Myrtales
Nieuws, Samenleving, Cultuur, België, Vooruit, Kunstencentrum Vooruit, Analyse, 100 jaar Vooruit -

Grote woorden en kleine revoluties in de Vooruit

Onder de noemer ‘Week van de toekomst: het jaar 2050’ publiceren we auteurs over waar we zouden kunnen staan in 2050. Als laatste in de rij Luc Dewaele van Kunstencentrum Vooruit. Uit alles wat we leerden het afgelopen jaar blijkt dat niks simpel is, dat compromissen mooie bastaards baren, dat kwetsbaar dieper graaft dan stoer, dat vrouwen beter omgaan met verandering, dat geld niet altijd een rol hoeft te spelen en dat er tijd en ruimte is als je wilt.

zondag 27 oktober 2013 12:30
Spread the love

Als je aan Kunstencentrum Vooruit in Gent vraagt om over de toekomst na te denken, dan duiken ze daar in het verleden. Als je ze vraagt om iets te schrijven over 2050, dan beginnen ze over de voorbije honderd jaar.

Niet toevallig is het artistiek bedrijf aan de Sint Pietersnieuwstraat in de vrolijke crisisjaren ‘80 uit de grond gestampt door dwarse jonge historici op zoek naar een zinvol bestaan. Engagement en cultuur waren toen de voornaamste ingrediënten van het Vooruit-cocktail en dat is nu niet echt anders.

Of wel ? Een terugblik op Vooruit100 en waarom dat ook over de toekomst ging. En Triomfbier.  

Denk– Doe – Speel – Deel

Er was eens een kunstencentrum dat zichzelf wou heruitvinden, kwestie van in de toekomst ook de realiteit te woord te kunnen staan. De werkelijkheid van een steeds grotere dualiteit in de samenleving, de groeiende onmacht van politiek en overheden, met bijhorende ruk naar flink rechts en het cynisme, onwil of onverschilligheid waarmee ambitieuze of bescheiden alternatieven voor het huidige bestel worden behandeld.

Het begon zo, drie jaar geleden werd bij Vooruit een vierjaren- en vierpuntenplan bedacht.

  • THINK – DENK:  wees kritisch in uw denken en keuzes
  • ACT – DOE:  engageer u, wees actief en aanwezig
  • PLAY – SPEEL:  wees genereus, open en speels
  • SHARE – DEEL:  deel uw enthousiasme, ervaring en kennis

De grote vraag was, kan een kunstencentrum als Vooruit, een sprankelend doorgeefluik voor artistiek, feestelijk, actueel en ander cultureel gerief, zichzelf ombouwen tot een plek waar een duurzame transitie naar een andere samenleving mee vormgegeven kan worden. Kunnen artiesten daar mét Vooruit en zijn bezoekers aan een betere stad en wereld werken?

Dat kwam niet plompverloren uit de lucht vallen. We hadden de jaren daarvoor al een en ander geleerd over hoe het wel en niet moet en hoe je de usual suspects op de been krijgt. We ondervonden ook snel hoe inspiratie en engagement kan verdwijnen onder het deken van de draf van alledag en werkdruk, programmeerdwang, veelheid en spreadsheets al snel noodzaak voor haalbaar durven ruilen. Wat we vooral hadden geleerd, je kan erover praten en experts aanslepen tot ze  een Atlantikwal van woorden, verstand en groot gelijk vormen. Als je echte veranderingen wil, dan moet je niet alleen mensen aan het denken zetten, je moet ook iets doen.

Stap voor stap gebeurde dat ook. Binnen Vooruit werd, door de organisatie heen, engagement aangeboord. Medewerkers kregen de ruimte om aan de slag te gaan met thema’s die hen nauw aan het hart lagen, los van hun functie in de organisatie: De Groene Vooruit, Apicula, Green Track, stadsresidenten, de redactie … En toen kwam Vooruit100 eraan. 

De toekomst ligt in het verleden

Deze Confuciaanse halve waarheid hebben we in Vooruit afgelopen jaren meermaals recht in de rode oogjes gekeken. Het project Vooruit100 heeft ons geconfronteerd met waarheden als volwassen graseters: alles komt terug, is al eens eerder gedaan, gezegd, gelukt én mislukt. En opnieuw gedaan.

In het kader van Vooruit100 hebben we niet alleen ons rode erfgoed afgestoft en herontdekt. We zijn meteen ook in het diepe gedoken, gewapend met een dubbele  kreet: we vinden onszelf opnieuw uit én we maken een nieuwe coöperatieve.

Alles samen doen. Zonder subsidie. Zonder geld. Alleen gewapend met enthousiasme. En goesting. En triomfbier. De sfeer zat er meteen in. Tot iemand met enig gezag zei: Wat is het businessplan ? Wat is uw product ? Wie zijn de stakeholders ? Hoe zet je dat in de markt ? Dat waren pertinente vragen. Dat vroeg om overleg. En een projectaanpak. Een werkgroep en een denktank.

“Een SWOT [1]”, suggereerde iemand voorzichtig. “Experten”, werd ook gefluisterd. “Zou daar geen subsidie voor zijn”, klonk het ergens van achter uit de polyvalente flexplek[2]. Binnen de kortste keren werd een onderzoekstraject ontwikkeld waar met steun van Europese fondsen onderzocht kon worden of wij een wild idee tot verhandelbaar product konden ‘massacreren’.

The years are short but the days are long

Coöperaties, terug van nooit weggeweest, zijn de nieuwe chouchous in de zoektocht naar een alternatief voor de wildkapitalistische wave waar we sinds drie decennia op surfen. Coöperaties schieten als paddenstoelen uit de mismeesterde grond, nu eens op zoek naar andere manieren om geld te verdienen, dan weer om het kapitaal te slim af te zijn, het heft in eigen handen te nemen of zelfs om wat van de mensen is aan de mensen terug te geven. 

Vooruit100 was een leerzame trip door de coöperatieve geschiedenis. In de zoektocht naar de relevantie van een coöperatief project hebben wij vragen gesteld die rechtstreeks uit dat coöperatief verleden kwamen: wat is de basis van ons engagement, onze inzet als organisatie, als mens binnen die organisatie, als bewoners van deze stad, wat is onze verantwoordelijkheid tegenover onze collega’s, partners, artiesten, publiek, Gentenaars. Wat geven we?  Wat krijgen we ervoor terug?  Waarom doen we het?

Dat waarom kwam als een echo uit het verleden aangerold, maar landde vervolgens pardoes in de bekommernissen van de transitiebeweging: echt voedsel, zinvol werk, een gezonde omgeving en tijd en ruimte voor kwetsbare en fijne dingen, ook voor wie het niet breed heeft: een stad met weerbare, zelfredzame mensen, families, buurten, organisaties. Dat zijn thema’s waar de Coöperatieve Vooruit mee aan de slag ging indertijd.

Het zijn vraagstukken waar politiek, middenveld, de markt en de samenleving nu evengoed mee worstelen. Toen ontfermde de grote coöperatieve zich over arbeiders om hen een zinvol en waardig bestaan te bezorgen. Nu groeit doorheen onze hele verstedelijkte samenleving bij bewoners in allerlei constellaties het besef dat de grote veranderingen niet per decreet van bovenaf zullen komen, maar ontstaat vanuit kleine groepen en mensen die zelf hun eigen kleine revoluties aansteken. Ze doen dat uit noodzaak, inspiratie of omdat ze het beu zijn om te wachten tot iemand anders het voor hen oplost.

Vooruit100 was een ideale  gelegenheid om uit te zoeken of wij vanuit een kunstencentrum een rol te spelen hebben in de omslag die in steden overal ter wereld gemaakt wordt. Mensen en lokale groepen proberen weer vat te krijgen op hun eigen leven door kleine stappen te zetten, door samen te werken en los van de falende (inter)nationale overheden en de markt (en soms gesteund door een stadsbestuur met visie), hun eigen weerbaarheid en zelfredzaamheid terug te vinden via sociaal-culturele buurtprojecten, stadslandbouw, ruil- en deeleconomie en initiatieven in energievoorziening, onderwijs, mobiliteit en actief burgerschap.

Het Vooruit100-experiment leerde ons dat een stad als Gent een schat aan creatieve en geëngageerde mensen huisvest in de meest diverse constellaties en organisaties. Het leerde ons ook dat er een nood is aan het delen van wat die mensen doen, kunnen en willen.

Grote woorden, kleine revoluties

We leven in een tijdsgewricht waar men onverdroten zoekt naar ‘de heilige graal’, die ene universele oplossing voor uw problemen. De ADHD-managementcultuur, politiek en de vierde markt willen ook graag dat alles wat je overkomt in 30 seconden samen te vatten is.

Tijd is duur. Hou het kort en simpel, vermijd het compromis, wees vooral niet kwetsbaar, wees een vent (of gedraag je zo, ook als je een vrouw bent), verkoop jezelf duur en hou je houdbaarheidsdatum in de gaten.

Dat valt in het echte leven wel even tegen: uit alles wat we leerden het afgelopen jaar blijkt dat niks simpel is, dat compromissen mooie bastaards baren, dat kwetsbaar dieper graaft dan stoer, dat vrouwen beter omgaan met verandering, dat geld niet altijd een rol hoeft te spelen en dat er tijd en ruimte is als je dat echt wilt.  

Tijdens Vooruit100 hebben wij met een bonte stoet van mensen samengewerkt, gezocht, gepraat en gekeken hoe het anders kan, hoe we mekaar kunnen helpen. Het leidde tot boeiende samenwerkingen, vinnige gesprekken, uit de hand gelopen experimenten, blauwe plekken.

Het leidde ook tot nieuw gerief en soms harde confrontaties met de realiteit dat een diepgaande transitie gepaard gaat met lelijke botsingen met ‘the powers that be’en met onze eigen beperkingen. Het confronteerde ons vooral met de nimmer versagende waan van de dag, de favoriete kluif van al wie van belang wil zijn in het huidig veld van eer en macht. Kleine revoluties zijn niet aan iedereen besteed en vragen soms veel tekst en uitleg. En geduld. En een businessplan.

We hebben aan de lijve ondervonden hoe de structuur, strategie en organisatie van een grootschalig kunstenplatform zoals Vooruit in staat is om een stem te geven aan kritische reflecties over onze samenleving. We leerden echter ook dat het te kort schiet als het gaat om actief inzetten op maatschappelijke en duurzame transitie binnen een superdivers stadsweefsel.

Daarom hebben we tijdens Vooruit100 onderzocht of we via een ‘grassroots’-structuur een duurzaam, open en wendbaar leerplatform kunnen bouwen. Een platform dat inspeelt op de behoefte van onze eigen medewerkers, partners/organisaties en Gentenaars om meer en directe impact te hebben op hun eigen levens- en werkomgeving.

Een platform ook voor een rechtvaardiger en tastbare economie op mensenmaat en een gezonde, groene, veerkrachtige en samen beleefde stad. ‘Kleine Revolutie’ wordt de naam voor een actieve en creatieve praktijkschool waar een zelfredzaam, weerbaar, divers en duurzaam stadsweefsel centraal staat. Nu nog in de steigers, vanaf volgend jaar in ’t echt.  

‘Kleine Revolutie’ hebben we niet zelf bedacht. We leenden de naam van dr. Rik Pinxten, die er er een boek over schreef en op zaterdag 26 oktober “Grote Woorden, Kleine Revoluties” opende. Hij heeft, met veel andere denkers, sprekers en doeners, de inspiratie en het kader geleverd voor Vooruit100, ons onderzoek en het project ‘Kleine Revolutie’.

Bij deze ook een diepe buiging voor de steeds groeiende groep academici, schrijvers, ondernemers, politici, collega’s en mensen die overal in stad en land hun nek uitsteken voor een duurzame transitie en daarbij niet zelden hardhandig in aanraking komen met institutionele inertie, mercantiel cynisme en bange structuren. May the force be with you.

Think – Act – Play – Share

Onze eigen boodschap voor de toekomst is eenvoudig, maar niet simpel: neem je leven zelf in handen, werk samen, deel wat je weet en hebt, leer van anderen, wees bescheiden, creatief en vrolijk en kom er voor uit. In 2015 zal je nog altijd als een zonderling geval van zelfmutilatie beschouwd worden. In 2020 zal men je beginnen begrijpen. In 2050 zal je in het coöperatief rusthuis Voorwaarts lid zijn van de werkgroep “Hernieuwbare energie & Headbangen, A Possible Future ?”

En de toekomst van het kunstencentrum, vraag je? Dat zal ophouden te bestaan en er zal iets anders in de plaats komen. In 2015 zal dat nog als een zonderling geval van zelfmutilatie beschouwd worden…  “You never change things by fighting the existing reality. To change something, build a new model that makes the existing model obsolete.”  “Je verandert de dingen nooit door de bestaande werkelijkheid te bestrijden. Om iets te veranderen, bouw je een nieuw model dat het bestaande model overbodig maakt”. (R. Buckminster Fuller)

Luc Dewaele

De auteur is uittredend projectcoördinator van Kunstencentrum Vooruit

Voetnoten

  • [1]SWOT staat voor ‘Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats’ (Sterke punten, zwakke punten, kansen en bedreigingen).
  • [2]Een ‘flexibel inzetbare werkplek’ kan thuis zijn, in een wegrestaurant, in een bedrijfsfiliaal of bij derden. Je werkt er voor een paar uur tot een paar dagen, afhankelijk van waar je agenda je brengt. Zie www.mijnflexplek.be.

take down
the paywall
steun ons nu!