken zo gekwetst hebben gevoeld door cartoons van Charlie Hebdo die de islam bekritiseren.

Personen met een migratieachtergrond – vaak moslims – hebben op woning- en arbeidsmarkt, op school, achter het loket of voor de discotheek, te maken met uitsluiting en meewarige blikken. Liefst 4 op 10 Vlamingen zeggen geen vertrouwen te hebben in mensen van een andere origine. Dat is doodvermoeiend voor al die mensen die permanent tegen vooroordelen opboksen. Dat is allemaal waar.

Het is alleen zo spijtig dat moslims die hele lading meedragen als ze tekeningen gaan interpreteren. In columns van moslims en mensenrechtenverdedigers over de zogevoelde ‘beledigingen van de profeet’ wordt steevast die frustratie als (vals) argument toegevoegd. Stijl-‘we hebben het al zo moeilijk’. Dat is geweldig contraproductief. Ten eersteomdat  je daarmee afdwaalt van de inhoud en de inhoud moet zijn: ‘wat scheelt er aan die cartoons?’. Ten tweede omdat het irritant is, want emotionele chantage. Het is de jongste maand moeilijk geworden om Charlie Hebdo te verdedigen zonder te moeten horen: ‘jij bent dan ook geen moslim’ of ‘jij weet niet hoe vaak wij als minderwaardige burgers worden behandeld’. Daar stopt dan het debat en dat is jammer.

De bijdrage van Hasna Ankal op de website van MO*Magazine is in deze illustratief. Charlie Hebdo noemt ze een ‘racistisch magazine’ zonder te argumenteren. Het debat of ‘de islam een progressieve hervorming nodig heeft’ doet ze af als typisch tijdverlies van al wie ze sarcastisch ‘witte progressieve mensen’ noemt. Tot die groep mag je je kennelijk niet meer rekenen als je een gesprek wil aangaan. Hasna, het is juist omdat ik van jou bepaalde vragen niet meer mag stellen dat ik me zorgen maak over een progressieve waarde als het recht op vrije meningsuiting. Ik wil jou namelijk al lang iets zeggen.

En dat is dat ik de cartoons van Charlie Hebdo die ik zag (ook pas de jongste maand) eigenlijk geweldig intelligent vind. Ik begin meteen met de afbeelding waarin de profeet op zijn knieën zit, met zijn achterwerk bloot en daarin de joodse ster afgebeeld. Voor vele moslims is dit de meest aanstootgevende. Ik zie er vooral een aanfluiting van de staat Israël in, die de Palestijnen ‘naait’ terwijl ze erbij zitten. Dit is geopolitieke kritiek op een overheerser. Als het zwart wordt voor je ogen omdat de profeet wordt afgebeeld, kan je die interpretatie alvast niet maken. Het is misschien niet de juiste, maar alvast één burger maakt ze, dus valt ze te overwegen en mag je de discussie niet afbranden.

Of er is de cartoon waarin de profeet zegt ‘dat we nog tot eind januari tijd hebben om onze wensen over te brengen’, verwijzend naar aangekondigde terroristische aanslagen. Hoe kan je daar nu aanstoot aan nemen? Het is verdorie gebeurd. Dit is dus topjournalistiek gebleken. Journalistiek namelijk die de vinger op de wonde legt, die de waakhond is van onze samenleving of de kat de bel aanbindt, als je dat cliché liever gebruikt. Als we dat racistisch noemen, wordt de vrije meningsuiting, en – erger – het recht op informatie, wel degelijk in gevaar gebracht. En ditmaal niet door gekken met kalasjnikovs, maar door columnisten. Racisme is namelijk een strafbaar feit.

In hoe ik de cartoons lees, zie ik in de eerste plaats een veroordeling van terrorisme. Moet je daar niet blij om zijn? Als Filip Dewinter – die voor mij allang in de gevangenis had moeten zitten voor het aanzetten tot haat en geweld tegen moslims – in een cartoon wordt belachelijk gemaakt, ben ik in de eerste plaats blij. Dewinter in de vorm van Jezus? Mij goed als het je punt kracht bijzet.

Natuurlijk zijn de cartoons ook onverholen godsdienstkritiek. De redactie van Charlie Hebdo heeft geen hoge pet van met geloof. Maar hoe heerlijk is die tekening met een christen, een jood en een moslim die een mitraillette trekken en kwaad ‘jawel’ roepen als iemand zegt dat God niet bestaat? Voor wie de grap niet snapt: wapens trekken in naam van een God is geweldig tegenstrijdig en daarom geestig. Als over de hele wereld mensen elkaar van kant maken omwille van hun overtuiging, dan mag je daar wel eens een tekening over maken. Vanuit journalistiek standpunt: moét je daar een tekening over maken. Als je collega’s worden vermoord omdat zij tekeningen maken over de profeet, dan is het je journalistieke plicht om de profeet daarna op de cover te zetten. Na zo’n gebeurtenis kan geen enkel ander nieuwsfeit belangrijker zijn.

Sommigen vragen zich af of je als journalist wel systematisch cartoons moet maken als die een grote groep mensen beledigen. Natuurlijk moet je dat doen. En je moet het systematisch doen als het probleem dat je aanklaagt systematisch terugkeert, als er in de naam van het geloof blijvend mensen worden doodgeschoten of opgeblazen. Als je als journalist rekening gaat houden met gevoeligheden van en malinterpretaties door je publiek, doe je aan zelfcensuur en draag je de journalistiek ten grave. Er zou ook geen beginnen aan zijn. Want dan gaan straks ook KVHV-jongeren, Maggie De Block en Standard-tifosi zich plots gekwetst voelen. En vegetariërs die een foto van een beenhouwerij in de krant zien staan. Dat geloof gevoeligere materie is dan dierenvriendschap doet er geheel niet toe. In journalistieke vrijheid kan je geen duimbreed toegeven, tenzij er racisme of aanzet tot haat in het spel is. Er zijn specialisten om daarover te oordelen.

Volgens mij is daar in dit debat alvast geen sprake van. Kritiek op godsdienst is geen kritiek op mensen. Het wordt dan misschien ook dringend tijd om het woord islamofobie te schrappen en volop de moslimofobie te gaan bestrijden. Tegen dat laatste verzet ik met mij met hand en tand. Als we mensen gaan haten omdat ze geloven, zitten we goed mis. Ook als het over journalistiek gaat.

Als we van moslims echter geen kritische vraag over hun geloof meer mogen stellen, dan vrees ik dat die moslimofobie wel eens een hoge vlucht zou kunnen nemen. In mij is de jongste weken een wrevel ontstaan tegen islam die ik nooit eerder had gevoeld en die ik met mijn verstand moet onderscheiden van wrevel tegen moslims – mij alsnog vreemd. Die islamwrevel is minder gevoed door een paar gewapende zotten die het geloof van miljoenen mensen misbruiken, dan door columnisten die vinden dat ik bij hun geloof geen vragen meer mag stellen en die de vrije mening daarover racistisch noemen. Van dat fanatisme word ik bang. Ik geef het maar mee, ter preventie van nog meer haat en discriminatie. Doe er uw voordeel mee.