Wat wordt de toekomst in El Salvador na de verkiezingen van voorbije zondag?
Dé vraag die ik zeker zal moeten beantwoorden nu woensdag op de herdenking van mijn broer Dr Michaël De Witte in Gent. In de jaren 80 werd de toestand in El Salvador door vele duizenden Vlamingen gevolgd. Allemaal solidair met de strijd van dat kleine volkje in Centraal-Amerika tegen de repressie, tegen de inmenging van de USA. De toenmalige voorzitter van de CVP Tindemans schoof zelfs het verlies van de CVP bij de verkiezingen in de schoenen van intellectuelen en priesters. Die hadden het aangedurfd een paginagrote oproep te zetten in De Standaard met kritiek op de steun van Tindemans aan Duarte. Dat was de president van de militaire junta in El Salvador, onder wiens regime aartsbisschop Romero vermoord werd. Tientallen Belgen kozen in die jaren 80 de kant van het verzet in El Salvador. Zo ook mijn broer Michaël, die omkwam bij een aanval op zijn gezondheidspost als dokter bij de guerrilla nu 25 jaar geleden.
Terug naar heden: bij de parlementsverkiezingen op 11 maart verloor het linkse FMLN zijn positie van grootste partij van het landje. Slechts 31 zetels, een verlies van 8 zetels tov de vorige parlementsverkiezingen in 2009 – die gaan om de drie jaar door. De rechtse partij ARENA, die bijna 30 jaar aan de macht was haalde in 2009 32 zetels tov de 39 van het FMLN toen, en nu wordt ARENA weer de grootste partij met 33 zetels. ARENA verloor in 2009 ook de presidentsverkiezingen. Die gaan om de vijf jaar door. Een historisch feit was het toen in 2009 de kandidaat van het FMLN president werd: Maurico Funes een linkse journalist. Weer een linkse president meer in Latijns-Amerika. En nog wel in El Salvador waar extreem-rechts met ARENA met zijn doodseskaders en met de steun van de USA van Reagan jarenlang onbetwist meester was en elk links verzet brutaal de kop afhakte.
Hoe komt het dat het linkse FMLN na drie jaar de verkiezingen, de steun van het volk weer verliest?
Het is nog wachten op de analyse die het FMLN zelf zal maken. Maandag om 14 uur stond nog op hun website dat de stemmen nog geteld en nageteld worden en dat er een staking van stemmen is – elk 32 zetels. En dat er een machtsdeling is tussen links en rechts, waarbij beide ongeveer even sterk zijn. En dat daar verder zal moeten mee rekening gehouden worden. Van mijn vrienden in El Salvador hoor ik al langer een dubbel verhaal over het FMLN. Enerzijds over de sociale verbeteringen, vooral door de ministeries van gezondheidszorg en onderwijs. Maar anderzijds veel kritieken over het vasthouden aan de macht omwille van de macht, “de partij is belangrijker dan de mensen”.
Na 2009 kwam er zeker een nieuwe wind. Dankzij het FMLN kregen kinderen die naar school gingen, een paar schoenen. Heel wat voor een land waar ik dikwijls kinderen heb zien blootsvoets lopen, in de vijf keren dat ik in El Salvador ben geweest. Verschillende gemeenten haalden de voorbije jaren de titel van “vrij van analfabetisme”. De minister van gezondheid, Dr Maria Isabel Rodriguez, ging actief samen werken met heel wat basiswerkers op vlak van gezondheid. Die hadden een stevige reputatie opgebouwd in de jaren 2000-2010 door hun massale acties tegen de privatisering van de gezondheidszorg. En zo kwam er onlangs een wet die de prijzen van de medicamenten aan banden legt – een soort kiwimodel op zijn Salvadoraans. Er kwamen diplomatieke relaties met Cuba, en studenten konden in Havana gratis voor dokter leren en komen nu terug naar hun dorp als sociale dokter. En zo zijn er nog wel heel wat voorbeelden van sociaal beleid.
Maar president Funes stelde vanaf het begin dat zijn voorbeeld Lula van Brazilië was, en niet Chavez of Cuba. Hij weigerde aan te sluiten bij ALBA, de samenwerking tussen Cuba, Venezuela, Ecuador, Bolivia en Nicaragua – om de USA niet voor het hoofd te stoten. Hij ontving Obama met open armen. Er was onlangs ook veel kritiek op Funes toen hij een generaal op rust aanstelde tot hoofd van de politie. Dat druiste volgens velen in tegen de geest van de nieuwe grondwet, die na de vredesakkoorden werd opgesteld, en waarbij het leger dat tienduizenden mensen had uitgemoord geen politieke rol meer mocht spelen.
Als excuus kan Funes aanvoeren dat het toch wel oppassen blijft. De staatsgreep in Honduras tegen de progressieve president Zelaya was duidelijk gepland vanuit de USA. Inde Wall Street Journal kon je in mei 2011 lezen “El Salvador verlaat het model van de vrije markt” De krant kritiseert dat Funes de overheidsuitgaven te fel laat stijgen en dardoor de schuld van het land omhoog jaagt. Maar het is geen goed beleid om uit schrik voor de USA zo fel naar rechts te gaan, dat je de steun van je volk verliest.
In El Salvador is er een soort presidentieel regime zoals in de USA, met veel macht voor de president. Heel belangrijk is dus de vraag of er in 2014 weer een linkse president komt. Funes kan zich niet opnieuw kandidaat stellen. Het FMLN zal een kandidaat moeten vinden die het vertrouwen van het volk kan winnen.
En dat zal pas kunnen als het FMLN zelf het vertrouwen van het volk terug kan winnen. Niet makkelijk want het FMLN vergoelijkte al te dikwijls de rechtse keuzes van Funes. Maar vooral hun lokaal beleid laat al te dikwijls veel te wensen over. Samen met de driejaarlijkse parlementsverkiezingen waren er zondag ook gemeenteraadsverkiezingen. Ook daar heeft het FMLN flink wat vertouwen bij het volk verloren, tot in bastions van het FMLN zoals in Mejicanos bij de hoofdstad. In de hoofdstad had het FMLN het burgemeesterschap veroverd in 2.000 en weer verloren in 2006, omwille van fouten in hun beleid. Zondag haalde het FMLN in San Salvador slechts 30% van de stemmen tegen 65% voor de rechtse ARENA burgemeester. In 2009 won het FMLN nog veel burgmeesters bij, nu verloren ze er veel. Dus nog heel wat werk voor de boeg om lokaal het vertrouwen van het volk terug te winnen.
Het volk verwacht nu van het FMLN dat het zijn fouten erkent, dat het genoeg inzet opbrengt om konsekwent vast te houden aan zijn vroegere idealen, en dat het de kracht opbrengt om van onderuit, samen met de mensen te werken aan een nieuwe meerderheid. Daarvoor kan El Salvador zeker rekenen op de steun van Cuba, Venezuela, Bolivia … de weg naar een betere toekomst voor het volk van El Salvador ligt in het konsekwente socialisme dat ook die landen verder proberen uit te bouwen.
De herdenking van mijn broer Dr Michaël De Witte gaat door op woensdag 14 maart vanaf 19 uur in het Auditorium D van UZ Gent (GPS-adres: De Pintelaan 185 – op 15’ van het station Gent St Pieters) meer info op www.michaeldewitte.be