Ik durf er wat op verwedden dat Alexander De Croo, alias de ‘leerling tovenaar’, de jongste tijd nogal kregelig rondloopt thuis. Het updaten van de Open VLD ideologie, rond het concept ‘rechtvaardige vrijheid’, loopt niet echt van een leien dakje (Schoppen op het ACW gaat ‘m wel nog altijd af, lijkt het). De electorale aanhang van zijn partij kalft af, en het einde lijkt niet direct in zicht. Naar het schijnt ontbeert het hem en zijn partij aan een ‘verhaal’. Laat ik dus maar, in de beste Noel Slangen-stijl, de jonge VLD-voorzitter van wat gratis advies voorzien om de restyling van de liberalen wat meer kans op slagen te geven.
Laat ons beginnen met de basics. Vrijheid dus, toch de basiswaarde van de liberalen. Liberalen in Europa hoeven niet echt meer te ageren tegen een autoritair bewind, zoals pakweg de Chinezen. In theorie zijn we vrij om te zeggen en schrijven wat we willen, ook al worden de meesten onder ons straal genegeerd door ‘de mensen die er echt toe doen’ in de EU, als we een mening verkondigen of ons op Twitter en aanverwanten begeven.
En toch zijn we onvrijer dan ooit tevoren, zo lijkt het wel. Tenminste, als we oog hebben voor het verstikkende economische systeem dat niet langer alleen individuen en families in Europa verslindt, zoals vroeger, maar nu zelfs het sociale weefsel van hele staten kapot maakt (dat deed het uiteraard ook al in de jaren ’80 en ’90, maar dan in het Zuiden). Waar in de middeleeuwen horigen van de hereboer of kasteelheer afhingen, zijn wij anno 2012 met zijn allen horigen – zeg maar, de speelbal – van het economische systeem. Of toch de 99 % onder ons. Met het economische systeem bedoelen we uiteraard ‘de markten’: het amalgaam van de haute finance, hedge funds, speculanten, ratingagentschappen, multinationals, en de technocratische instellingen die met voorgaande doorgaans onder één hoedje lijken te spelen. Die financieel-economische moloch verslindt niet alleen Eurozone-landen, ze speculeert ook naar hartelust op de prijs van energiebronnen, voedsel, etc. Last but not least, het laat het zich ook raden dat die financiële dominantie en ongebreidelde economische groei, die ermee samengaat (of het nu gaat om bubbles of echte groei), ook de planeet in zijn geheel kapot zal maken, als niemand haar een halt toeroept.
Laat ons wel wezen, tussen 12 en 65 jaar krijgt de 99 % de duimschroeven aan. Je hoort het kapitalistische en competitieve spel te spelen volgens de geijkte regels, anders ga je eraan. Kijk maar naar de pepmiddelen die studenten slikken om door de examens te geraken, de werklozen die geactiveerd zullen worden tot ze erbij neer vallen, of er nu jobs zijn of niet, en de mensen die hun pensioen uitgesteld zien, ook al zijn ze letterlijk op. En zelfs wie zich zijn leven lang inspant om de 1 % “vet te mesten” – in de gevleugelde woorden van Louis Tobback – is ondertussen ook al niet meer zeker dat hij op zijn oude dag nog wel wat zal mogen genieten van een welverdiende oude dag. Wat rest er nog van onze vrijheid, Alexander, als je om de haverklap het adagio hoort “wie stout is, eindigt zoals Griekenland.”
Dat, mijn beste Alexander, is dus onvrijheid in de 21ste eeuw, en de liberalen die daar wat willen aan doen, hebben mijn zegen. Helaas, het lijkt er sterk op dat jullie vooralsnog staan aan de kant van zij die dat systeem willen bestendigen. Hoe noemt De Gucht dat ook alweer? O ja, “de Grieken zijn wanhopig, en zijn dus niet meer in staat om ‘rationeel’ te stemmen.”
Jullie willen, Alexander, zo blijkt toch uit je opiniestuk vandaag in de Morgen, dat mensen “de ruimte krijgen om zich volop te kunnen ontplooien”. Dat betekent voor jullie blijkbaar onder meer dat iedereen ‘langer en harder’ zal moeten werken, ter meerdere eer en glorie van een beperkt aantal mensen. Zelfs in de zorgsector, waar ze nu al kreunen onder de kosten-efficiëntie hen opgelegd door gezondheidsmanagers. En uiteraard ook in de overheid, waar ‘het vet af moet’.
Liberalen staan anno 2012 niet meer voor vrijheid, mijn beste Alexander, maar voor exact het tegenovergestelde: ze zijn de goeroe’s van TINA geworden, kijk maar hoe De Gucht moord en brand schreeuwt als de Grieken niet braaf aan het handje van de trojka lopen, en hoe jij zelf zweert bij het op Duitse leest geschoeide bezuinigingsbeleid, waarvan we ondertussen met zijn allen de impact mogen aanschouwen in Europa. De tactiek van de verschroeide aarde, lijkt het wel. Je bent ook een fan van het “structurele arbeidsmarkthervormingsbeleid”, uiteraard, waarover je een tijdje geleden nog fier op de radio verklaarde dat de armoede in Duitsland was afgenomen. Quod non, uiteraard, maar wie maalt daarom in het land van de liberalen? De concurrentiekracht opkrikken, daar gaat het om. En we moeten het Duitse economische exportmodel copiëren, dat op dit ogenblik ettelijke BMW’s, Audi’s en Mercedessen verpatst op de Chinese markt, alwaar ze dan de Chinese steden doen dichtslibben. Moeten die Chinezen weten, ongetwijfeld. Duurzaamheid, zei je ? Nog een quote uit je opiniestuk in de Morgen, om het af te leren: “Duurzaam beleid betekent dat de maatregelen die men vandaag neemt, morgen ook nog houdbaar, betaalbaar en zinvol zijn.”
“Rechtvaardige vrijheid”, Alexander, vereist in 2012 vooral rechtvaardige belastingen, en de wil om de financiële Frankenstein die we de laatste drie decennia hebben gecreëerd, of althans laten woekeren, aan te pakken. En het vereist een ecologische lens bij alle beleid dat overwogen wordt. ‘Rechtvaardige vrijheid’ krijgt zo ineens een andere connotatie.
Liberalisme dat vrijheid zo hertaalt, heeft een toekomst in de 21ste eeuw, Alexander. Dan zullen mensen misschien terug echt vrij zijn. Het liberalisme waar jij, Quickie, De Gucht en kornuiten echter voor staan, heeft een andere naam – het heet neoliberalisme. En het heeft weinig met vrijheid te maken.
Dat is jullie fundamentele probleem.
