Ik vrees dat de respondenten van dit onderzoek geen goed zicht hebben op de werkloosheidsreglementering. Of zelf niet met werkloosheid geconfronteerd worden. Anders zouden ze weten dat de werkloosheidsuitkeringen ook nu al verminderen naargelang de werkloosheid langer duurt. Uitkeringen zijn trouwens ook afhankelijk van de gezinssituatie.

Armoede organiseren

Dit gebrek aan kennis kan ik begrijpen. De werkloosheidsreglementering ligt waarschijnlijk bij niemand op het nachtkastje. Wat me echter sterk verontrust, zijn de uitspraken om werkloosheidsuitkeringen voor werkzoekenden na een jaar werkloosheid tot onder het leefloon te verlagen. Dat is armoede organiseren.

Want de uitkeringen zijn nu helemaal niet te royaal, integendeel. Europa becijferde wat je in België minstens als inkomen moet hebben om geen armoederisico te lopen. Zo ligt de armoedenorm voor een alleenstaande op 1.013 euro per maand. Voor een koppel  bedraagt dit 1.520 euro per maand. En dan mogen er nog geen kinderen zijn. Want dan moet je er per kind nog 304 euro bijtellen. 

Als je dit vergelijkt met een paar minimumuitkeringen, dan kom je tot onthutsende vaststellingen. De minimumwerkloosheidsuitkering voor een alleenstaande bedraagt vanaf volgende maand 898 euro per maand. Dat is 115 euro te weinig om geen armoede te riskeren. Voor een werkloos gezinshoofd met een partner zonder eigen inkomen wordt vanaf volgende maand 1.069 euro voorzien. Dat is (zelfs zonder kinderen) 451 euro onder de norm. Er zijn al een aantal stappen gezet, onder meer door een welvaartsaanpassing, maar er is nog een hele weg te gaan.

Laten uitschijnen dat alle werklozen profiteurs zijn, is perfide

Daarnaast viel in de enquête ook de kritiek op onze sociale zekerheid als hangmat op. Dat de werkloosheidsuitkeringen in de tijd moeten worden beperkt. De ondertoon van die kritiek is dat werklozen nu een werkloosheidsuitkering trekken en niet op zoek gaan naar een job. Nochtans is er, zeker sinds het activeringsbeleid dat in 2004 werd afgesproken, een sterke begeleiding van werkzoekenden (in Vlaanderen door de VDAB) en een sterke controle op werkbeschikbaarheid (door de RVA).

En dit in alle gewesten. Zo worden werkzoekenden maandelijks door de VDAB opgeroepen. Wie een langere tijd werkloos is, wordt door de RVA opgeroepen om zijn of haar zoekgedrag naar werk te bewijzen. Als je geen inspanningen kunt bewijzen, riskeer je een sanctie.

Het beeld van de werkloosheid als hangmat klopt niet. Versta me niet verkeerd, de misbruiken moeten worden aangepakt.  Mensen die de boel belazeren, moeten worden gesanctioneerd. Maar laten uitschijnen dat alle werklozen profiteurs zijn, is perfide.

“Mensen die de boel belazeren, moeten worden gesanctioneerd. Maar laten uitschijnen dat alle werklozen profiteurs zijn, is perfide”

Je kan mensen schorsen omdat ze geen werk zoeken, maar je kan geen mensen schorsen die wel inspanningen doen om werk te vinden. En dat is de overgrote meerderheid. Door de werkloosheid te beperken in de tijd, drijf je mensen in armoede. Ze wijken uit naar andere uitkeringsstelsels, een leefloon via het OCMW of de ziekteverzekering. Je verschuift alleen het probleem.

Wat nodig is, is een gepast jobaanbod

Je moet de werkloosheid bestrijden, niet de werklozen. Heel vaak komt men dan aandraven dat er in Vlaanderen nog massa’s vacatures open staan. Werkloosheid is echter geen statisch gegeven. Er is een in- en uitstroom. Als de conjunctuur gunstig is, vinden per maand zo’n 32.000 mensen werk in Vlaanderen. Maar daar staat tegenover dat een groot deel van die vacatures voor uitzendarbeid zijn, dus voor heel onstabiele contracten.

En dan zijn er nog de vacatures die structureel niet ingevuld raken, voor de zogenaamde knelpuntberoepen. Als we nagaan over welke jobs het dan gaat, blijkt dat deels te gaan om beroepen waar de arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden echte knelpunten zijn.

Blijkbaar hebben de werkgevers nooit de eerlijke moed – of de druk gevoeld – om deze arbeidsomstandigheden te verbeteren. Zo worden geacht ‘bij de job te horen’. De kandidaat-werknemers moeten dit maar slikken. Geen wonder dat ze er van weg blijven.

Naast deze groep zijn vooral ook de knelpunten met kwalitatieve tekorten een hardnekkig structureel fenomeen. Werkgevers zoeken te vaak naar dé witte raaf en nemen geen genoegen met de bonte specht die ze groeimogelijkheden kunnen bieden.

“Werkgevers zoeken te vaak naar dé witte raaf en nemen geen genoegen met de bonte specht die ze groeimogelijkheden kunnen bieden”

Via stages en werkplekleren mensen de juiste competenties helpen verwerven, vacatures opstellen waarin de eisen en vakkennis correct worden beschreven. Die oplossingsstrategieën hebben werkgevers al meermaals als pap ingelepeld gekregen, maar ze willen ze niet slikken.

Ook de overheid heeft de belangrijke taak om er mee voor te zorgen dat jongeren niet zonder kwalificaties van de schoolbanken komen. Zeker in een maatschappij waarin laaggekwalificeerde arbeid weggesaneerd wordt, komen zij er niet aan te pas.

Om maar te zeggen dat je arbeidsmarktproblemen niet oplost met simpele slogans als ‘beperk de werkloosheidsuitkeringen in de tijd’.

Karim Dibas

Karim Dibas is verantwoordelijke van de arbeidsmarktwerking van het ACV.