Kennisland, Flickr / CC BY 2.0 (More information about the rights of this work, see below article)
Opinie -

Lerarentekort: zijn leraren niet ambitieus genoeg?

Volgens Koen Pelleriaux, topman van het GO!-onderwijsnet hebben leraren te weinig ambitie. Om het lerarentekort aan te pakken mikt hij daarom o.a. op mensen uit de industrie. Een kaakslag voor het onderwijspersoneel en daardoor verergert hij het probleem, dat stilaan dramatische proporties aanneemt. Hoogtijd voor een radicale aanpak die de aantrekkelijkheid van de lerarenjob herstelt.

woensdag 31 augustus 2022 16:39
Spread the love

 

Dramatische start

Nog nooit is de start van het nieuwe schooljaar zo problematisch geweest als nu. Eind augustus was de helft van de scholen nog op zoek naar leerkrachten. Directeurs zijn zo radeloos dat ze zelfs Tiktok filmpjes maken om potentiële leerkrachten te verleiden.

Volgens het GO!-onderwijsnet zijn er zo’n 10.000 openstaande vacatures voor leerkrachten. Dat is ongeveer 1 op 16 jobs die niet of slechts gedeeltelijk ingevuld geraken. Scholen zullen het schooljaar starten met leerlingen die in de studie zitten. Bepaalde vakken zullen niet meer gegeven worden of de lesuren ervan verminderd.

1 op 16 onderwijsjobs wordt niet of slechts gedeeltelijk ingevuld.

Net zoals vorig jaar zullen scholen zich ook verplicht zien om examens te schrappen omdat er voor die vakken onvoldoende les werd gegeven. Dat alles is nefast voor de onderwijskwaliteit.

De fond van het probleem

Allerhande denkpistes worden gelanceerd om het probleem aan te pakken, denk maar aan de flexijobs van Weyts, het meer verlonen van leerkrachten die voltijds willen werken, of leraren gewoon meer uren voor de klas laten staan.

Dat zijn in wezen allemaal voorstellen die de fond van het probleem niet raken of die het zelfs verergeren. Iedereen die het onderwijsveld een beetje kent weet dat de fond van het probleem de bijzonder lage aantrekkelijkheid is van de onderwijsjob.

Dat is het gevolg van verschillende factoren. Vooreerst de werkdruk. Uit een grootschalig tijdsonderzoek van 2018 blijkt dat leraren, de vakantieperiodes ingerekend, gemiddeld 42 uur per week werken, met pieken van bijna 50 uur in een gewone lesweek. Bijna de helft van de leerkrachten werkt vaak of altijd na acht uur ’s avond en 45 procent werkt ook op zondag.

Het lesgeven zelf is moeilijker en lastiger geworden omdat de klassen heterogener zijn, de leerlingen en de ouders mondiger, en het aantal leerlingen met specifieke zorgnoden sterk gestegen is. Die hoge werkdruk eist zijn tol. Een op drie leerkrachten riskeert een burn-out. Dat is de hoogste score van alle sectoren.

Een op drie leerkrachten riskeert een burn-out. Dat is de hoogste score van alle sectoren.

Leerkrachten worden ook stiefmoederlijk behandeld. Ze moeten zich voor van alles en nog wat administratief verantwoorden én indekken. Ouders stappen tegenwoordig gemakkelijk naar de rechter als ze niet akkoord gaan met een beslissing van de klassenraad. Doorheen de jaren werd de didactische en pedagogische autonomie ook sterk ingeperkt.

Voor starters duurt het soms jaren vooraleer ze een stabiele en volledige betrekking, en dus inkomen hebben. Voor de ouderen werd de pensioenleeftijd met vijf tot zeven jaar opgetrokken terwijl de landingsbanen afgeschaft werden. Er staan steeds meer opa’s en oma’s voor de klas, als ze al niet uitvallen…

Tenslotte is het aanzien van de lerarenjob heel laag. Dat heeft te maken met de relatief lage verloning: vooral voor masters zijn de lonen in het onderwijs, bij gelijk diploma, een stuk lager dan in de privé. Op voordelen zoals een bedrijfswagen, aanvullend pensioen, hospitalisatieverzekering, laptop, smartphone enz. moeten ze ook niet rekenen.

Ook de globale maatschappelijke waardering, laat te wensen over, niet in het minst vanuit de politieke wereld. In het verleden hebben zowel Jan Jambon als Ben Weyts zich smalend uitgelaten over het onderwijs.

Gebrek aan ambitie?

Qua gebrek aan maatschappelijke waardering was er ook de fameuze uitschuiver van Koen Pelleriaux, topman van het GO!-onderwijsnet. Pelleriaux is kennelijk niet tevreden met het profiel van de huidige leerkrachten. In zijn ogen zijn ze te weinig ambitieus. Hij mikt op “mensen met ambitie, die wat meer willen bereiken in het leven” en denkt daarbij aan mensen uit de industrie.

Hoezo te weinig ambitie? Wil hij dat de leerkrachten nog meer dan gemiddeld 42 uur presteren? Of op piekmomenten nog meer dan vijftig uur per week? Wil hij dat ze elke avond en ook in de weekends voor hun computer zitten? Wil hij nog meer burn-outs?

Leraren werken zich uit de naad om ondanks het tekort aan werkingsmiddelen toch nog kwaliteitsvol onderwijs aan te bieden. Dat is hun ambitie.

Ze kopen zelf didactisch materiaal omdat het budget ervoor veel te laag is. Heel wat onderwijzers kopen koeken als tussendoortje voor kinderen die met honger naar school komen. Voor die kinderen maken zij soep of delen hun eigen boterhammen of Cracotten.

Van een topman van een onderwijsnet zou je mogen verwachten dat hij zijn personeel aanmoedigt en ondersteunt.

Voor Pelleriaux is dat blijkbaar van geen tel. Over welke ambitie heeft hij het dan eigenlijk? Ambitie om carrière te maken of om groot geld te verdienen? Is dat het profiel dat hij voor ogen heeft voor het onderwijs?

Van een topman van een onderwijsnet zou je mogen verwachten dat hij zijn personeel aanmoedigt en ondersteunt, zeker op het moment dat de aantrekkelijkheid van de lerarenjob een dieptepunt bereikt. Hij doet precies het tegenovergestelde. Zijn uitspraak is een kaakslag voor de tienduizenden leraren die jaar in jaar uit, het beste van zichzelf geven ondanks de moeilijke omstandigheden, de hoge werkdruk en de malaise die al jarenlang aansleept.

Een acuut tekort

Het probleem van het lerarentekort sleept inderdaad al jarenlang aan, maar wordt nu acuut omwille van de wijzigingen op de arbeidsmarkt. Zolang er voldoende werkloosheid was trok het onderwijs ondanks de onaantrekkelijkheid van de job nog redelijk wat mensen aan, zij het meer en meer als tweede keuze.

Nu de arbeidsmarkt krapper wordt zie je het omgekeerde. Het wordt nu gemakkelijker en aantrekkelijker om de sector te verlaten. En dat gebeurt ook. Vandaag verlaat een op drie van de starters het onderwijs binnen de eerste vijf jaar.

Vandaag verlaat een op drie van de starters het onderwijs binnen de eerste vijf jaar.

Ook vastbenoemde leerkrachten en zij-instromers verlaten meer en meer de sector. Daarnaast kiezen ook steeds minder jongeren voor een lerarenopleiding, een trend die al tien jaar aan de gang is.

Systeemfalen

Dat het lerarentekort voor serieuze problemen zou zorgen is al meer dan tien jaar geweten. Toch is het geen topprioriteit voor de NVA, die het onderwijsdepartement claimde. Het lerarentekort kwam niet eens voor in de startnota voor de formatie van De Wever in augustus 2019.

De situatie is dramatisch en een grondige aanpak dringt zich op, toch geeft minister Weyts geen krimp. De maatregelen die hij nam om de job aantrekkelijker te maken[1] zijn pleisters op een houten been. Sterker, hij past zelfs voor een grondige aanpak:

Misschien moet Koen Pelleriaux zich eens buigen over welk profiel van onderwijsminister wij op dit moment nodig hebben.

“’Mijn voorgangers hebben zo’n groot pact geprobeerd en het bleek de beste garantie op een mislukking. Met zo’n allesomvattende Staten-Generaal organiseer je alleen maar kladderadatsch.”[2] Laat de boel dus maar verder aanmodderen.

In zekere zin komt het lerarentekort hem zelfs goed uit. Het levert op dit moment een besparing op van vier- à vijfhonderd miljoen euro.[3] Misschien moet Koen Pelleriaux zich eens buigen over welk profiel van onderwijsminister wij op dit moment nodig hebben. Van de schooldirecteurs krijgt de minister voor zijn wanbeleid alvast een 4 op tien.

Wat moet er gebeuren?

In tegenstelling tot wat Weyts beweert is er dringend nood aan een heus loopbaanpact die er voor moet zorgen dat de lerarenjob opnieuw aantrekkelijk wordt.

Volgende elementen moeten daar minstens in opgenomen worden: minder werkdruk, lesgeven moet centraal staan, minder administratieve last, kleinere klassen of meer ondersteuning bij het lesgeven (co-teaching), hogere diplomavereisten én verloning, werkzekerheid voor starters, landingsbanen en betere pensioenregeling.

Dat zal ongetwijfeld geld kosten. Maar als je ziet met wat een gemak ze tientallen miljarden hebben vrijgemaakt voor het bestrijden van de coronacrisis en hoe ze nu vlotjes miljarden vrijmaken om onze defensiebudget op te schalen, dan moet hetzelfde toch mogelijk zijn voor onze kinderen, het menselijk kapitaal van de volgende generatie.

Onderwijsmensen komen niet snel op straat. Maar het valt te vrezen dat de grens van het geduld stilaan bereikt is.

Onderwijsmensen komen niet snel op straat. Ze laten hun leerlingen niet graag in de steek en bovendien zijn ze getraind om conflicten op een herstelgerichte wijze op te lossen, dus door overleg en geduldig luisteren. Maar het valt te vrezen dat de grens van het geduld stilaan bereikt is.

Ouders mogen het ook niet dulden dat hun kinderen uren in de studie moeten zitten, dat examens worden afgeschaft en dat het onderwijspeil steeds verder achteruit boert. Hoog tijd om in actie te schieten.

 

 

Notes:

[1] Denk aan het inschakelen van gepensioneerden, het toekennen van anciënniteit, betere aanvangsbegeleiding of wat extra middelen zodat leerkrachten zich meer kunnen focussen op hun kerntaak.

[2] Het Laatste Nieuws, 27 augustus 2022, p. 8.

[3] 10.000 voltijdse leerkrachten met een bruto loon 40 à 50.000 euro.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!