Een verpleger verpakt een
lichaam zorgvuldig in een plastic zak, verlaat de isolatietent en
spoelt zijn voeten in een emmer bleekloog. Hij neemt voorzichtig zijn
veiligheidsbril, handschoenen en mondmasker af, en verbrandt deze in
een jerrycan.
Achter het cordon staan
honderden mensen te kijken. Onder hen de Ivoriaanse minister van
Volksgezondheid Raymonde Goudou Coffie en verschillende lokale
journalisten. Ze lopen echter geen enkel gevaar, ook al doodt het
virus tot 90 procent van alle besmette personen. Er is namelijk geen
ebola-epidemie in Ivoorkust.
Het lichaam is een paspop. We
zijn getuige van een oefening in het hospitaal van de stad Biankouma
in het westen van het land. “We willen onze medische teams
testen en nagaan hoe we onze reactie kunnen verbeteren”,
verklaart de minister, die zelf gediplomeerd apotheker is.
Preventie
Het brandpunt van de intussen
oncontroleerbaar geworden ebola-epidemie ligt in de West-Afrikaanse
landen Sierra Leone, Liberia, Guinea en Nigeria. Landen zoals
Ivoorkust, die nog niet getroffen zijn, proberen er echter alles aan
te doen om de ziekte buiten hun grenzen te houden.
Terwijl er strikte maatregelen
van kracht zijn – zoals gesloten grenzen en een inreisverbod vanuit
landen waar de ziekte wijdverspreid is – bewijst de huidige uitbraak
dat er grote gaten zitten in de preventiemethoden, vooral omdat
sommige burgers weigeren zich te houden aan de voorzorgsmaatregelen.
Tot nog toe konden ebola-epidemieën ingedijkt worden in de dorpen van Centraal-Afrika,
waar de afstand en de afgelegen ligging belangrijke factoren waren om
de ziekte tegen te houden. Deze ebola-uitbraak is met 1135 doden de
ergste ooit en heeft zich verspreid naar verschillende stedelijke
centra waar preventieve en curatieve maatregelen minder succes
kennen.
Wantrouwen
Susan Shepler, hoogleraar en
specialiste in onderwijs en conflictbestrijding, is terug van zes
weken onderzoek in Sierra Leone en Liberia. Ze heeft bij veel mensen
in deze landen een diepgeworteld wantrouwen gemerkt tegenover
regeringshulp.
In Sierra Leone, Liberia,
Guinea zijn overheidsdiensten en getraind medisch personeel amper
beschikbaar in de door ebola getroffen regio’s. Als er dan goed
uitgeruste medische teams arriveren, vaak met de steun van
buitenlandse experts, hebben de lokale gemeenschappen het moeilijk om
hen onmiddellijk te vertrouwen.
“Het is niet zomaar
wantrouwen in de staat op zich, maar in het systeem”, zegt
Shepler. Ze legt uit dat burgers geloven dat politici in een regering
stappen om zichzelf te verrijken en dat ze daarom niet denken dat de
staat hen kan helpen. Er moet nog veel vertrouwen worden opgebouwd,
zegt ze, vooral bij de bevolking in gebieden waar de oppositie sterk
staat en waar men ebola als een complot van de regering of een
religieuze vloek ziet.
“Westerse media zijn
geneigd om de crisis weer te geven aan de hand van inspanningen aan
de frontlinie en chaotische taferelen. Inzicht in het dagelijkse
leven ontbreekt hier echter. Er is een verklaring voor het gedrag van
de burgers”, meent Shepler.
Emmer zeepwater
Het is moeilijk uit te maken
wat de juiste strategie is om ebola te bestrijden. Ivoorkust heeft
nog geen gevallen, maar het is onduidelijk of dat aan de
preventiemaatregelen ligt, of gewoon puur geluk is. Zeker is dat het
West-Afrikaanse land vreest dat het nu ook aan de beurt zal komen.
Ivoorkust heeft al verscheidene
maatregelen getroffen, zoals screening aan de grenzen en een verbod
op directe vluchten naar besmette gebieden. Nu raadt de regering aan
om niet langer te knuffelen of handen te schudden. Een advies dat op
verschillende plaatsen strikt wordt nageleefd.
Er steken ook
burgerinitiatieven de kop op. In een bank in Abidjan staat een
bewakingsagent met een pompje voor het ontsmetten van de handen.
Iedere klant die de bankautomaat gebruikt, moet eerst langs hem
passeren. “Het is voor je eigen gezondheid”, zegt hij
erbij.
Op de sociale media zijn er
initiatieven zoals #MousserpourEbola, naar analogie met de virale
filmpjes van de ‘ice bucket challenge‘. Als je genomineerd wordt,
moet je een emmer zeepwater over je heen kappen en drie flesjes
uitdelen. Weiger je de emmer zeepwater, dan moet je negen flesjes
ontsmettende gel voor de handen uitdelen.
“Ivorianen relativeren
alles met humor. Ondanks het leuke aspect van deze actie, wordt de
boodschap wel verspreid en gehoord. En er zijn veel gelijkaardige
initiatieven. We kunnen niet toekijken, we zijn verantwoordelijk voor
onze levens”, vertelt initiatiefnemer en jonge blogger Edith
Brou.
