Interview, Nieuws, België, Lokaal -

Ieperfest trekt ten strijde tegen SABAM

Onlangs was er nog heel wat heisa rond de eis van SABAM om een bijdrage te betalen als je een radio hebt aanstaan op kantoor of in het kinderdagverblijf. Ook het festival Ieperfest ligt al jaren in de clinch met de auteursrechtenvereniging. Zij willen zich niet laten rollen en waarschuwen undergroundartiesten om er goed over na te denken voor ze zich bij de organisatie aansluiten.

vrijdag 20 augustus 2010 15:33
Spread the love

Verschillende organisaties, artiesten, vrije radio’s en jeugdhuizen die een fuif organiseren, betalen meer dan eens knarsetandend hun SABAM-factuur. Meestal zijn ze te klein, of hebben ze niet de nodige kennis, om tegen de auteursrechtenorganisatie van leer te trekken.

Ook Jan Claus van Ieperfest is geen voorstander van SABAM. Volgens hem is de vereniging een bureaucratisch, anachronistisch gedrocht uit de 19de eeuw.

Jan is bij Iepersfest momenteel financieel verantwoordelijke. Hij  is mede-oprichter van het festival, én van het jeugdhuis Republiek Vort ‘N Vis waaruit het festival is uit voortgekomen.  Maar Jan is vooral een grote copyleftactivist, en trekt elk jaar weer ten strijde tegen de wantoestanden van SABAM.

Het jeugdhuis Republiek Vort ‘N Vis ligt aan de basis van Ieperfest. Kan u daar meer over vertellen?

We hebben Jeugdhuis Republiek Vort ‘N Vis 21 jaar geleden opgericht omdat het alternatieve genre in onze streek simpelweg niet aan bod kwam. De plaatselijke politici wilden ook niet meteen iets voor ons doen. We hebben toen, helemaal volgens het do-it-yourselfprincipe, met een groepje mensen zelf het jeugdhuis opgericht.

Sommigen van ons gingen toen naar de legendarische punkconcerten in Aalst en wilden iets gelijkaardigs in de streek, anderen wilden een ontmoetingscentrum, nog anderen wilden een jeugdhuis met bar en repetitieruimte. Dat alles kwam samen in een autonoom ontmoetingscentrum naar het voorbeeld van de Zwitserse autonome Jugendzentren uit die tijd.

Eén van de medewerkers van de Vort ‘N Vis is in 1992 met een klein festivalletje van straight-edgebands begonnen. Dat heette toen Hardcore ’92. Sinds 2005 is Ieperfest een feitelijke vereniging die voor de ene helft van Republiek Vorte Vis is, en en voor de andere helft van Genet Records, een platenlabel en een organisator van hardcore bands in het Gentse.

Je houdt je ook bezig met de strijd tegen de misbruiken door SABAM. Wat doet SABAM verkeerd volgens Ieperfest?

Het probleem is dat auteursrechtenorganisaties zoals SABAM vanuit het copyrightprincipe vertrekken. Wij vertrekken van het copyleft principe. Bij copyright moet je altijd een vergoeding betalen voor het werk van artiesten. Copyleft gaat uit van het vrij gebruik van artistiek werk onder bepaalde voorwaarden. Je hebt er ook nog tussenvormen in zoals creative commons, je mag materiaal dan alleen gebruiken voor niet commerciële doeleinden.

Copyleft wordt juridisch gezien beschouwd als een speciale vorm van copyright terwijl het eigenlijk een zelfstandige opvatting is, los van copyright. Het zijn ook spelregels, maar die zijn niet noodzakelijk dezelfde als die van copyright.

SABAM gaat uit van het principe dat voor alle creativiteit betaald moet worden. Als de artiest geen vergoeding krijgt, zal die volgens hen niets meer maken. Maar in de Middeleeuwen bestond er geen copyright, en toch werden er veel mooie schilderijen en klassieke muziek gemaakt. En hoewel er nog nooit zoveel gedownload werd als nu, zijn er toch nog enorm veel groepen die muziek maken.

Het probleem bij het organiseren van Ieperfest is dat er altijd bepaalde groepen zijn aangesloten bij een auteursvereniging. Maar we hebben er een probleem mee dat als we groepen zelf rechtstreeks betalen, er nog een privébelastingdienst zoals SABAM moet langskomen om ook geld te innen. Dat is totaal nutteloos. De enige die daar wel bij vaart, zijn zijzelf. Want private belastingdiensten als SABAM krijgen een percentage op het geld dat ze innen voor hun werking en personeel. En bij SABAM houdt het niet op: er zijn zo’n 26-tal private belastingsdiensten: voor fotokopieën, fotografie, software, muziek…

Betaalt Ieperfest dan iets aan SABAM?

Strikt genomen zouden we de deur voor hun neus moeten dichtslaan, maar juridisch staan ze natuurlijk sterk. We zeggen hen dat we voor de bands die aangesloten zijn bij hen of een zustervereniging willen betalen maar geen cent meer. Volgens SABAM moet je, ook al is maar één groep van de honderd groepen die komen, bij hen aangesloten, een derde van het maximale tarief betalen. Vroeger was dat zelfs honderd procent. Zijn meer dan een derde van je groepen aangesloten, dan moet je twee derden betalen en als meer dan twee derden van je groepen bij SABAM zijn aangesloten, moet je de volle pot betalen.

Ons standpunt is het volgende: wij vinden dat we, als slechts 25 procent van de groepen die optreden aangesloten zijn bij SABAM, enkel voor die 25 procent moeten betalen, en geen 33 procent zoals SABAM vraagt. De discussie tussen ons en SABAM gaat dus over dat verschil van 8 procent dat we niet willen storten. SABAM zwaait met juridische acties. Ze hebben een vertegenwoordiger gestuurd die hier rondloopt – een vriendelijke man, hij is blijkbaar ook grote fan van metal muziek (lacht).

Ook andere organisaties protesteren tegen SABAM. Waarom werken jullie niet samen?

Er is heel los contact. Iedereen werkt op zichzelf. Het heeft ook een beetje te maken met het feit dat het vooral vrijwilligers zijn die daarmee bezig zijn. Wij kunnen wat weerwerk bieden omdat we een grote organisatie zijn. Veel jeugdhuizen betalen gewoon om er vanaf te zijn. Ik heb vorig jaar eens al hun oude facturen uitgeplozen tot de cent. Ik heb heel wat fouten gezien van SABAM. Vooral naamsverwarringen. Zo werd de Belgische hardcore groep Justice verward met de Franse techno dj justice. En de hardcore groep Bush verward met een rockband die ook Bush noemde. Ik heb een rechtzetting gevraagd van al die fouten.

Maar waarom bundelen jullie niet de krachten in een copyleftbeweging of -organisatie?

Er was een copyleftorganisatie, maar die bestond uit vrijwilligers die er ook maar een beperkt deel van hun tijd konden insteken. Begin 2000 is er een poging geweest om de krachten te bundelen. Er is één keer vergaderd in Gent, maar nadien is daar niet veel meer mee gedaan.

De hardcorescene met haar DIY-principe maakt toch vooral copyleftmuziek?

In de jaren 1970 en 1980 zijn de punk- en hardcorebands bewust tegen de muziekindustrie ingegaan door hun eigen platenlabels op te richten en zich niet bij auteursverengingen aan te sluiten. Oorspronkelijk was hardcore muziek bijna honderd procent copyleftmuziek.

Tegenwoordig zijn er heel wat punk en hardcore bands die meestappen in de logica van de muziekindustrie. Zelf heb ik heb daar niet veel begrip voor. Ik betaal wat we aan SABAM moeten betalen liever rechtstreeks aan de artiesten. Artiesten zoals Rolling Stones innen geld van de anderen die hun muziek gebruiken, terwijl zij zelf in de muziekgeschiedenis de grootste dieven van zwarte muziek zijn.

Ik heb er vooral een probleem mee dat ze ook geld innen waar ze strikt gezien geen recht op hebben. Ze proberen zelfs geld te innen bij optredens van groepen die niet bij hen zijn aangesloten. Ze innen geld bij copyleftgroepen die ze dan doorstorten aan copyright groepen.

Wat me ook stoort, is dat SABAM de artiesten die niet aangesloten zijn ook hun bureaucratie opleggen. Zelfs de groepen die niet aangesloten zijn moeten playlists indienen waarin ze moeten bewijzen dat ze geen SABAM-werk gebruiken. En als die groepen een cd willen uitgeven via een officiële platenmaatschappij, zijn die platenmaatschappijen min of meer verplicht om toestemming te vragen aan SABAM om de cd te persen, ook al is die groep niet bij SABAM aangesloten.

Het internet en de nieuwe technologie is dan weer een enorm voordeel voor copyleft, lijkt me.

Ja. Gelukkig helpt de nieuwe technologie de copyleftbeweging een handje. Je kan nu gemakkelijker zelf een cd branden. Binnenkort worden zelfs cd’s overbodig. Groepen kunnen hun muziek nu ook gewoon online zetten en via sociale netwerksites als Facebook en Myspace promoten.

De muziekindustrie en haar private belastingsdienst zijn een beetje een achterhoedegevecht aan het voeren om er nog het laatste cent uit te halen. De technologie werkt tegen hen, maar ze zijn conservatief. Ze willen de nieuwe technologie in hun bureaucratie incorporeren. Maar eigenlijk is die technologie daar niet voor gemaakt.

Anderzijds probeert SABAM ook in te spelen op die nieuwe technologie, door bijvoorbeeld het betalen voor I-Tunes en streaming op internet?

De auteursverenigingen zoals SABAM proberen inderdaad ook geld te halen uit sommige downloads, maar ze kunnen het nauwelijks bijhouden. Het fundamenteel probleem is dat auteursrechtenorganisaties willen bepalen wat de consument wel of niet mag horen, maar dat de consument zelf wil bepalen wat hij doet met wat hij gekocht heeft. Het is toch absurd dat je, nadat je een cd hebt gekocht, nog eens moet betalen om het af te spelen.

Onlangs zei men ook nog op het nieuws dat kantoren en kinderdagverblijven SABAM moeten betalen als de radio opstaat. Dat bewijst hoe absurd het systeem is. Het is een systeem dat ontworpen is voor de negentiende eeuw, toen muziek alleen nog maar op het podium werd uitgevoerd. Er bestonden toen nog geen radio’s of vinylplaten. Toen de vinylplaat uitkwam, ageerden de auteursrechtenorganisaties daar ook tegen, omdat het volgens hen het werk van de optredende artiesten afpakte. In de jaren 1970 voerden ze actie tegen de cassettes. Veel jonge consumenten ontdekken vaak muziek via kopieën van cassettes of cd’s van vrienden, en kopen later zelf de cd of gaan naar de concerten. Tegenwoordig kan je trouwens al heel je cd-collectie op je mp3 zetten en delen. Ze hebben er nog nauwelijks vat op.

Wat zijn jullie eisen aan SABAM?

We willen dat copyleft en copyright op gelijke voet gesteld worden, en dat SABAM in haar bureaucratie ook eens de moeite doet om exact te berekenen wat precies betaald moet worden voor de copyrightgroepen. En het geld dat ze voor de niet-aangesloten groepen hebben geïnd, moeten ze aan de artiest of organisatie terugbetalen. Verder raden we artiesten aan om kritisch te staan tegenover organisaties als SABAM, en als ze aangesloten zijn kunnen ze als aandeelhouder de rechten van de niet-aangesloten artiesten verdedigen. Artiesten die niet aangesloten zijn en organisaties die hen programmeren, moeten ingaan tegen SABAM en het vrij gebruik en reproductie van hun werk eisen.

Zijn er nog plannen om daarrond actie te voeren?

We hebben het zelf te druk om echt acties te voeren. Maar enkele jaren geleden heeft Neelie Kroes, Commissaris voor Consumentenzaken van de EU, gezegd dat er een vrijheid is om zaken te doen met elke auteursrechtenorganisatie in Europa, en dat je niet kan verplicht worden om enkel met de lokale te werken. Dus had ik gedacht om eens een offerte aan te vragen bij al de 24 Europese auteursrechtenorganisaties, en er de fairste uit te kiezen: diegene die het meest rekening houdt met het exacte percentage copyright en copyleft.

Als een loodgieter bij mij een wc komt herstellen, geeft die mij een factuur en ik kan aflezen hoeveel het kost heeft voor het materiaal, werkuren, etc.. Op de factuur van SABAM kan je niet aflezen wat naar wie gaat. Het percentage dat voor SABAM zelf is, bijvoorbeeld, wordt niet vermeld.

Proberen jullie ook via de politieke weg tegen SABAM in te gaan?

SABAM moet als privé-organisatie haar tarieven en werking voorleggen aan het ministerie van economie. We proberen ook via het ministerie van economie te kijken of het wel klopt wat SABAM eist. Er zijn een aantal politici die opkomen tegen de misbruiken van SABAM, maar het zal lang duren voor er iets verandert. Het zal al een grote stap vooruit zijn als copyleft al op gelijke voet gesteld wordt als copyright.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!