Iedereen altijd gelukkig (Foto: Flickr Creative Commons)
Opinie, Nieuws, Wereld, Samenleving, Geluk, Bruto Nationaal Geluk, Neoliberaal denken, Positivisme -

Geef mensen hoop, maar geen optimisme

Één van de meeste schadelijkste culturele ideologieën is die van het optimisme. De optimisme-ideologie is het culturele gezicht van het neoliberalisme. Haar invloed op het sociale is zo groot dat we ons mens-zijn tot één dimensie reduceren: altijd happy zijn. Hoop daarentegen is een actieve houding, die de mensen een realistisch alternatief aanreikt.

dinsdag 7 januari 2014 15:03
Spread the love

Het optimismedenken gaat als volgt: ongeacht in welke positie je je bevindt, je kan altijd een winnaar worden. Het maakt niet uit welke tegenslagen je hebt gehad, je moet altijd optimistisch zijn. En liefst geen tijd verliezen met denken en filosoferen over het leven. Niet bij de pakken neerzitten en er gewoon voluit vooruit gaan. Optimisme vergt dat je je constant gelukkig voelt. 

Optimisme in de politiek en economie

Het klassieke voorbeeld van optimisme is de verkiezingscampagne van Barack Obama in 2008, met de bekende slogan: Yes we can. Obama werd opgehemeld als het voorbeeld van optimisme. Als je maar je best doet, geraak je er wel. Het is heel openbarend dat het een individu (Obama) betrof en niet de Afro-Amerikaanse gemeenschap. Voor vele neoliberalen was Obama het ultieme voorbeeld van hoe je als individu kan slagen in het leven ondanks alle tegenslagen. De uitzondering werd de regel.

Optimisme is inherent verbonden aan het kapitalisme, het is haar (culturele) taal en sinds kort ook de taal van het neoliberalisme. Het kapitalisme werpt ons voor dat de wereld van morgen op materieel vlak altijd groter en beter moet zijn. Economische groei ten koste van alles en iedereen. Ongeacht wat er gebeurt, we gaan in een betere wereld terechtkomen, aldus het optimisme.

De happy-mentaliteit

De tijd dat zangers een kritische en sociaal geëngageerde houding hadden, zoals in de jaren ’60, ligt definitief achter ons. De meesten onder hen verkopen niet alleen een consumentisme, maar ook optimisme en eeuwig geluk. We mogen de rol van muzikanten niet onderschatten in het verspreiden van het neoliberalisme. Het is misschien daarom dat de marxistische theoreticus Gramsci cultuur als het belangrijkste domein zag dat een revolutie kon doen slagen of falen.

In het lied Good Time van Owl City & Carly Rae Jepsen wordt het optimisme bezongen. Of het nu ochtend of avond is, het is altijd een good time. Het uitgangspunt is dat een good time hebben een automatisme is. Alles wordt gerelativeerd tot het je constant goed voelen. Het lied Happy van Pharrell Williams gaat nog een stuk verder dan dat. Je ontvangt slecht nieuws, neemt het gewoon aan en dan ga je weer verder happy zijn. Het reduceert de essentie van het mens zijn tot één dimensie, die van optimisme/geluk.

Met geluk is op zich niks verkeerd, maar je kan niet gelukkig zijn, als je niet ook ongelukkig bent in het leven. Deze twee eigenschappen zijn geen tegengestelden van elkaar, maar eerder gevoelens die complementair en dynamisch zijn.

Het optimisme is vooral een culturele ideologie, die het individu boven alles plaatst en het collectief ontkent. Door optimistisch te zijn, kan je uit armoede geraken en rijk worden, aldus de apostelen van het neoliberalisme en optimisme. Het is een ideologie geworden waarbij we worden verplicht om dag in dag uit gelukkig en happy te zijn. Woorden als zelfredzaamheid, zelfverantwoordelijkheid en participatie zijn hierbij nooit ver weg.

Er zijn tendensen binnen de samenleving die geluk willen meten. Maar deze gelukspolitiek staat ten dienste van het neoliberalisme. Meten is zeker in dit geval niet weten. Welke instrumenten gaan worden gebruikt om geluk te meten? Je kan het al raden: materialistische zaken. Om George Orwell te parafraseren: “Men can only be happy when they do not assume that the object of life is happiness.”

Laat ons hopen

Hoop is totaal het tegenovergestelde van optimisme. Het optimisme vertrekt vanuit een passieve houding die geen rekening houdt met hoe de samenleving en haar machtsstructuren zijn georganiseerd. Om een optimist te zijn heb je alleen een beetje naïviteit nodig. Om hoop te hebben, heb je veel moed en kracht nodig.

Hoop vertrekt altijd vanuit een bepaald engagement en wereldbeeld. Waar staan we vandaag de dag als samenleving en waar willen we naar toe? Hierbij heb je een bepaalde mate van verbeelding nodig. Hoe willen we dat de toekomst eruit ziet? Hoop is ook in essentie een collectief gedragen idee. Het reduceert het mens-zijn niet tot één dimensie, maar plaatst alles in een breder en complex perspectief. Het analyseert de samenleving in zijn huidige vorm en geeft hierbij een toekomstperspectief.

Om te eindigen: laat ons minder optimistisch zijn, maar wel hoopvol over de toekomst.

take down
the paywall
steun ons nu!