Speerpuntkwestie
Dwangarbeid en slavernij hadden wereldwijd nochtans al
lang fictie moeten zijn. Dat besliste de
wereldgemeenschap in de Internationale Arbeidsorganisatie, met de conventie 29,
in het jaar 1930 al. Dwangarbeid krijgt in die conventie een brede
omschrijving: elke vorm van arbeid of dienstverlening die
van een persoon wordt gevergd onder bedreiging met een straf of waarvoor hij of
zij zich niet vrijwillig heeft aangemeld.
84 jaar later blijft dwangarbeid in zijn vele vormen –
ook nieuwe –
voortwoekeren. En geen
klein beetje. Op de Internationale Arbeidsconferentie is het dit jaar dé
speerpuntkwestie. Omdat hier een voorstel voorligt om deze conferentie af te
sluiten met een aanvullende IAO-norm tegen dwangarbeid. Kris Fortie, secretaris
van ACV Voeding & Diensten, vertegenwoordigt het ACV in de
conferentiecommissie die dat in de steigers moet zetten. Gijs Justaert van
Wereldsolidariteit volgt het actief mee vanuit de NGO’s.
150 miljard illegaal
profijt
Een belangrijke vooruitgang is nu ook dat sterk evidence base kan worden gewerkt, met harde facts and figures. De IAO
heeft daar de laatste jaren hard op gewerkt.
Vorig jaar kwam die tijdens de Internationale Arbeidsconferentie al met
de conservatieve schatting dat dwangarbeid 20,9 miljoen slachtoffers telt,
merkelijk meer dan in vroegere ramingen.
Met de opvallende vaststelling dat het vrouwen, met een aandeel van 55 procent,
meer treft dan mannen. En dat meer dan een kwart (26 procent) jonger is dan 17 jaar. 22 procent van de dwangarbeid zit in de sfeer van de seksuele uitbuiting en
slavernij.
Nieuwe eyeopener is een
geactualiseerde inschatting van de winsten die worden gepuurd uit dwangarbeid,
met het rapport Profits and poverty: the
economics of forced labour,
tien
dagen gelanceerd in de aanloop van de Conferentie. Jaarlijks wordt maar eventjes 150 miljard
dollar winst gepuurd uit dwangarbeid.
Dwangarbeid van huispersoneel levert wereldwijd 8 miljard dollar op,
door het niet betalen of onderbetalen van dienstboden. Maar eventjes twee derde, 99 miljard dollar
van de totale winst, komt voort uit commerciële seksuele uitbuiting.
Van kafala tot lange vaart
Achter die globale cijfers schuilen de concrete verhalen van uitbuiting
en miserie. De arbeidsmigranten die zonder uitreisvisum
via een kafala-systeem
worden vastgehouden op de bouwwerven van Qatar voor het wereldkampioenschap
voetbal in 2022. De dienstmeisjes in India, weggehaald van het platteland naar
de steden. De vissers, almaar verder op
zee en daardoor maanden vastzittend op hun schip. De restanten van de slavernij in de
Afrikaanse landbouw. Dwangarbeid om schulden af te betalen in Zuid-Azië. En, terugkomend
op Clooney, de verplichte gevangenisarbeid in de Verenigde Staten, maar
inmiddels zonder bluegrassmuziek en voor het profijt van de big business die
deze gevangenissen tegenwoordig runt.
Protocol of niet?
Dat de IAO dus dringend een tandje moet bijzetten, is hier nauwelijks een
discussiepunt. Dwangarbeid is eenvoudigweg in strijd met de universele rechten
van de mens en moet hoe dan ook worden aangepakt. In de commissie ligt de vraag
voor hoe. Bedoeling van deze commissie
is om die oude conventie 29 van 1930 aan te passen aan de moderne vormen van
gedwongen arbeid. Maar zonder de zware procedure voor een nieuwe conventie te
moeten passeren. Daarom ligt het
voorstel voor om tot een aanvullend protocol te komen. Juridisch staat dat op het niveau van een
conventie.
Dat krijgt volle steun van de werknemersgroep hier. Maar het stoot bij de aanvang van de
besprekingen nog op wat aarzelingen op de werkgeversbank en op verzet van
enkele regeringen. De commissiebesprekingen zullen daar klaarheid moeten in
brengen. Bovenop zou er dan ook een
aanbeveling moeten komen, met niet-bindende oriëntaties voor de landen en de
sociale partners.
Buiten die niet onbelangrijke discussie of we naar een protocol en/of
een aanbeveling gaan, is er de evenwichtsoefening over de concrete inhoud. Die
vooral in de richting gaat van een sterker voorkomingsbeleid en een betere
bescherming en compensatie van de slachtoffers, ook door toegang tot en
bescherming tijdens gerechtelijke procedures.
Dwangarbeid is koopwaar
“Dwangarbeid”, zei Luc Cortebeeck als vicevoorzitter van de IAO op de openingszitting
van de conferentie,
“ is met inbegrip van mensenhandel, een
van ernstigste schendingen van de mensenrechten, geheel in strijd met het
grondbeginsel van de IAO dat arbeid geen koopwaar is. Slachtoffers van
dwangarbeid zijn niet anders te beschouwen dan als koopwaar in de handen van
hen die deze dwangarbeiders uitbuiten. Dat is waarom we een protocol
willen. Nu we afstevenen op het
Eeuwfeest van de IAO moeten we een sterk engagement sturen over het engagement
van ons allen om mensen te beschermen tegen de gesel van dwangarbeid”.
Dat is waar de werknemers in de commissie voor gaan. Dat is waar we hopen uit te komen. Nu nog de
werkgevers en de regeringen meekrijgen. “Kunnen gemoderniseerde en verstrekte
instrumenten dwangarbeid en mensenhandel een halt toeroepen? Gaan alle
achterpoortjes dicht? Met naar schatting 21 miljoen mannen, vrouwen en kinderen
in dwangarbeid is falen geen optie”,
schreef Kris Demeester, de delegatieleider van de Belgische
werkgevers hier, bij de aanvang van conferentie.
Inderdaad, falen is geen optie.
Kris Fortie
Chris Serroyen