Het is ondertussen meer dan 12 dagen geleden dat een passagierstrein en een goederentrein frontaal op elkaar botsten ten hoogte van Tempi, iets ten noorden van Larissa. Daarbij zijn tientallen mensen, vooral studenten om het leven gekomen. 

Op de dag van het ongeluk – 1 maart – zou premier Mitsotakis het signalisatiecentrum van Larissa officieel hebben geopend, om te laten zien hoe goed alles werkt (we zitten in een pre-electorale periode nietwaar). Alleen werkt dat centrum niet, het blijkt nog niet te bestaan.

Ik heb met Lode van DeWereldMorgen.be een lang gesprek gehad over de ramp. De video daarvan kan je hieronder bekijken.

De voorbije dagen gaan er zo veel gedachten door mijn hoofd, dat ik ze nauwelijks op orde krijg. De treinbotsing is de culminatie van criminele verwaarlozing en roekeloosheid in een staat die aan de oppervlakte terug scheen te functioneren en leek overeind te krabbelen na een verwoestende financiële crisis. Maar dat bleek allemaal gewoon een laagje vernis dat er nu brutaal af komt.

Vergeef me dat er geen structuur in deze post gaat zitten. Ik wil gewoon de gedachten even vast leggen. Het wordt een lang verhaal.

Ik weet eigenlijk nog steeds niet hoeveel mensen er zijn omgekomen in de treinramp. Op 2 maart werd gezegd dat er 57 doden te betreuren vielen. Dat was het aantal dat kon worden geïdentificeerd omdat de lijken nog min of meer intact waren, zo werd gezegd in een bericht op de BBC.

Maar er waren nog heel wat vermisten. Hoeveel, dat kon niemand met zekerheid zeggen, want er zijn mensen op de trein gestapt in Larissa zonder dat ze een kaartje hadden kunnen kopen. 

Ze zouden dat wel doen bij de conducteur op de trein zelf. En een paar dagen geleden werd gezegd dat er ook nog een Syrische vluchteling was geïdentificeerd die ook de trein had genomen. Op basis van DNA. Zat die al bij die 57 doden?

Ik word een beetje achterdochtig bij die cijfers. Want hoe hoger het officiële dodental ligt, hoe moeilijker de positie van de regering wordt. En die wilde al laten zien dat ze meer in zat met de veiligheid van de burgers, dan de vorige SYRIZA-regering. Tijdens die laatste regering (26 januari 2015-8 juli 2019) kwamen 103 mensen om in de verwoestende bosbrand bij Mati.

Promotievideo van de Griekse spoorwegmaatschappij Hellenic Train:

En Vassilis Chiotis, directeur van de regeringspropaganda-zender SKAI (ik heb er echt geen ander woord meer voor), liet in een panelgesprek al weten dat deze regering nu een discours moet maken waarin deze ramp moet worden vergeleken met die van Mati, waarbij het aantal doden als een criterium moet worden gebruikt.

De obsceniteit is niet te geloven.

Hoe is het mogelijk dat een regering die geld vrij maakt voor afluistersoftware, om politieke tegenstanders (maar zelfs ook leden van de eigen regering) en journalisten af te luisteren, niet in staat is om te weten waar treinen zich bevinden op de sporen?

Hoe is het mogelijk dat een regering, die beweert zich in te zetten voor de veiligheid van het land en daarbij miljoenen of zelfs miljarden uitgeeft om een hek te bouwen aan de grens met Turkije, aan de nieuwste gevechtsvliegtuigen en oorlogsschepen, niet in staat is om de veiligheid te garanderen op letterlijk één treinverbinding?

De politici

Premier Mitsotakis gaf een verklaring op televisie op de dag na de ramp waarin hij aangaf dat alles er op wees dat het ging om een menselijke fout. Hoe is het mogelijk dat een premier tot deze conclusie komt, nog voor er een onderzoek is gestart? 

We weten ondertussen allemaal wel dat een groot deel van de verantwoordelijkheid bij de politiek ligt, die er niet in slaagt om alleen nog maar signalisatie te installeren op een spoorwegennet van 2.200 kilometer.

Er kwam meteen reactie vanuit de bevolking op deze bewering, waarna Mitsotakis een bocht van 180 graden diende te maken. Dat deed hij op zondag 5 maart via een Facebook-post. Een nieuwe toespraak op televisie zou wellicht enkel de woede van de bevolking aanwakkeren. 

In diezelfde Facebook-post bood hij zijn verontschuldigingen aan in naam van de regering en in naam van voorgaande regeringen. Het is de vierde keer dat Mitsotakis zijn verontschuldigingen aanbiedt: een keer voor de bosbranden die bijna de helft van het eiland Evia in de as hebben gelegd in 2021, een keer voor de overstromingen in Athene bij stortregens, waarbij het water niet kan worden afgevoerd, en een keer bij de sneeuwval van 2022 waarbij mensen op de tolweg rond Athene – de Attiki Odos – twee dagen vast kwamen te zitten. Je kan niet echt zeggen dat hij aan hoofd staat van een goed functionerende overheid, zoals hij zelf steeds beweert.

Een paar uur na de publicatie van zijn verontschuldiging, kwamen mensen op straat om te protesteren. Waarop de oproerpolitie met traangas en schokgranaten antwoordde, op een manifestatie waar oudere mensen en gezinnen met kinderen waren. De verontschuldigingen van Mitsotakis lijken niet zo oprecht.

Vervolgens minister van Infrastructuur en Openbaar Vervoer Kostas Karamanlis, verkozen op  basis van zijn naam en niet op basis van zijn kwaliteiten. Een kleine 2 weken voor de ramp, stak hij in het parlement nog een vermanende vinger op naar de oppositie die de veiligheid van de spoorwegen in vraag stelde. Hoe waagde ze het om aan de minister te twijfelen!

Na de ramp ging Karamanlis ter plekke, waar hij met bevende stem en met tranen in de ogen sprak over de doden. Een paar uur later nam hij ontslag. Iets wat je niet vaak ziet in de Griekse politiek. 

Vanuit regeringskringen kregen we te horen hoe eervol dat gebaar wel was. Maar achter de schermen had hij een gesprek met een journalist van Ta Nea waarin hij aangaf dat hij niet begreep waarom hij zou moeten betalen voor de fouten van zijn voorgangers.

Nochtans zat hij niet sinds vorige week op die post. Verder bleek dat Karamanlis ook van plan was om zich weer verkiesbaar te stellen bij de komende parlementsverkiezingen – wanneer die ook gehouden zullen worden (aanvankelijk was sprake van 9 april, maar het staat nu al vast dat ze worden uitgesteld).

Ze is op zich geen politica maar de Griekse president Katerina Sakellaropoulou liet zich ook niet echt van haar beste kant zien. Terwijl de reddingswerkers nog op zoek waren naar overlevenden en lijken, verscheen ze op het toneel om een paar bloemen op de plaats van de ramp te leggen. Daarvoor dienden de werkzaamheden te worden gestopt, een teken waar de prioriteiten blijken te liggen.

Station Thessaloniki. Foto: shutter stock

De nieuwe minister van Infrastructuur en Openbaar Vervoer is minister van Staat Giorgos Gerapetritis. Hij stelde meteen een commissie samen met experts die moeten uitspitten hoe de ramp kon gebeuren. 

Een van de leden van de commissie was de voormalige CEO van Trainose (het Griekse spoorbedrijf voor de spoorwegen werden geprivatiseerd) die tussen 2010 en 2015 verantwoordelijk was voor de besparingen bij de spoorwegen die door de trojka werden opgelegd.

Het sierde de man wel dat hij zelf inzag dat hij niet in die commissie kon zetelen. Waarom de minister dat zelf niet inzag?

Gerapetritis zal er nu voor zorgen dat in elk station vanaf nu twee stationschefs zijn, want mede door al die besparingen was dat zelfs niet het geval. Er zullen ook minder treinen gaan rijden.

En hij zou er ook voor zorgen dat tegen eind maart de treinen veilig zouden rijden. Hoe krijgt hij dat op 2 weken voor mekaar, daar waar zijn voorganger er in de voorbije 4 jaar niets van bakte?

Minister van Economische Ontwikkeling en Investeringen Adonis Georgiadis spande de kroon qua cynisme. In een van zijn ontelbare televisie-optredens (hij zit meer in de studio van SKAI dan op zijn kantoor) vertelde hij: 

Treinstation Larisa. Foto: hellenictrain.gr

“Je bent minister van Openbaar Vervoer. Zeg je in het openbaar dat de spoorwegen niet veilig zijn? Nee, dat doe je niet, want dan neemt er niemand nog de trein. Het is mogelijk dat de minister dacht dat, als hij zegt dat er een probleem is met de veiligheid van de treinen, er morgen geen trein meer rijdt in Griekenland.” 

Onze minister is een grote vriend van de privé-maatschappijen die dan verlies zouden maken en als minister van Economische Ontwikkeling wil je dat niet, toch? Gelukkig dat de regering elk jaar aan de maatschappij Hellenic Train 50 miljoen euro geeft om de verbindingen naar afgelegen gebieden te garanderen. Alleen blijkt de verbinding Athene – Thessaloniki zelfs ook een verbinding naar ‘afgelegen gebieden’ te zijn.

De Journalisten

De vierde macht wordt ze wel eens genoemd: de pers. Die zit in de zak van de rijke Griekse oligarchen die bepalen wat er mag worden geschreven. Slippendragers van de macht zijn ze vaak. Met een paar uitzonderingen, die het niet makkelijk hebben.

Onderzoeksjournalistiek moet het hebben van crowdfunding. Als ze te veel tegen de haren van de grote belangen in strijken, worden ze met SLAPPs bedreigd, en een aantal onder hen wordt ook gewoon afgeluisterd.

Een SLAPP is een Strategie Lawsuit Against Public Participation, een klacht bij de rechtbank tegen personen die in het openbaar een mening geven, die overtredingen van wetten openbaar maken, die getuigenissen afleggen of spreken op openbare meetings, waarop dan door een bijna altijd zeer kapitaalkrachtige persoon of groep personen klacht wort ingediend voor smaad of eerroof. Die processen verliezen ze dan wel meestal, maar het is de rechtsgang zelf die wordt ingezet om personen op kosten te jagen voor advocaten, om hun energie op te eisen voor het winnen van hun zaak. Een goed voorbeeld van een SLAPP is de rechtszaak die Antwerps bouwpromotor Erik Van der Paal inspande tegen Apache, rechtszaken die hij telkens verloor maar die Apache wel jarenlang op kosten jaagde alvorens een verdict werd geveld, wat de échte bedoeling was van zijn klacht. SLAPPs worden met andere woorden vooral ingezet om de vrijheid van meningsuiting te verhinderen (nvdr).

Even een voorbeeld van het gedrag van de journalisten in de systemische media die goede banden hebben met de regerende partij.

Giannis Papadopoulos vraagt op tv-zender SKAI aan een werknemer van Hellenic Train: “Er zijn zo veel stakingen geweest. We hebben geen stakingen gezien met als eis meer veilige spoorwegen”. 

Waarop de werknemer antwoordt dat de vakbonden nochtans voldoende berichten de wereld hadden in gestuurd over de veilighed, maar dat de regering er voor gezorgd heeft dat een aangekondigde staking zo snel als mogelijk als illegaal wordt bestempeld door de rechtbanken.

Daartoe is een wet gestemd, met instemming van de trojka. Waarop onze journalist antwoordt: “Laat ons hier geen syndicalistische onderwerpen aansnijden”. Ja, wat is het nu?

Maria Sarafoglou vraagt op de zender MEGA aan de voorzitter van de vakbond van treinbestuurders waarom de vakbond nooit eerder iets heeft gedaan. Waarop de voorzitter zegt dat de bond meerdere buitengerechtelijke aanklachten (εξώδικο in het Grieks) naar diverse ministeries heeft gestuurd om de passagiers en zichzelf te beschermen. 

Op die aanklachten is nooit reactie gekomen. Een beetje journalist zou dat moeten weten, maar vakbonden krijgen geen stem in de Griekse media. Niet dat de vakbonden heilige boontjes zijn, maar dat is dan weer een ander verhaal.

Nikos Manesis op Alpha TV: “Het probleem met de spoorwegen bestaat al langer. Mitsotakis heeft gewoon pech, want dit gebeurde tijdens zijn wacht. De roulette rolde en het balletje viel op Mitsotakis. Hij heeft gewoon pech”.

Aris Portosalte van SKAI (een persoonlijke vriend van minister Georgiadis en spreekbuis par excellence voor de regerende partij): 

“Toen de (veerboot) Express Samina zonk (op 26 september 2000, met 81 doden tot gevolg) hebben we de veerdiensten gemoderniseerd. Nadat er drie ongelukken op de autoweg in Tempi (ja, weer in Tempi) zijn gebeurd, besloten we om een beter wegennet te bouwen.  Toen hebben we tunnels voor de auto’s en de treinen gebouwd. Jammer genoeg moesten er toen mensen sterven om dit te verkrijgen.”

“Dat waren offers. Ik heb het gevoel dat we nu verder gaan en er voor gaan zorgen dat de spoorwegen veilig worden, anders kunnen we de zaak sluiten.” Je zal als ouder maar horen dat je kind geofferd is om het vanzelfsprekende voor elkaar te krijgen: veilig treinverkeer.

Journalist Pavlos Tsimas van SKAI zei net hetzelfde in een gesprek met nieuwsanker Sia Kosioni, de echtgenote van Pavlos Bakoyiannis, de neef van premier Mitsotakis. Die volledig instemde met Tsimas.

Screenshot Bruno Tersago

Die zelfde Portosalte had een gesprek op een space op Twitter met voormalig journalist Grigoris Psarianos, die nu politiek benoemd is op het kantoor van vice-premier Pikrammenos. In dat gesprek zegt Psarianos het volgende: 

“Deze regering dient haar ambtstermijn uit te zitten, tot na de zomer, om met de inkomsten van het toerisme, waarbij het land naar adem kan heppen, in september naar verkiezingen te gaan. Want nu is de publieke opinie ontspoord.” 

Daarop  reageert een toehoorder dat het jammer zou zijn dat Kyriakos (Mitsotakis) de trein van de herverkiezing zou missen door een kuttrein. Waarna hij zichzelf een mudjaheddin van Mitsotakis noemt.

Portosalte had een kleine opmerking bij de interventie: we kunnen het geen kuttrein noemen omdat het een zwaar voorval was.

OSE – ERGOSE

Een paar woorden over de maatschappijen OSE (de Griekse Spoorwegorganisatie voor de infrastructuur) en ERGOSE (dochtermaatschappij van OSE die de investeringsprojecten in de spoorwegen moet beheren).

Hellenic Train is de privé-maatschappij die tijdens de regering van SYRIZA het rollend materieel van de Griekse spoorwegen voor een schamele 45 miljoen euro heeft gekocht en een contract heeft ondertekend waarbij ze onderuit kan van mogelijke schadevergoedingen.

OSE en ERGOSE zijn niet geprivatiseerd en dus uitstekende vehikels voor politieke benoemingen.

Onmiddellijk na de parlementsverkiezingen van 2019 benoemt de conservatieve partij Nea Dimokratia Chronis Akritidis, die kandidaat was voor de partij in het noordelijke kiesdistrict Kozani, maar daar niet verkozen raakte, tot voorzitter van ERGOSE.

Een OSE-diesel trekt een reizigerstrein. Foto: CeeKay/CC BY-SA 3:0

Akritidis bekleedt tegelijkertijd enkele andere functies, waaronder een functie in een bedrijf dat projecten uitvoert van ERGOSE.

In de Raad van Bestuur van ERGOSE komen nog 2 andere partijleden van Nea Dimokratia terecht. Christos Vinis is voormalig voorzitter van de jongerenafdeling van Nea Dimokratia en nam in 2020 de functie van CEO over nadat Akritidis aftrad.

Ioannis Xifaras is, na zijn overstap van ERGOSE onder de magische titel van management consultant, ondertussen gepromoveerd tot directeur-generaal voor Openbaar Vervoer, een functie die hij nog steeds bekleedt.

Of beide mannen bekwaam zijn, weet ik niet. Maar hun loyauteit aan de partij heeft hen zeker geen windeieren gelegd.

De trojka

Griekenland heeft de voorbije 12 jaar zwaar moeten besparen op last van de Europese trojka (van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het IMF, nvdr). Hoewel het grootste deel van de verantwoordelijkheid bij wanbeheer ligt, gaat het opgelegde besparingsbeleid van Brussel zeker niet vrijuit.

Er is in Griekenland gewoon veel te weinig personeel om een veilige werking van de spoorwegen te garanderen en dat is een direct gevolg van de eisen van de trojka, die het niet kon schelen welke jobs zouden sneuvelen, als het maar allemaal klopte in de excel-bestandjes.

De eis tot privatisering heeft zeker niet geleid tot een beter beleid bij de spoorwegen. Het bedrijf dat de signalisatie moest installeren, was een consortium bestaande uit Alstom (Frankrijk) en Aktor (Griekenland). 

Het Griekse spoornet heeft slechts 2 grote lijnen. Map: OSE

Het systeem had moeten opgeleverd zijn in 2016 maar is nog steeds niet in werking. Het consortium hield zich niet aan de voorwaarden van het contract, maar ERGOSE, die op de naleving moest toekijken, was wel erg laks.

Voormalig vice-voorzitter van de commissie die de installering van de signalisatie moest opvolgen, heeft in april 2022 ontslag genomen en is bijzonder kritisch voor ERGOSE. 

Sta me toe dat ik vermoed dat hij zo veel mogelijk buiten beeld zal worden gehouden om de leden van Nea Dimokratia bij ERGOSE zo veel mogelijk te beschermen. Wil je meer achtergrond over het effect van de besparingen en de privatisering, dan moet je zeker dit artikel lezen.

Het Gerecht

Tijdens zijn televisietoespraak zei Mitsotakis dat het gerecht tegelijkertijd aan het werk zou gaan. In een democratie waar de scheiding van de machten enkel op papier bestaat, kun je je vragen stellen hoe Mitsotakis dat weet. 

Een paar dagen na de ramp schreef hij een brief naar de aanklager van het Hooggerechtshof Isidoros Dogiakos, met de vraag om het onderzoek naar de ramp absolute prioriteit te geven. Dat werd door heel wat mensen gezien als inmenging. 

Maar wat doet het er toe? Dogiakos is benoemd door deze regering en heeft heel goede banden met de regerende partij. Op de bruiloft van zijn dochter (met de burgemeester van Glyfada) bleek Kostas Karamanlis (niet de gelijknamige minister van hierboven, maar de voormalige premier) nog getuige te zijn. En de zoon van Dogiakos werd politiek benoemd en werkte in het politiek kantoor van Kostas Karamanlis (dit keer wel de voormalige minister van vervoer).

En wat doet Dogiakos nadat hij de brief van Mitsotakis krijgt? Hij gaat het treinongeluk opnieuw onderzoeken van 2017 tijdens de regering van SYRIZA, waarvoor al een gerechtelijke uitspraak werd geveld.

Hij laat daarbij een 8-tal treinongelukken tussen 2020 en 2022 gewoon links liggen, waar nog geen gerechtelijk onderzoek is naar gedaan. Je kunt je daar vragen bij stellen.

Dogiakos voert trouwens ook het onderzoek naar het afluisterschandaal waar Mitsotakis zelf bij betrokken is. En in het kader van dat onderzoek, heeft hij een Opinie geschreven waarin hij de onafhankelijkheid van de Griekse autoriteit voor communicatieveiligheid en privacy in vraag stelde. 

Hij zou zelfs een audit van die autoriteit hebben tegengewerkt. En als reactie op journalisten die kritiek hadden op de werking van het Griekse gerecht, dreigde hij met een uitgebreide financiële audit. Alles te lezen in dit artikel.

Sta me toe dat ik – en vele Grieken met mij – geen vertrouwen heb in het gerechtelijk onderzoek naar de treinramp. Er is nog steeds geen inval geweest in de kantoren van de treinmaatschappijen, waarvan wordt gezegd dat er de laatste tijd wel heel wat papieren in de shredders terecht zijn gekomen.

De stationschef

Het leidt geen twijfel dat de stationschef van Larissa ook een deel van de verantwoordelijkheid draagt. Maar hij bleek onervaren te zijn en hij had zijn opleiding nog niet achter de rug. Toch stond hij die avond alleen in voor de veiligheid in het station van Larissa.

Uit het logboek dat hij bijhield bleek dat hij Tipp-Ex had gebruikt om een aantal aantekeningen aan te passen. In 2023 moeten stationschefs in Griekenland nog een papieren logboek bijhouden. Tsja. Het is indicatief voor de toestand waarin de Griekse spoorwegen zich bevinden.

Ook indicatief zijn deze beelden van het controlecentrum TX1 in Thessaloniki. Beknopte vertaling: “De video toont het controlecentrum TX1 in Thessaloniki waar ratten tot in de controleconsole zelf de kabels doorbijten. Overal zie je rattenvallen. Controlecentrum TX1, waar 3 lijnen samen komen, vanuit Alexandroupoli, vanuit Eidomeni, en vanuit Athene – lijkt eerder een verlaten gebouw. Het personeelslid zegt dat ze de systemen hier eigenlijk niet gebruiken, omdat die het niet doen. Alles verloopt via de telefoon. Elke stationschef moet tijdens zijn shift 50 treinen regelen.Overdag zijn er 2 stationschefs per shift. ‘s Nachts slechts één.”

Het ziet er niet bepaald uit zoals het controlecentrum in het spotje van de treinmaatschappij Hellenic Train, vind je niet?

Ik heb geprobeerd om hier een en ander neer te schrijven om de woede en de angst van de Griekse bevolking te duiden.

Sinds de ramp rijden er geen treinen meer. Maar stel je voor dat je als student moet pendelen. Hoe ga je dat nu doen? Met de auto, langs de peperdure geprivatiseerde tolwegen? Of met het vliegtuig, met luchtvaartmaatschappij Aegean dat met 120 miljoen euro steun door de COVID-crisis is geholpen?

Want vooral studenten zijn het slachtoffer. Het grootste deel van de doden in de trein waren studenten. Mensen die eigenlijk hun hele leven enkel crisis hebben gekend. Groot geworden onder het juk van de trojka in een maatschappij die hen weinig perspectief biedt op een maandloon van 600 tot 700 euro, misschien wel in het toerisme.

Mensen zonder perspectief maken soms rare keuzes. We hebben het 10 jaar geleden gezien, met de opkomst van de extreemrechtse partij Gouden Dageraad.

Het zou me niet verbazen dat de partij ELLINES (Grieks voor ‘Hellenen’), opgericht door de ex-woordvoerder van Gouden Dageraad Ilias Kasidiaris, die in de gevangenis zit maar regelmatig berichten via YouTube online zet, hier goed garen bij gaat spinnen tijdens de komende verkiezingen.

Deze Opinie werd overgenomen van Reilen en zeilen in Griekenland, de persoonlijke blog van Bruno Tersago.