Mensenrechtenactivisten vrezen dat de recente, hardhandige acties van de politie de vreemdelingenhaat zal aanwakkeren. De
omvang van Operatie Migrant 2014 – van 23 oktober tot 2 november in de
Russische hoofdstad Moskou – heeft mensenrechtenorganisaties in
binnen- en buitenland verontrust. Naar verluidt gebruikte de politie
veel geweld tijdens de invallen in werkplaatsen, op markten, in
hotels en in private huizen.
Sommige
migranten werden weggetrokken van familieleden zonder verdere
informatie over waar ze heen werden gebracht. Anderen werden
onmiddellijk gedeporteerd zonder dat de voorgeschreven procedures in
acht werden genomen, zo zeggen plaatselijke advocaten.
Intimidatie
Volgens
Tolekan Ismailova van de Internationale Federatie voor Mensenrechten
(FIDH) is dit een “geïnstitutionaliseerde manier om migranten
en hun gezinnen te intimideren. De hele operatie is in strijd met de
verplichtingen die Rusland moet nakomen op het vlak van
menswaardigheid en ze schenden het verbod op willekeurige detentie”.
Naast
deze schendingen vrezen critici vooral dat de operatie de haat tegen
vreemdelingen in de Russische samenleving zal aanwakkeren en dat er
meer geweld tegen hen zal gebruikt worden. “Het geweld tegen
migranten zal toenemen”, zegt Ismailova. “Zodra de Russen
beelden van de raids in het nieuws zien, verzamelen ze om de acties
van de overheid te steunen.”
Magneet
voor migranten
De
houding van de overheid en de bevolking tegenover de 10 miljoen
migranten in Rusland is al een tijd aan het verharden. Sinds de val
van de Sovjet-Unie werken de grote steden in Rusland als een magneet
op migranten uit de naburige, voormalige Sovjetstaten. De lonen die ze
in Sint-Petersburg of Moskou verdienen, zijn vaak genoeg om hele
families thuis te kunnen ondersteunen.
In
sommige Centraal-Aziatische, voormalige Sovjet-staten zijn de lonen, die
door arbeiders vanuit Rusland naar huis worden gestuurd, goed voor
een derde van het bruto binnenlands product. Succesvolle assimilatie
van de migranten in de Russische samenleving is echter zeldzaam.
Enerzijds
hebben de migranten de neiging om binnen hun eigen gemeenschap te
blijven leven, anderzijds worden ze volgens mensenrechtenactivisten
vaak uitgebuit door lokale werkgevers en krijgen ze zelden goede
arbeidscontracten. Velen van hen werken in de illegaliteit en hebben
dus geen toegang tot de gezondheidszorg en het pensioenstelsel.
Hun
slechte leefomstandigheden werken criminaliteit in de hand, wat de
negatieve houding ten aanzien van migratie versterkt. “Veel
Russen hebben een negatief beeld van Centraal-Aziaten en
stereotyperen hen als ‘zwarten’ die alleen maar ‘zwart’ werk
doen”, zegt Ismailova.
President
Poetin
De
harde houding ten aanzien van migranten werd verscherpt in de nasleep
van de financiële crisis in 2008 en zeker ook sinds het hernieuwde
presidentschap van Vladimir Poetin in 2012. Critici zeggen dat het
harde antimigrantenbeleid van de regering in het Kremlin een poging
is om de Russen af te leiden van de grotere problemen waar het land
voor staat.
“De
alarmerende daling van de Russische roebel (100 roebel = 1,84 euro) en
de bezorgdheid over de levensstandaard van vele Russen zetten de
overheid ertoe aan om de aandacht af te leiden van de echte problemen
in de samenleving. Dan richting migranten kijken en hen als vijand
voorstellen, is een manier om de eigen effectiviteit te bewijzen”,
zegt Tanya Lokshina van de Amerikaanse ngo Human Rights Watch
in Moskou.
De
overheid heeft de noodzaak om illegale immigratie aan te pakken
verdedigd. Ze zegt onder meer dat illegale migranten enorme druk
zetten op de staatsmiddelen en de gezondheidszorg in het bijzonder.
Migranten die op zoek gaan naar medische hulp kosten Moskou naar
eigen zeggen 150 miljoen dollar per jaar.
Ook
migratiedeskundigen plaatsen vraagtekens bij Operatie Migrant 2014.
“Zelfs als duizend mensen worden vastgehouden, zijn er duizenden
meer die de wetten niet hebben gebroken”, verklaarde Vyacheslav
Postavnin van de stichting Migratie XXIe Eeuw aan het Russische
persbureau Tass. “De vraag is waarom ze werden meegenomen,
gearresteerd en tot op zekere hoogte vernederd? Wat gebeurt er als
daarna blijkt dat ze toch legaal aan het werk waren?”
Op
4 november 2014 vieren de Russen de Dag van de Eenheid. Vaak wordt
deze feestdag gekenmerkt door massale nationalistische betogingen in
de grote steden. Vorig jaar nog leidde dit tot gewelddadige rellen in
Moskou en de moord op een migrant in Sint-Petersburg.
