Volgens het nieuwste Global Report on Food Crises (GRFC) leden in 2023 wereldwijd 281,6 miljoen mensen aan acute voedselonzekerheid. Dat zijn er 24 miljoen meer dan het jaar ervoor.
Van deze mensen bevonden 705.000 zich in de meest extreme categorie van rampzalige honger. In duidelijke termen betekent dit dat ze op de rand van de dood verkeren, zonder toegang tot voedsel of hulp.
Globaal waren er in 2023 naar schatting 733 miljoen mensen ondervoed, dat zijn er 152 miljoen meer dan in 2019. In maar liefst 20 landen verwacht men dat de situatie in 2024-2025 nog zal verslechteren.
Er is genoeg voedsel om iedereen te voeden — en nog drie miljard extraWat deze cijfers schrijnend maakt, is dat ze zich afspelen op een planeet waar volgens de VN-Wereldvoedsel- en Landbouworganisatie (FAO) genoeg voedsel geproduceerd wordt voor 11 miljard mensen. Maar dat eten bereikt de mensen die het nodig hebben niet. Hoe komt dat?
Oorzaken
Volgens de website Tricontinental zijn er drie hoofdoorzaken:Ten eerste: oorlog. Conflicten vernietigen landbouwgronden, verjagen boeren en verwoesten distributieketens. In Soedan, dat potentieel de graanschuur van Afrika zou kunnen zijn, ligt de landbouw bijna volledig stil. Toch blijft het land een van de grootste exporteurs van oliehoudende zaden. Het potentieel is er, maar de oorlog maakt productie onmogelijk.
Ten tweede: voedselverspilling. Elk jaar gaat één vijfde van al het voedsel verloren — goed voor een miljard maaltijden per dag. In rijke landen gebeurt dat vooral in winkels en huishoudens. In armere landen gaat het vaak mis bij de oogst, door gebrekkige opslag, slechte infrastructuur en transportproblemen.
“Armoede blijft de belangrijkste oorzaak van voedselonzekerheid, zelfs wanneer voedsel beschikbaar is”Ten derde en belangrijkste: armoede. Honderden miljoenen mensen kunnen zich simpelweg geen eten veroorloven. 700 miljoen mensen leven van minder dan 2,15 dollar per dag. Meer dan 3,4 miljard mensen moeten rondkomen met minder dan 5,50 dollar per dag. Daar kan je bij een Europese bakker nog geen twee broden van kopen.
De FAO zei het al in 2021: “Armoede blijft de belangrijkste oorzaak van voedselonzekerheid, zelfs wanneer voedsel beschikbaar is”.
Het kapitalisme voedt de honger
De ongelijkheid op deze planeet is hallucinant. De rijkste 1 procent bezit bijna de helft van alle wereldwijde rijkdom. De 40 procent armsten bezit minder dan 1 procent. Voor veel mensen betekent dit geen toegang tot voedsel, gezondheidszorg of onderwijs.En zoals altijd treft honger de kwetsbaarsten het hardst. Vrouwen lijden meer honger dan mannen, omdat ze zichzelf als eersten opofferen wanneer het eten schaars is.
In huishoudens geleid door alleenstaande vrouwen ligt de honger nog hoger. Inheemse bevolkingsgroepen, die slechts 5 procent van de wereldbevolking uitmaken, vertegenwoordigen 15 procent van de extreem armen.
De link tussen bedrijfswinsten en honger is het meest schrijnende voorbeeld van de machtsverhouding tussen kapitaal en arbeidDe cijfers hierboven maken duidelijk dat honger geen kwestie is van schaarste maar van keuzes. Economische keuzes, politieke keuzes, en koloniale structuren die tot op vandaag bepalen wie eet en wie niet.
Terwijl miljoenen mensen hongeren boeken grote grondstoffenbedrijven recordwinsten. Volgens Oxfam maakten achttien van de grootste voedings- en drankbedrijven samen 14 miljard dollar aan overwinst (extra winst bovenop de normale winstvoeten) tussen juli 2021 en juli 2023.
Vooral bij de vier grootste voedselhandelaren — ADM, Bunge, Cargill en Louis Dreyfus — blijkt een opvallende samenhang tussen hun historische winsten en periodes van grote prijsschommelingen.
Volgens de zakenkrant Financial Times is de link tussen bedrijfswinsten en honger het meest schrijnende voorbeeld van een machtsverhouding tussen kapitaal en arbeid die compleet uit balans is geraakt.
Het kan anders
Gelukkig zijn er ook voorbeelden die tonen dat het anders kan. Als je honger wilt beëindigen, moet je in de eerste plaats armoede beëindigen.In 2021 slaagde China erin om absolute armoede uit te roeien. In Kerala, een Indiase deelstaat geleid door een linkse coalitie, zal tegen eind 2025 extreme armoede verdwenen zijn. Vietnam is goed op weg hetzelfde te bereiken.
In deze landen en de Indiase deelstaat Kerala is de honger en ondervoeding nagenoeg uitgeroeid. Zij doen dat niet met liefdadigheid of hulp van buitenaf, maar met beleid dat inzet op voedselsoevereiniteit, publieke diensten, onderwijs en sociale zekerheid.
Met goede bedoelingen en charitatieve hulp zullen we er niet gerakenIn Burkina Faso probeert de huidige leider, kapitein Ibrahim Traoré, het gedachtegoed van de historische leider Thomas Sankara nieuw leven in te blazen. “Wie jou te eten geeft, bepaalt de regels. Daarom moeten we zelf produceren”, aldus Sankara.
De pistes om honger uit de wereld te helpen zijn gekend: investeren in lokale landbouw en voedselsoevereiniteit, eerlijke prijzen voor boeren, herverdeling van rijkdom en middelen, beëindigen van oorlog en verspilling ongedaan maken.
Met goede bedoelingen en caritatieve hulp zullen we er niet geraken. Er is nog veel werk op de plank.
