“Dennis Baert is als doctoraal onderzoeker filosofie
verbonden aan de Universiteit Antwerpen. Hij bestudeert de  manier
waarop in Europa naar het conflict in Gaza wordt gekeken en de link met
het failliet van het pacifisme. Werktitel: “De totale vrede en haar
schaduw”

Ik zal maar met de deur in huis vallen: ik heb een redelijk groot
probleem met een doctoraal onderzoeker die meningen welke indruisen
tegen de zijne al in de tweede paragraaf van zijn betoog
als “als geëngageerde mening verklede toogpraat” afschrijft. Wie
kritiek uit op de manier waarop Israël met Gaza omgaat heet, verderop in
het stuk, een intellectueel te zijn “die de mentale pedalen aan het
verliezen is”. Dat is niet wat ik van een doctoraal onderzoeker
verwacht. Van zo iemand verwacht ik integendeel dat hij in de eerste
plaats de bestaande realiteit accuraat omschrijft en zijn visie met
harde argumenten onderbouwt en, in de mate van het mogelijke, door de
intrinsieke sterkte van die aangedragen argumenten de afwijkende visie
van hen die het niet met hem eens zijn, ondergraaft, zonder daarom in
aanvallen ad hominem te moeten vervallen. Dit artikel doet
precies het tegenovergestelde. Als dit het voorgerecht is van wat ons in
dat doctoraat te wachten staat -een onverholen apologie van Israël- dan
hoeft men mij bij het hoofdgerecht niet meer rond de tafel te
verwachten. Er is een limiet aan hoeveel een maag kan verdragen.

Laat ik dus vooraf, voor we tot mijn plat-de-résistance komen, maar wat opkuis doen:

“Wat zijn immers de verifieerbare, harde bottom-line
gegevens van dit conflict, voorbij de hysterie en de als geëngageerde
mening verklede toogpraat?”

Toegegeven, op zijn minst een terechte vraag om mee te beginnen en
hier is het antwoord: de verifieerbare, harde bottom-line gegevens van
deze oorlog zijn vier burgerdoden (waarvan één kind) en een zestigtal
militairen aan Israëlische kant; aan Palestijnse kant zijn er meer dan
tweeduizend doden (waarvan minstens vierhonderd kinderen), voornamelijk
burgerslachtoffers, meer dan tienduizend gewonden en ongeveer een half
miljoen internally displaced people … en dan heb ik het nog niet over die ongeveer zevenhonderd Palestijnse kinderen die in Israëlische gevangenissen zitten weg te kwijnen,
de kapot gebombardeerde huizen en bij uitbreiding de vernielde
levensnoodzakelijke infrastructuur van Gaza. De verifieerbare, harde
bottom-line gegevens zijn dat Gaza door Israël volledig ingemuurd is, de
grensovergangen het grootste deel van de tijd gesloten blijven en het
daarom de grootste openlucht gevangenis ter wereld wordt genoemd die
vanop het land, vanop zee en vanuit de lucht door Israël wordt bewaakt
en tenslotte, als uitsmijter, dat de Palestijnen voor 1948 de
oorspronkelijke bewoners waren van het gebied waar nu de naam Israël op
kleeft. Blij voor deze kans om deze akkefietjes even op te helderen.
Opgeruimd staat nog zo netjes, zelfs en vooral aan de toog.

In dit soort pleidooien pro Israël zijn er volgens mij drie
constanten die steeds terugkeren: er wordt in alle toonaarden gezwegen
over de expansieve kolonisatiepolitiek van Israël; er wordt steeds naar
Israël gerefereerd als een democratische staat en ten derde ligt het
woord anti-semitisme altijd om de hoek op de loer.

Zoals in vele van dit soort apologetische teksten, wordt er
uitsluitend gefocust op de situatie in de Gazastrook, alsof die situatie
zich in een soort van vacuum bevindt waar de wereld daarbuiten geen
invloed op heeft. De Gazanen worden niet gezien en voorgesteld als een
onderdeel van een groter geheel -het Palestijnse volk- maar worden, als
een soort inverse pars-pro-toto, gereduceerd tot het schild en het
kanonnenvoer van Hamas. Nergens wordt er melding gemaakt van de minder
spectaculaire maar wel eeuwig voortdurende aanslag op het Palestijnse
grondgebied door middel van de illegale joodse nederzettingen op de
Westbank. Nergens wordt ook melding gemaakt van de expansieve verovering van het oorspronkelijk Palestijns gebied door de jonge staat Israël.
Hamas, in dit soort betogen, zijn gewoon die trigger-happy terroristen
uit Gaza die raketten afschieten op een onschuldige burgerbevolking,
omdat ze … ja, waarom eigenlijk ? Omdat een Hamas militant genetisch
genocidair is, lijkt het enige antwoord te zijn. Dat er een hele
geschiedenis van verdrukking en bezetting ten grondslag ligt aan die
raketten, daar kan zelfs deze doctoraal onderzoeker blijkbaar niet mee
lastig worden gevallen.

En eventjes geheel terzijde: ik stel mij trouwens al langer een vraag
die ik nog nooit heb beantwoord gezien. Sedert het uitbreken van de
oorlog in Oekraïne hebben de meeste luchtvaatmaatschappijen de
voorzorgsmaatregel getroffen om niet meer over het gebied te vliegen
(zeker na het uit de lucht halen van de Malaysian Airlines vlucht). Gek
genoeg heb ik, ondanks die duizenden rakketten die Hamas afschiet, nog
nooit gehoord van enige maatregel in het Israëlisch luchtruim, tot er
vorige maand een projectiel neerviel in de nabijheid van Ben Gurion
Airport nabij Tel Aviv. Dan bleven de meeste internationale vluchten voor een dagje aan de grond. Is het Iraëlisch luchtruim leeg, is Iron Dome volledig foolproof
(waardoor het excuus voor een dergelijk harde retaliatie grotendeels
vervalt) of zijn die Hamas raketaanvallen dan toch niet van die aard dat
men zou overwegen om zakenbelangen in het gedrang te laten komen ?

Een ander, steeds weerkerend argument dat uiteraard ook in het betoog
van Dennis Baert prominent figureert, is het feit dat Israël de enige
democratische staat in de regio is. Gesteld dat het zo zou zijn, dan nog
blijft de vraag: so what ? Moet ik het soms ook goedkeuren dat Cuba nu
al decennialang door een economische blokkade van de buitenwereld wordt
afgesneden om redenen die geen enkel weldenkend mens nog begrijpt ? Moet
ik het soms goedkeuren dat Irak werd binnengevallen op basis van een
hoop  nonsens samengepropt op een slide die aan de VN Veiligheidsraad
werd gepresenteerd ? Moet ik het soms goedkeuren dat het Internationaal
Strafhof in Den Haag onder druk wordt gezet om geen onderzoek te openen naar mogelijke oorlogsmisdaden (van Israëal zowel als Hamas) in Gaza? Moet ik al die zaken goedkeuren omdat de Verenigde Staten, de
Europese landen en Israël bekend staan als democratieën ? Men doet maar
steeds of het feit dat een staat die zichzelf eenmaal het label
“democratie” heeft aangemeten daardoor meteen heiliger dan de paus
wordt, alsof met het label ook de perfectie in de waarborg mee zit
opgenomen. Het is een van de meest absurde argumenten die ik ken en het
wordt met de dag absurder als men ziet hoe de democratie in onze
eigenste samenlevingen hier in Europa steeds verder wordt geërodeerd. Ik
blijf zelf een fervent voorstander van een democratisch model, en
ondanks zijn vele gebreken zou ik de democratische basis van onze
samenleving hier in West-Europa voor geen ander model willen inwisselen,
maar democratie is wel een werk-woord (en sommigen zijn nu eenmaal
luier dan de anderen) en het is een kwaliteitslabel dat je elke dag
opnieuw als land moet verdienen. Zich er dan achter verschuilen om
flagrante mistoestanden goed te praten is niet alleen dom maar in
bepaalde gevallen zelfs misdadig en in ieder geval: anti-democratisch.

En dan is er natuurlijk het antisemitisme. Ik geef toe: voor Dennis
Baert speelt het zogenaamd voortschrijdende antisemitisme misschien een
rol, maar het is volgens hem niet de doorslaggevende factor in de
“demonisering” van Israël. Ondertussen is het woord toch maar mooi weer
gevallen, wat mij zo stilaan het gevoel begint te geven dat dit meer en
meer op een self-fulfilling prophecy begint te lijken: als men
het maar genoeg herhaalt, dan zal het resultaat op het eind ook wel zo
zijn. Ik maak mij sterk dat er geen advocaat ter wereld te vinden is die
de troefkaart bij de verdediging van zijn client zo willekeurig zou
durven misbruiken als het argument “antisemitisme” wordt misbruikt door
de pro-Israël-crowd. De wereld, met Europa voorop, heeft een uitstaande
schuld bij de joodse gemeenschap voor de misdaden begaan onder de
Holocaust, een schuld die moet worden afgelost door al het mogelijke te
doen om te verzekeren dat dit nooit opnieuw zou kunnen gebeuren. Die
schuldaflossing houdt echter niet in dat er een blanco cheque moet
worden uitgeschreven om Israël toe te staan op zijn beurt misdaden tegen
de menselijkheid te begaan.

Zo komen we dan bij de kern van het betoog van de heer Baert, waarin
hij onderzoekt wat dan wel de echte reden van die “demonisatie” van
Israël zou kunnen zijn.

“(…)  het zou wel eens heel goed kunnen zijn dat het niet
de “Joodse” Andersheid van Israël is die de wrevel van bepaalde
opiniemakers oproept maar paradoxaal genoeg juist het feit dat Israël zo
sterk lijkt op Europa. Het is net omdat Israël een nagenoeg Europese
samenleving is bestaande uit mensen die er net zoals wij uitzien, die
ook naar Tomorrow Land gaan en wier leefwereld voor ons zo herkenbaar
is, dat het zo kwetsbaar maakt voor onze haat.”

Israël dus als spiegel van ons eigen westerse zelf. Het mag misschien
verbazen na het voorgaande, maar ik kan de auteur daar voor een groot
stuk in volgen … maar wel om totaal verschillende redenen.

Ik ben het met Dennis Baert eens dat, wie vanuit een blank Europees
(of Amerikaans) perspectief naar het Midden-Oosten kijkt, in de meeste
gevallen geneigd zal zijn meer affiniteit te voelen met de Israëli’s dan
met de inwoners van de omliggende islamitische landen. Ik denk dat de
relatie nog het best te omschrijven valt als “aangetrouwde
schoonfamilie””: geen bloedverwant, maar toch close genoeg om
deel te kunnen uitmaken van de familie. En het is volgens mij precies
daar waar het schoentje wringt: wij willen, als leden van die “familie”,
niet geassocieerd worden met enerzijds het disproportioneel geweld dat
door Israël in die herhaalde militaire campagnes wordt gebruikt en
anderzijds de wetteloosheid die Israël zichzelf ten opzichte van de
internationale instellingen, met de VN voorop, toestaat. 32 VN resoluties heeft het land nu al naast zich neergelegd,
de koloniale nederzettingen zijn bij herhaling als “illegaal”
verklaard, maar het kan Israël blijkbaar geen ene moer schelen. Dus als
er zoveel kritiek op het land komt vanuit westerse intellectuele
kringen, dan is dat volgens mij een schreeuw van “Niet in mijn naam!”.
Net zoals de mensen uit diezelfde kringen hun eigen politici onder
kritiek hebben bedolven bij de roekeloze inval van Irak, of recenter nog
bij de luchtbombardementen op Libië. Daarin een gekwetst moreel
narcissisme willen zien, gevoed vanuit een utopisch pacifisme, lijkt mij
eerder een frivole woordspielerei dan gesteund op harde feiten. Dat een
absoluut pacifisme in een wereld voor honderd procent bevolkt met
onvolmaakte wezens een quasi-onmogelijkheid is, daar ben ik het mee
eens, maar terwijl in dit artikel het streven ernaar geschoffeerd wordt
als zijnde voor mensen die de trappers aan het verliezen zijn, blijf ik
vinden dat het onder alle omstandigheden wel het objectief moet blijven.

Want laat ons ook eens de premisse van Dennis Baert van dichterbij
bekijken: is het inderdaad wel zo dat Israël geen andere keuze heeft dan
hard terug te slaan in Gaza ?

Wanneer we Israël zien, zien we namelijk een samenleving
die in haast alles op ons lijkt maar met één cruciaal verschil: het
wordt omringd door vijanden die het als hun heilige plicht zien dat land
en al zijn inwoners van de kaart te vegen. Een land dat zich bijgevolg
tegen wil en dank verplicht ziet geweld te gebruiken. Wie tegenover een
vijand als Hamas staat, heeft daarin weinig keuze.

Ten eerste, het is inherent aan een democratie dat er wel
verschillende keuzes zijn, dus met deze redenering ondergraaft de auteur
al het eigen argument van Israël als een democratische staat. Er zijn
binnen Israël ook niet enkel maar stemmen te horen die het geweld
steunen: er zijn wel degelijk ook heel wat dissidente stemmen te horen
voor wie wil luisteren. Die gematigde stemmen zien meer in een politiek
van engagement in plaats van containment (of
regelrechte confrontatie). Die gematigde stemmen veroordelen ook de
illegale joods nederzettingen als nefast voor het vredesproces. Is deze
andere keuze echter al door Israël uitgeprobeerd ? Neen. De politieke
toplaag kent maar één logica en dat is die van het geweld. Zelfs een
niet gewelddadige containment strategie -bijvoorbeeld het Iron Dome
systeem zo perfectioneren dat geen enkele Hamas raket er nog doorheen
komt- maakt geen kans. Gaza moet en zal bloeden, en daarvoor zijn alle
drogredenen goed: de moord op drie Israelische tieners die zonder enige
vorm van bewijs (en zoals later is gebleken ook ten onrechte)
in de schoenen van Hamas werd geschoven, “want dat zijn toch
terroristen”; de raketten die, indien er geen grondoffensief was
geweest, welgeteld 3 slachtoffers zouden hebben gemaakt, minder
waarschijnlijk dan het aantal verkeersdoden op gelijk welkde
doordeweekse dag; de scholen, ziekenhuizen, bejaardentehuizen en zelfs
kerkhoven voorgesteld als opslagplaatsen van militair materieel van
Hamas, wat een vrijgeleide is voor het bombarderen van die plaatsen
(maar heeft iemand zich al de vraag gesteld hoe het komt dat de wereld,
ondanks het feit dat Israël beschikt over een van de meest
gesofisticeerde legers ter wereld en een van de meest vernuftige geheime
diensten, de Mossad, nog nooit een beeld heeft te zien gekregen van dat
opgeslagen explosieve materiaal in die plaatsen voor het in de
vernieling wordt gebombardeerd ?) … Dat allemaal terwijl de werkelijke
reden de regering van nationale eenheid was die Fatah samen met Hamas op
poten had gezet en Israël meer dan een beetje verontrustte: men had wel
eens zonder zwart schaap kunnen komen te vallen.

Geweld is een zichzelf bevestigende logica: zolang men het niet
radicaal uitschakelt uit het denkproces, zal men er, al dan niet
noodzakelijk, op blijven terugvallen. Wat die Europese elites vragen van
schoonbroer Israël, is dat een andere, meer gematigde denkwijze, op
zijn minst een kans wordt gegeven, want in de metafoor van de spiegel,
straalt de reflectie van Israël ook terug op ons. En wij zijn er ons van
bewust dat wij niet langer in een wereld van individuele natiestaten
leven, maar in een ge-interconnecteerde wereld waar elk conflict, waar
ook ter wereld, het potentieel in zich draagt om door sympathiserende
groepen bij ons ook in onze straten te worden geïmporteerd. Dus ook al
mag bij menigeen onder ons de sympathie met de palestijnse zaak nog zo
groot zijn, niemand zit er op te wachten dat dat conflict ook een
verlengstuk krijgt bij ons. En het is om die reden dat die (terechte)
kritiek op het optreden van Israël, die mijns insziens niets met
anti-semitisme maar wel alles met een existentiele angst van het
individu voor zijn eigen welzijn te maken heeft, zo luid weerklinkt:
Israël brengt door zijn keuzes ook ons in gevaar. Er zijn maar weinig
minnaars die daarmee kunnen leven.

(Dit artikel werd voor het eerst gepost op mijn blog “Sleepless in Ghent” op 30 augustus 2014)