Hoe ik ook moeite doe, ik schud mijn stichtende opvoeding zomaar niet af. Zo komt het dat mij voor Lichtmis (groot feest aan de KU.Leuven) een variant van een populair Vlaams Marialied te binnen schoot. Het refrein gaat zo :
Maar de naam van moederplaag,
die gij in de Co-ongo-o draagt,
verschijnt hoogst ze-elden,
naast al d’a-andren, enzovoort
De moederplaag in Congo heet ‘mobutisme’. In een artikel over de kleptocratie in Congo mag ze niet ontbreken. Mo* Magazine pakt nu uit met een Congo-dossier onder de titel ‘Hoe je rijk wordt in het arme Congo’. Het gaat over de corruptie, of (in mijn definitie) de mega-diefstal van publieke middelen door de Congolese elite. Tot mijn verbazing staat daar geen woord over het ‘mobutisme’. Er staan wel een resem ouwe koeien, losse flodders en verdachtmakingen. Het wekt de indruk dat president Kabila de kern is van de corruptie.
In Congo is nu al vijftien jaar een clash tussen twee politieke systemen aan de gang. Het oude systeem is het mobutisme, een netwerk van netwerken van grootscheepse zakkenvullers, genoemd naar president en dictator Mobutu, aan de macht tussen grofweg 1960 en 1997. In 1997 werd Mobutu van de macht verjaagd. President Kabila nam het, gedragen door een volksopstand, over en bracht een eigenzinnige maar nieuwe politieke cultuur mee. Hij joeg de grootste bandieten het land uit. Ze begonnen samen met Rwanda een oorlog tegen Kabila. Begin 2001 werd hij vermoord. Van 1998 tot 2001 hadden de mobutisten het krap lastig. In 2003 keerden ze triomfantelijk terug, toen de rebellen middels een vredesakkoord in de overgangsregering en in het ‘eengemaakte’ leger konden stappen. Daar begonnen ze aan een grootse herovering van de sleutelposten in Congo. Deze lui voerden hun oude praktijken opnieuw in. Eric Mwamba, de auteur van Mo*s artikel, haalt genoeg aal uit hun beerput om Congo te doen stinken. Het Congo van Kabila, de zoon die zijn vader opvolgde in 2001. Maar de conjunctuur van ‘mobutisme’, om het zo maar eens te zeggen, is tanend. Onder dictator Mobutu donderde het Bruto Nationaal Product van Congo met 65% naar beneden. Nu haalt Congo ondanks alles groeicijfers van 6 à 7%.
Wachten op de Nieuwe Wereld
Wie str.nt zoekt, vergeef me de uitdrukking, zal str.nt vinden. Maar, de realiteit in Congo is niet All Black, ze is doorspekt met paradoxen. Colette Braeckman beschrijft dat nu weer treffend in Le Soir, en vele keren genuanceerder dan Eric Mwamba. Congo gaat vooruit, maar de restanten van het mobutisme blijven de vooruitgang hypothekeren. Braeckman vat de situatie aldus samen : de oude wereld ligt op sterven, maar het is wachten tot de nieuwe wereld geboren wordt. Dit perspectief is totaal afwezig in het artikel van Eric Mwamba.
Overigens klopt Mo*’s ondertitel niet. Congo een roofdierstaat ? Congo heeft, net vanwege de moederplaag, nog altijd geen staat, het heeft een scharminkel van onmachtige besturende organen, een precaire administratie, en een door privé-netwerken doorwoekerde politiek. Bij GRESEA hebben we er onlangs nog een heel bulletin aan gewijd.
Hoe werkt dat scharminkel ? Het blokkeert hervormingen, schrijft Mo* terecht. Een voorbeeld uit eerste hand : het ministerie van het Plan. Ik kan u een schema laten zien, afgedrukt in een officiële brochure van het ministerie van het Plan, dat alles mooi in het licht zet. In dat schema staan bovenaan de organieke departementen en directies. Daaronder de ad-hoc-entiteiten, door de minister in het leven geroepen al naargelang het hem uitkomt. Aan de hoofd van die ad-hoc-entiteiten worden vriendjes van de minister geparachuteerd, door, uiteraard, de minister.
Het schema dateert van de vorige regering toen Olivier Kamitatu minister van het Plan was. Olivier Kamitatu gaat bij Westerse politici door voor een respectabel man. Maar Kamitatu was bevoegd voor het EITI-programma, dat ook in Mo*’s artikel wordt aangehaald. EITI staat voor Extractive Industries Transparency Initiative. Congo onderschrijft dat initiatief. Het streeft ernaar dat de geldstromen tussen mijnbouwbedrijven en regeringen publiek worden gemaakt, om inkomsten voor de staat te scheppen en corruptie te kortwieken. Welnu, het mannetje dat minister Kamitatu parachuteerde aan het hoofd van zijn EITI-entiteit, schepte vreugde in zijn werk. Hij stak al zijn tijd in het saboteren van EITI, zodat er oeverloze sommen blijven weglekken, onder andere uit de belastingen, taxen en (vaak ook onwettelijke) heffingen die de mijnbouwbedrijven afdokken. Weglekken naar waar ? Eric Mwamba, toch een specialist, vertelt het jammer genoeg niet.
Of neem de vorige minister van de Portefeuille (bevoegd voor alle overheidsbedrijven !!!), Jeanine Mabunda. Ze schiep een levensgroot conflict met de firma MagEnergy over de reparaties aan de elektriciteitscentrales van Inga. Ik schrijf uitvoerig over Inga in mijn boek Grondstoffenjagers. De centrales daar maken stroom voor de megastad Kinshasa, en voor de mijnindustrie vele honderden kilometers verderop in Katanga. Maar Inga draait sinds tijden op minder dan halve kracht. Toch stak mevrouw Mabunga naar hartelust stokken in de wielen toen MagEnergy reparaties aan turbines van Inga-2 wilde financieren. Waarom ? Hoe langer de werken aansleepten, hoe meer er gemarchandeerd kon worden over bijkomende fondsen, hoe meer er weglekte. Naar ? ja, naar waar ? Eric Mwamba, hoor ik u ?
Stokken in de wielen
Is Jozef Kabila, de huidige president een engeltje ? Kan moeilijk ! Een chef in een slangenkuil moet zich zien te handhaven. En dat de lui die hem helpen, ook geen engeltjes zijn, wie spreekt dat tegen ? Maar telkens Kabila ergens vooruit lijkt te gaan, komt de moederplaag in actie, breekt er een rebellie uit, steken infiltranten de kop op en slaat de sabotage toe.
Mwamba mikt zo goed als exclusief op Kabila. Met ouwe koeien, ik zei het al. Een ouwe koe is een document van de PPRD in Katanga uit… 2005! Dat document bevat informatie over hoe er toen, in de aanloop naar de verkiezingen van 2006, met geld geschoven werd richting PPRD, de politieke partij die toen (en tot vandaag) onterecht aan president Kabila wordt gelinkt. Maar Kabila weigerde zowel in 2006 als in 2011 in te gaan op de uitdrukkelijke vraag van de PPRD om hun kandidaat te zijn voor het presidentschap. Hij kwam op als onafhankelijk kandidaat. Mwamba heeft het over Evariste Boshab, de huidige voorzitter van de PPRD. Maar hij zegt er niet bij dat Boshab een jaar geleden magistraal uit de boot viel toen de huidige regering werd gevormd.
Mwamba gooit ook de verdachtmakingen op een hoop. Dan verschijnt verplicht de figuur van Dan Gertler, een bedrijvenmakelaar, die firma’s koopt en verkoopt en commissies opstrijkt. U zult in de media bijna nooit een bericht over Gertler lezen of er staat dat hij close is met president Kabila. Een goede verstaander hoeft maar een half woord.
Mwamba schiet met losse flodders. Waarom lees ik in dit artikel anders onder de ‘onthulling’ over het Soevereine Fonds een passage als : ‘Of al die gegevens waar zijn, weten we niet’, een passage waarin ik de hand meen te ontwaren van Mo*-redacteur John Vandaele, die volgens de inleiding bij het artikel ‘wat eigen elementen aanbracht’.
Nee, hoe je rijk wordt in het arme Congo, is een schandelijk verhaal waarvan het laatste detail dringend moet worden verteld. Maar van Eric Mwamba heb ik het nog niet gelezen.
